قانونی درباره «کپی» نداریم/ امروزه به اصول اخلاقی پایند نیستیم

به گزارش برنا،نشست «کپی یا اقتباس، چالشی در هنر معاصر» با حضور ابراهیم حقیقی طراح گرافیک، بهروز دارش مجسمه ساز، کورش گلناری مجسمه ساز و مجتبی آقایی عکاس، عصر روز گذشته ۲۴ تیرماه در سالن سینماتِک موزه هنرهای معاصرتهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست مجتبی آقایی گفت: با بررسی فعالیت های هنرهای تجسمی درچند سال اخیر، بحث کپی به تناسب زمان هر از چند گاهی به ویژه از منظر رسانه ها داغ می شود و جریان اطلاع رسانی قلمداد می شود. هنرهای تجسمی یک حوزه چند وجهی است که یکی از جنبه های آن جنبه نمایشی و اجرایی آن است و باید کمک شود تا جریان اصیل و درست خود را پیدا کند. قطعا حوزه تجسمی نیازمند نشست های تئوریک و نظری بسیاری است.

وی با تاکید بر تاثیر هنر بر حوزه های مختلف از جمله اقتصاد ادامه داد: همواره اینگونه به نظر می آید که هنر از اقتصاد وام می گیرد در حالیکه هنر می تواند کنشگر درستی در حوزه های مختلف حتی اقتصاد باشد و در رخدادهای اجتماعی و دیپلماسی هنر و تعاملات جهانی، نقش مهمی را بازی کند. باید از جریان کلی موضوع کپی آگاه شویم و راهکارهایی برای این موضوع انتخاب کنیم.

در ادامه نشست، ابراهیم حقیقی درباره مسأله کپی یا اقتباس در خلق آثار هنری گفت: قطعاً پیش آمدهایی در حوزه هنر رخ داده است  که سبب ایجاد گفت وگوها شده است. با نگاه به گذشته، سوابق کپی کردن و یا دعوی کپی را مکررا دیده ایم. گویا این خصلت انسان و یک ناگزیری است که اگر اثری موفقیت آمیز باشد قطعا باید از آن کپی کرد. مسأله ما این است که قانون روشنی در این زمینه وجود ندارد و هر گاه مسأله ای به وجود می آید مسئولان تنها درصدد آشتی دادن طرفین هستند.

وی همچنین در مورد حراج های هنری بیان کرد: وقتی اثری کپی وارد حراج های هنری می شود که در آن رقم های بالایی رد و بدل می شود قطعا با ادعای تقلب و اثبات آن، باید برای آن راه حلی تبیین شده باشد وگرنه ادعا تلقی می شود و می تواند در رسانه های جمعی در مورد آن جنجال کرد و از منافع آن بهره برد. پیوستن به کنوانسیون کپی رایت یا قانون گذاری درست در این زمینه می تواند سدی برای کپی آثار هنری شود. در جشنواره ها و بینال ها این اتفاقات به وفور رخ می دهد و شخصا شاهد آن بوده ام و فکر می کنم  دبیر و دبیرخانه باید جوابگوی آن باشند. می توان با طراحی مکانیزمی، آثار کپی یا آن دسته از آثاری که شائبه آشنایی با آثار دیگر را دارند شناسایی کرد.

در بخش دیگر این مراسم، بهروز دارش درباره مشکل کپی بودن آثار هنری اظهار کرد: هیچ اثر هنری در دنیا  قائم به ذات نیست. تمام آثار هنری از پیشینه خود بهره زیادی می برند. زمانی که هنرمندی اثری خلق می کند باید به وفور از گذشتگان خود استفاده کند. بسیار مشکل است که بخواهیم مطلقا بگوییم یک کار کپی است یا خیر. ضمن آنکه در این موضوع نمی توانیم معیارهای مقداری به کار ببریم.

وی در ادامه گفت: تکامل وابسته به دوران قبل است. اگر به درسگفتارهای میشل فوکو توجه کنیم، می گوید جهان تفسیر تفسیرهاست. یعنی ما با مجموعه دانایی های امروز به گذشته خود می نگریم. پس مسأله دراماتیک است. در درون هر اثر هنری از انسان های دیگری وجود دارد. اگر توان داشته باشیم باید تمام گذشته خود را به خدمت بگیریم.

کورش گلناری در  پایان بخش اول این نشست گفت: اقتباس بحثی است که از ابتدای تاریخ هنر مطرح شده است. البته من این موضوع را فراتر از تاریخ هنر می دانم. افلاطون اولین فیلسوفی است که این چالش را فرا راه اثر هنری و هنرمند می داند. افلاطون به تقلید از تقلید اشاره می کند و آن را بازنمایی از چیزی می داند که در عالم دیگری نقش بسته است. موضوع به چالش کشیدن ارزشی اثر هنری به جایی می رسد که نیچه می گوید: هیچ واقعیتی وجود ندارد و تمام آنچه در پیرامون ما وجود دارد، تفسیر است و این تفسیر و فضای چالشی در دوره های بعد به وجوه مختلفی از جمله محتوایی و فرمی دسته بندی پیدا می کند.

وی در ادامه بیان کرد: وجوه فرمی دستمایه ذهنیت مدرنیسم هنری می شود و فرمالیست ها با رد کردن محتوا به تفسیر اثر هنری می پردازند. مهم ترین نکته که باید به آن اشاره کنم بحث از تفسیر است که به تجزیه اثر هنری می پردازد .

این هنرمند ادامه داد: اینکه ایده اثری را از مرجعی گرفته باشیم، در صورتیکه در استیتمنت  ذکر شده باشد موردی ندارد، اما  متاسفانه امروزه به اصول اخلاقی پایند نیستیم و منبع را ذکر نمی کنیم و تصور می کنیم که دیگران نیز ازآن آگاه نمی شوند.

در ادامه نشست تخصصی «کپی یا اقتباس چالشی در هنر معاصر» راهکارهایی از سوی اعضای پنل، دبیر نشست و هنرمندان حاضر در جلسه عنوان شد. همچنین مجتبی آقایی لزوم و ادامه برگزاری این نشست ها تاکید کرد.

در نشست تخصصی «کپی یا اقتباس چالشی در هنر معاصر» که با حمایت دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر و موزه هنرهای معاصر تهران عصر روز گذشته برگزار شد، هنرمندان برجسته عرصه تجسمی و همچنین روسای انجمن های مختلف هنری حضور داشتند.