حقوق بشر اسلامی ظرفیت عظیمی برای حل مشکلات دنیای اسلام دارد

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، متن سخنرانی «سکینه السادات پاد» وکیل پایه یک دادگستری و معاون حقوق بشر اسلامی موسسه صلح زیبا در میزگرد حقوق بشر اسلامی که در محل خبرگزاری برنا برگزار شد به شرح زیر است:

روز حقوق بشر اسلامی که در واقع ماحصل یک هم اندیشی و اتحاد خرد ورزانه است و اولین و مهمترین سند حقوقی در سطح کنفرانس اسلامی و میان دولت های اسلامی است که فی نفسه دارای ظرفیت عظیمی برای حل مشکلات و معضلات دنیای اسلام است آنچه که این سند راهبردی را متمایز می کند و به عبارتی فلسفه واقعی تصویب این سند در مقدمه آن مشهود است.

دولت اسلامی که حول محور اسلامی عزیز این آخرین و کامل ترین دین الهی که حائز جامعیت برای همه اشکال زندگی بشر است به دلیل تعامل با دنیا و ضرورت اجتناب ناپذیری این تعامل از سویی و از دگر سو عدم دقت و توجه مجامع حقوقی به ملاحظات و زمینه های خاص است اسلامی در تنظیم بیانیه های خود از جمله بیانیه جهانی حقوق بشر به ناچار اقدام به تصویب بیانیه 14 مرداد یا بیانیه 1990 قاهره نمودند.

در بیانیه حقوق بشر اسلامی ضمت اشتراکات فراوانی که با بیانیه حقوق بشر غربی دارد تمایزاتی انکار ناپذیر هم دارد از جمله تاکید بر توحید و خداباوری که البته اصل اساسی و مهم برای احترام به حقوق انسان هاست در نگاه و تفکر توحیدی است که خدا باورانه اعتقاد به احترام و رعایت حقوق دیگران یک اصل دینی انسانی و اخلاقی است فلذا در بیانیه جهانی حقوق بشر اسلامی انسان ها مکلف به اجرای حقوق هستند اما در غرب فقط دارای حق هستند اساسا در حقوق بشر از نگاه اسلام انسان موحد با بازدارندگی دینی تعریف شده در قالب توحیدی هم مکلف است احترام بگذارد و هم مکلف است از حق خود دفاع کند و ا ین یک تمایز بنیادین مبنایی است و با همین نگاه است که در مقدمه بیانیه حقوق بشر اسلامی تاکید ویژه می شود (امت اسلام که خداوند آن را بهترین امت برگزید) بهترین بودن آن به واسطه همین توحید و خدا محوری است.

از نگاه اسلام افراد بشر اعضای یک خانواده هستند و می گوید الخلق کلهم عیال الله و احبهم الیه انفعهم بهم، شاخصه و تمایز دیگر حقوق بشر از نگاه اسلام تکیه بر نقش تمدنی و تاریخی امت اسلام است. تمدنی که قائل به تفکیک ناپذیر بودن علم و دین، دنیا و آخرت است که البته این تمایز و چالش با دنیای استکبار و غرب جدی است. غرب برای حل این چالش با فکر و دقت و درایت برنامه ریزی کرده است تلاش زیاد برای جدایی دین از سیاست، دین از علم و برجسته کردن جنبه های فردی دین و در حوزه های سیاسی مشخصا با مدل سازی حکومتی خشن فاقد مبناها و استدلال های متعارف عقلی و عالمانه گروه های خود ساخته ای نظیر داعش را به نام اسلام سکه می زند و دولت های اسلامی که مطابق بیانیه حقوق بشر اسلامی تکلیف مستقیم در اجرای این بیانیه را دارند (البته نه تکلیف به معنای الزام آور آن) مشتاق به نقض آن و دچار خود کمتربینی و رفتن به آغوش غرب و سازمان های حقوق بشری آنها که با علم به نقایص ماهیتی آن بیانیه حقوق بشر اسلامی تصویب و تدوین شده می روند و عملا از روح به شدت لطیف اسلامی و نگاه انسانی و بسیار مترفی اسلام به مقوله حقوق بشر دور می شوند.

