رابطه سیستم‌ مغزی-رفتاری با اختلال‌ شخصیتی زندانیان

مطالعات نشان می‌دهند که شیوع مشکلات روانی در میان افراد زندانی در مقایسه با جمعیت عادی از میزان بالاتری برخوردار بوده و دراین‌بین، نزدیک به 10 درصد آن مربوط به اختلالات شخصیت است.

جرم و بزهکاری، پدیده‌های شومی هستند که همواره در جوامع بشری وجود داشته‌اند. مسائل مربوط به مجرمان و زندانیان به‌ویژه ارتباط اعمال آنان با مشکلات و مسائل روان‌پزشکی، یکی از چالش‌برانگیزترین و فعال‌ترین زمینه‌های پژوهشی است.

اختلالات شخصیتی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در بروز رفتار مجرمانه هستند و تداوم رفتار مجرمانه و زندانی شدن، با مواردی از اختلال شخصیتی نظیر اسکیزوتایپی، اسکیزوئید، خودشیفتگی، شخصیت ضداجتماعی و هم‌چنین اختلال شخصیت مرزی ارتباط معناداری دارد.

انجمن روانپزشکی آمریکا در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اختلالات شخصیت را در سه طبقه قرار می‌دهد. طبقه اول یا خوشه A با رفتار «عجیب‌وغریب» مشخص شده و مرکب از اختلالات شخصیت پارانوئید، اسکیزوئید و اسکیزوتایپی است. طبقه دوم یا خوشه B که با رفتار «هیجانی و نمایشی» مشخص شده، مرکب از اختلالات شخصیت ضداجتماعی، نمایشی، مرزی و خودشیفته است و بالاخره طبقه سوم یا خوشه C که با رفتار «اضطرابی» مشخص می‌شود و شامل اختلالات شخصیت اجتنابی، وابسته و وسواسی/جبری است.

اختلالات شخصیتی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در بروز رفتار مجرمانه هستند و تداوم رفتار مجرمانه و زندانی شدن، با مواردی از اختلال شخصیتی نظیر اسکیزوتایپی، اسکیزوئید، خودشیفتگی، شخصیت ضداجتماعی و هم‌چنین اختلال شخصیت مرزی ارتباط معناداری دارد.

در این رابطه، محققین کشورمان پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن نقش سیستم‌های مغزی-رفتاری در اختلالات شخصیت زندانیان مورد بررسی علمی قرار گرفته است.

در این تحقیق که توسط پژوهشگرانی از دانشگاه پیام نور تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام شده، 250 نفر از افراد زندانی که تمایل به شرکت در پژوهش داشتند،ارزیابی گردیده‌اند.

بدین منظور زندانیان فوق به پرسشنامه بالینی چندمحوری و پرسشنامه سیستم‌های مغزی- رفتاری پاسخ داده و بر اساس پاسخ، گروه بندی شده‌اند.

تحلیل داده‌های پژوهش نشان می‌دهد که اختلالات شخصیتی خوشه B در زندانیان، با فعالیت سیستم فعال‌ساز رفتاری به‌گونه‌ای مثبت و با فعالیت سیستم بازداری رفتاری به‌گونه‌ای منفی و معنادار همبستگی دارد.

 بر اساس این نتایج، اختلالات شخصیتی خوشه C به‌گونه‌ای عکس، با فعالیت سیستم فعال‌ساز رفتاری، ارتباط منفی و با فعالیت سیستم بازداری رفتاری، رابطه‌ای مثبت و قابل‌توجه دارد.

محققین در تبیین نتایج به‌دست‌آمده اشاره نموده‌اند که در زندانیانی که دارای اختلالات شخصیتی خوشه B هستند، سیستم فعال‌ساز رفتاری، از فعالیت بیشتری برخوردار است و در مقابل، سیستم بازداری رفتاری در بازداری فرد از رفتارهای مجرمانه و خشونت‌آمیز، ضعیف عمل می‌کند. در افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی خوشه C، عاطفه‌های منفی و اضطراب، بالا بوده و لذا سیستم بازداری رفتاری از حساسیت بیشتر و سیستم فعال‌ساز رفتاری از حساسیت کمتری برخوردار است.

به گفته مجریان این پژوهش، مطالعه نقش ویژگی‌های زیستی شخصیت در مجرمین، می‌تواند به پژوهشگران و متخصصین حوزه بالینی کمک کند تا به عوامل محافظت‌کننده و پیشگیری‌کننده‌ای برای جلوگیری از وقوع رفتارهای مجرمانه دست یابند.