حسرت واپسین معمار بلوار کشاورز

«به سمت بلوار کشاورز»،.اینجا ولیعصر است و تابلو بلواری را نشان می‌دهد که نزدیک به سه سال است که در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته اما کسی نه از ثبتش با خبر است و نه بلوار ۶۰ ساله تهران تابلویی دارد تا خودش را به عابرانی معرفی کند که هنوز هم لختی استراحت روی نیمکت‌های آهنی‌اش زیر درختان چنار تهران را همانند گذشته که بلوار تازه‌ساز یکی از تفرجگاه‌های شهر تهران بوده، دوست دارند.

آغاز سامان‌دهی بلوار؛ از نورهای رنگارنگ زیر چنارها تا بالا آوردن سطح

بلوار کشاورز در عمر ۶۰ ساله‌اش دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده، آخرین تغییراتش به همین چند ماه پیش برمی‌گردد که نوارهای زرد دورش را گرفته بود. شاید این نوارهای زرد ادامه همان طرح مطالعاتی ساماندهی بلوار کشاورز بود که سال ۹۳ در دو فاز آغاز شد؛ طرحی که ابتدا با نورپردازی‌ها و قرار گرفتن چراغ‌های رنگی زیر چنارهای قدیمی تهران آغاز شد. بعد کمی تغییر در سطح و بعد در المان‌هایی که به مناسبت‌های مختلف از جمله ایام نوروز در بلوار کار گذاشته می‌شوند یا به درختان آویزان می‌شوند.

ساماندهی نهر خشکیده کرج اما یکی دیگر از برنامه‌های شهرداری برای بلوار بود؛ طرحی که در ادامه آن قرار بود که سطح بلوار را بالا بیاورند و این فضا را تبدیل به آبنما کنند. عظیم بابایی، شهردار منطقه ۶ تهران درباره نقشه طرح برای سامان‌دهی نهر گفته بود: در حال حاضر آن نهر روان وجود ندارد. بنابراین این بلوار شرایط نامناسبی پیدا کرده و محلی برای زندگی حیوانات موذی شده است. به همین دلیل شهرداری ساماندهی این محور را در دستور کار خود قرار داده است.

اما این تغییرات تنها همین نبود. سال ۹۱ یعنی نزدیک به دو سال پیش از آغاز طرح ساماندهی بلوار، خبر احتمال گذر مسیر اتوبوس‌های تندرو (BRT) از این محور در رسانه‌ها منتشر شد. طرحی که کمی بعد به قطار سبک شهری (LRT) تغییر یافت. طرحی که سبب انتقاد و مخالفت برخی کارشناسان شهری از جمله سرافراز غزنی، طراح و سازنده بلوار کشاورز شد. تنها کسی که توانست مسئولان امر را برای عدم اجرای آن متقاعد کند. از همان روز بود که موضوع ثبت ملی این بلوار نیز مطرح شد تا راه برای دست‌اندازی‌ها به این بلوار ۶۰ ساله بسته شود. تلاش‌ها برای ثبت ملی این بلوار آغاز شد و بالاخره ۲۸ شهریور ماه سال ۱۳۹۴ بلوار کشاورز به شماره ۳۱۳۲۱ در فهرست آثار ملی جای گرفت. ثبتی که سرافراز درباره آن گفته بود: «پس از ۶۰ سال نتیجه همه زحماتم را دیدم.»

تولد در تهران، مرگ در آلمان

سرافزار غزنی حالا نزدیک به ۶ ماه است که در سکوت خبری از میان ما رفته است. عاطفه خیرخواه، خبرنگار همشهری محله تنها کسی از اهالی رسانه‌ است که او را می‌شناخته و بارها با او در درباره بلوار کشاورز گفت‌وگو کرده است. خبر فوت استاد سرافراز را او برای اولین بار در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد؛ در همان روزی که به همراه شاگرد استاد، کلوچه ملایری به دست به خانه‌اش رفت و خبر فوتش را از مدیر ساختمان شنید. خیرخواه به «خبرآنلاین» می‌گوید: «استاد کلوچه ملایری دوست داشت. وقتی سرایدار گفت که او فوت کرده فکر کردم شوخی می‌کند.»

او درباره علت فوت استاد می‌گوید: «آخرین بار که با استاد سرافراز غزنی در ارتباط بودم ایام نوروز بود که برای تبریک سال نو با او تماس گرفتم. یک بار هم پایان فروردین با او صحبت کردم و از او درخواست کردم که ببینمش ولی درخواست دیدارم را نپذیرفت و گفت که ناخوش احوال است ولی نگفت که می‌خواهد برای جراحی به آلمان برود.»

«جراحی در آلمان». صحبت‌های خیرخواه به پایان نرسیده اما همین یک جمله همه چیز را مشخص می‌کند. طراح و سازنده بلوار به قصد جراحی و بهبود حالش به آلمان رفته و در همان جا فوت می‌کند. خیرخواه در ادامه می‌گوید: «شهریور یا مرداد بود که چند باری با سرافراز تماس گرفتم اما نتوانستم خبری از او بگیرم. در یک ماه و نیم اخیر نگران او شدم و بارها به خانه او سر زدم. در جریان این رفت و آمدها متوجه شدم که او همان اردیبهشت ماه که به آلمان رفته است حین عمل جراحی فوت کرده و به وصیت او پیکرش را در آلمان به خاک سپردند.»