آنچه که در نگاه اسلامی به حوزه حقوق بشر قابل اعتناست و اگر برای جهانیان فقط گفته شود و نظر اسلام در این مهم به آنها رسانده شود باعث تغییر خیلی از معادلات در دنیا می شود این است که حقوق اصلی و آزادی های عمومی در اسلام جزیی از دین مسلمانان است و هیچ کس نمی تواند آنها را تعطیل کند نه به طور جزیی و نه به طور کلی و قابل در اسلامی جزیی از دین مسلمانان است و هیچ کس نمی تواند آنها را تعطیل کند نه به طور جزیی و نه به طور کلی و قابل اسقاط و یا انتقال به کسی نیستند که در علم حقوق به قواعد آمره معروف است بنابراین رعایت و اطاعت از این حقوق با این مبانی هم بر دولت های اسلامی و هم جامعه و هم آحاد امت اسلامی رعایت و اطاعت آن واجب است و قدر مسلم این است که سازمان کنفرانس اسلامی صالح ترین مرجع جهت رصد وضعیت حقوق بشر در جوامع اسلامی است و البته عدم مماشات و برخوردهای قبیله ای ضامن سلامت این وظیفه ذاتی و نظارتی است. دنیای اسلام اگر بخواهد ظرفیت عظیم حقوق بشر اسلامی را در معرض قضاوت دنیا قرار دهد و بخواهد رسما جایگاه حقوقی خود را بازیابد نخست باید بدون تعصب و خشک مغزی به درون خود نگاهی عالمانه و ادیبانه داشته باشد رجوع به متون اصیل اسلامی رجوع به قرآن و عترت و بازخوانی حکومت امیرالمومنین (ع) تمرکز بر گنجینه نفیس نهج البلاغه به عنوان مانیفست حقوق بشر اسلامی یقینا و مسلما باعث نگاه و هوای تازه به حقوق جهانی بشر می شود.

تحقیقا عرض می کنم اگر با نگاه امیر بیان و قلم و عمل علی ابن ابی طالب به حوزه حقوق بشر اسلامی به موضوع ورود شود خیلی از چالش ها و دردهای کنونی بشر به طور عام و دنیای اسلام به طور خاص قابل درمان خواهد بود. 

اساسا حقوق بشر اسلامی از دریچه نگاه امام علی (ع) بحث ماهوی است و حقیقتی گسترده است که مرز جغرافیایی و نژادی و حتی دین و مذهب نمی شناسد. حقوق بشر در نظام فکری امیرالمومنین بما هو بشر است لذا در نگاه و ساحت اندیشه امام علی نوع بشر استحقاق متنعم شدن دارند که این فقط جنبه تئوری و نظری نداشته است حضرت امیر در نامه 53 به مالک اشتر نخعی که قرار بوده است زمامدار مصر شود اینگونه دستور می دهند مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده و با همه دوست و مهربان باش. مبادا هرگز چونان حیوان شکاری باشی که خوردن آنان را غنیمت دانی زیرا مردم دو دسته اند، دسته ای برادر دینی تو و دسته ای دیگر همانند تو در آفرینش می باشند این نفی تفکر آپارتاید و نژادپرستی و تایید انترناسیونالیسم است. توجه داشته باشیم که نهج البلاغه شامل خطبه ها، نامه ها و حکمت هاست این مطلب از بخش نامه ها و نامه 53 نامه ایست که در زمان حکومت حضرت امیر بوده است یعنی حاکم اسلامی مبانی فکری امام که در عمل به این شکل و در قالب دستور به زیر مجموعه حضرت ابلاغ و اعلام شده است و البته این گوهر گرانبها مملو از نمونه های عملی و دستورات الزام آور امام در جهت رعایت حقوق بشر است. حقوق بشر به معنا و مفهوم مصطلح آن در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی، قضایی و... است. در خصوص اقلیت های در ذمه حکومت امام علی ایشان نگاه مترقی دارند که در نامه 51 به متصدیان امر جمع آوری مالیات صراحتا می فرمایند: و به مال کسی که نماز گذار باشد یا غیر مسلمانی که در پناه اسلام است دست اندازی نکنید در نگاه علی (ع) حق بما هو حق محترم است و تاکید دارند که عادلانه و با رعایت ادب بدون توجه به دین شهروندان مالیات اخذ کنید و یا نمونه های بسیار دیگر از دستور مستقیم حضرت برای بیمه و تامین اجتماعی اقلیت ها از محل بیت المال این ها همه در 1400 سال پیش وجود داشته است و افتخار همه دنیای اسلام که نه بشریت است بقول جرج جرداق مسیحی «الامام علی صوه العاله الانسانیه» این ظرفیت پیش روی دنیای اسلام وجود دارد، آزادسازی این ظرفیت یقینا مستلزم کنار گذاشتن نگاه متعصبانه وهابیت و سلفی است تا زمانی که تنگ نظری اجازه آگاه شدن خود مسلمانان را نسبت به این زیبایی ها ندهد کل دنیا محروم می شود ما معتقدیم بیانیه جهانی حقوق بشر و سازمان های مسئول اجرایی کردن مفاد آن به شدت سیاست زده و منفعت طلبانه برخورد می کنند و چون در تنظیم آن و مبانی حاکم بر آن فقط بعد مادی انسان مورد لحاظ قرار گرفته است عملا فاقد کارکرد گسترده و مبتنی بر عدالت و انسانیت واقعی است و همانگونه که در مقدمه بیاینه حقوق بشر اسلامی آمده است امت اسلام را دارای رسالتی تمدن ساز می دانیم که براساس مبانی حقوق بشر اسلامی یک تمدن جهانی همگون را به بشریت تقدیم خواهد نمود البته الا و لابد بایست ابتدا در درون خودش به مباحثی که پیش تر گفته شد برسد و توجه جدی نماید.

