چگونه کتاب را بررسی کنیم!

کتابی را که می خوانید باید از آن تحلیل هم داشته باشید و اگر گامی دیگر بردارید آن را نقد و معرفی کنید. در گام اول باید یادداشت بردارید. گروهی مثل منصور ایزدپناه زیر برخی از جملات خط می کشند. منصور آنچه که به نظرش جالب یا متضاد با نظرش هست در حاشیه کتاب می نویسد. باید محتویات کتاب را از مسائل اجتماعی جدا کنید.

چون ممکن است با اقتصاد و روابط بین مردم ارتباطی نداشته باشد البته کتاب خوب باید دغدغه زندگی مردم را داشته باشد از دردها و رنج های آنها سخن بگوید.

بهتر است تاثیر ادبی آن را بیابید. باید بدانید که به چه مکتب ادبی تعلق دارد. قهرمان یا قهرمان های کتاب مهم هستند. شناخت قهرمان کتاب برای رسیدن به هدف و جهان بینی نویسنده مهم است. قهرمان کتاب را نباید جدا از مردم بررسی کنید. باید بفهمید چه روابطی با مردم دارد. چه نقشی در رفع نیازهای جامعه دارد و البته به کدام قشر و طبقه اجتماعی تعلق دارد. در چه محیطی رشد کرده است و نویسنده با او می خواهد چه نظر اجتماعی را تبلیغ یا تخریب کند. قهرمان کتاب زیر بوته بزرگ نشده است. کارها و فعالیت ها و سخنان او به نفع کدام طبقه اجتماعی است. چگونه نان به دست می آورد و شغل او چیست با چه وسایلی سر و کار دارد. زاده کدام مرحله از تاریخ است. اگر قهرمان کتاب در زمان برده داری است باید او را در چهارچوب مناسبات برده داری قضاوت کنید. نمی توان از او انتظار داشت که مشکلات و دردهای یک کارگر را بیان کند و در نهایت باید فهمید که نویسنده برای حل مشکلات زمان قهرمان دوستانش چه راهی را پیشنهاد می کند.

امروزه بسیاری از قهرمان های داستانها مربوط به عصر خودمان است. مشکلات و معضلات سرمایه داری او را آزار می دهد و بسیاری از نویسندگان خیلی خوب مشکلات قهرمان کتاب که اغلب مشکلات خودمان است را شرح می دهند اما مرتب آه و افسوس گذشته را می خورند و خواننده را در آرزوی بازگشت به گذشته تخدیر می کنند. هر چند که نویسنده خوب از عهده کار برآید اما نظرات او ارتجاعی است. باید به آینده چشم بدوزد باید در پی تغییر باشد. حرکت و تکامل باید در داستان موج بزند. ماهی سیاه کوچولوی بهرنگی از برکه ای به اقیانوس می رسد.

کتاب را برای سرگرمی مطالعه نکنید. یادتان باشد که اگر بیهقی پدر تاریخ گفته است هر نوشته ای قابل خواندن است امروزه این دیدگاه درست نیست. هر کتاب و هر روزنامه قابل خواندن نیست. چون تعداد کتابها و نشریات زیاد است و عمر ما کوتاه است. کتابی را بخوانید که ارزش خواندن داشته باشد باید آن آگاهی را به شما بدهد که بتوانید در تغییر این جهان و مبارزه با پلیدی ها و زشتی ها کمک کنید. دردهای اجتماع را به شما نشان دهد. کتاب نباید وجدان شما را کاذب سازد. شما را فریب دهد. باید شما را به اندیشه وا دارد. به گونه ای بگویید:

اگر هر موی من گردد زبانی

شود هر یک ترا تسبیح خوانی