چند پیشنهاد عملیاتی و حقوقی که واقعا می توانند به عنوان راهکارهای مهمی جهت برون رفت حال حاضر دنیای اسلام از شرایط سخت زندگی، محرومیت های اجتماعی، انسانی، نقض حق آزادی و کرامت که گاها به صورت دولتی و سیستماتیک صورت می گیرد مطرح باشند.

بیانیه حقوق بشر اسلامی در واقع یک هم فکری و وفاق بین کشورهای اسلامی است که با تمرکز بر مشترکات همه مذاهب اسلامی تهیه و تنظیم شده است که در قدم نخست به عنوان یک ظرفیت وحد آفرین خوب است اما قدر مسلم و متقن هدف از تصویب آن صرفا اتحاد نبوده است مشکل اساسی در خصوص آن که به ظاهر از جهت کارآمدی در مقابل حقوق بشر غربی و نهاد حقوق بشر مستقل اروپایی در سطح نازل تر است عدم الزام آور بودن آن و نیز عدم وجود ضمانت های لازم اجرایی است.

1-تشکیل کارگروهی از حقوقدانان کشورهای عضو کنفرانس اسلامی جهت دستیابی به راه کارهای اجرایی کردن بیانیه حقوق بشر اسلامی و تأسیس سازمانی بین المللی تحت عنوان نهاد یا سازمان حقوق بشر اسلامی که صلاحیت ورود به موضوع حقوق بشر در کشورهای عضو را داشته باشد و نیز صلاحیت محکومیت و محرومیت کشورهای اسلامی و غیراسلامی ناقض حقوق بشر اسلامی را در موضوعاتی نظیر لغو عضویت، محرومیت از تعاملات تجاری خصوصا کشورهای غیراسلامی که ناقض حقوق اقلیت های مسلمان کشور خود هستند و یا ناقض حقوق معنوی مسلمانان در سرتاسر عالم هستند.

2-تأسیس نهاد دیده بان حقوق بشر اسلامی هم به منظور رصد وضعیت حقوق بشر در مجامع اسلامی و هم از این جهت که ما قائل و معتقد به رسالت عام اسلامی در این حوزه داریم در کل کشورها و به نوعی سیاستی مهاجمانه که باعث خنثی کردن شگردهای غرب در محکومیت های پی در پی مسلمانان به بهانه نقض حقوق بشر صورت می گیرد که قطعا راهکارهای عملی تأسیس چنین نهادهایی باید در کارگروه حقوق دانان جهان اسلام بررسی شود.

3-اداره بزرگترین اجتماع مسلمانان که عبادی ترین و سیاسی ترین مظهر اسلامی رستاخیز حج به وسیله کشورهای اسلامی به صورت دوره ای و تحت نظارت سازمان کنفرانس اسلامی

4-رسانه ای کردن پیاده روی عظیم و باشکوه اربعین حسینی (ع) و اتفاقات انسانی که در اوج زیبایی و لطافت هستند می تواند چهره صلح جویانه اسلام عزیز را به دنیا معرفی نماید.