سرافراز رفت اما آرزویش برآورده نشد

او می‌گوید: «سرافراز چشم از جهان فروبست و تنها آرزویش برآورده نشد!» اما آرزویش چه بود؟ استاد سرافراز یک بار درباره آرزویش به خیرخواه گفته بود: یک تابلوی شناسنامه برای بلوار که روی آن نوشته شده باشد: «طول بلوار: ۱۷۰۰ متر، شروع کار: ۱۳۳۶، پایان کار: ۱۳۳۸، هزینه: ۶۰ میلیون ریال، شهردار وقت: مهندس توسلی، طراحی فضای سبز: مهندس شیبانی، سنگتراش نهر ذوزنقه: مینکو و مانی کو، تهیه سنگ هرسیون از معادن شمال البرز»

این خبرنگار می‌گوید: «بعد از شنیدن خبر فوت سرافراز، پستی از او در اینستاگرام گذاشتم و در آن نوشتم که تنها آرزوی او این بوده که تابلوی شناسنامه برای بلوار کشاورز نصب شود. آن روز مدام از شهرداری تماس داشتم اما تا به امروز که شاهد برآورده شدن آخرین آرزوی او نبوده‌ام.»

خیرخواه درباره پیگیری‌هایش درباره شناسنامه بلوار می‌گوید: «۱۴ مهر ماه ۹۳ اولین مصاحبه‌ام با استاد سرافراز غزنی منتشر شد و همان موقع روزنامه به دست شهردار منطقه رسید. یادم هست که همان روزها با روابط عمومی شهرداری تلفنی صحبت کردم و او نیز قول پیگیری را به من داد. بعد از آن با شهردار ناحیه ۲ محمود افراخته نیز تلفنی صحبت کردم اما ترتیب اثری درباره شناسنامه بلوار داده نشد، تا این که بحث کشیدن خطوط ال آر تی (قطار سبک شهری) در بلوار کشاورز مطرح شد و من با پژوهشگر و مدیر پژوهش این طرح صحبت کردم و سرافراز غزنی را در جریان این موضوع قرار دادم. مدیر پروژه دکتر سرافراز غزنی را به جلسه دعوت کرد و استاد آنها را متقاعد کرد که این طرح اجرا نشود. در همان جلسه موضوع شناسنامه بلوار نیز مطرح شد ولی باز این وعده محقق نشد.»

او ادامه می‌دهد: «بار دوم یک مصاحبه تک‌صفحه‌ای با او به بهانه سامان‌دهی بلوار کشاورز انجام دادم و باز هم به این موضوع اشاره کردم و تیتر زدم که بلوار ۶۰ ساله شناسنامه ندارد. اما این موضوع به چشم مسئولان شهر نیامد. این فرد آدم غریبه‌ای با شهرداری نبود. او زمانی قائم مقام سازمان زیباسازی و جزو بنیان‌گذاران شرکت شهر سالم بود اما با بی‌تفاوتی از کنار او رد شدند.»

شورای شهر برنامه‌ای برای بلوار ندارد اما هر طرحی قابل بحث است

نام سرافراز غزنی برای علی اعطاء که خود رشته معماری را از دانشگاه تهران فراگرفته و پژوهشگری دوره دکتری تخصصی رشته معماری را در کارنامه دارد و به تازگی عضو شورای شهر تهران و عضو کمیسیون معماری و شهرسازی این شورا شده، غریب به نظر می‌رسد. او حتی از مرگ طراح بلوار کشاورز هم خبری ندارد.

اعطاء درباره محقق شدن آرزوی سرافراز غزنی به «خبرآنلاین» می‌گوید: «تا به امروز موضوع شناسنامه بلوار کشاورزی در شورای شهر مطرح نشده است.»

آخرین خبری که درباره طرح‌ها و ایده‌هایی که شهرداری برای بلوار کشاورز در ذهن داشت به ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ باز می‌گردد که محمدباقر قالیباف از راه پیدا کردن مجموعه بلوار کشاورز از طریق زیرگذر به میدان ولیعصر(عج ) در آینده‌ای نزدیک خبر داده بود. علی اعطاء اما می‌گوید تا به امروز شهرداری تهران پیشنهادی را به شورای شهر نیاورده است اما اگر چنین پیشنهاداتی به شورا آورده شود قطعا آن را بررسی می‌کند.

او گفته است: خبرهایی که درباره سرنوشت شورای شهر در رسانه‌ها مطرح شده را دیده است اما در شورای شهر اتفاق خاصی درباره آن نیفتاده است و برنامه‌هایی که برای بلوار کشاورز در نظر داشته‌اند در حد طرح موضوع در رسانه‌ها بوده است.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به طرح‌هایی از جمله خطوط بی‌ارتی و ال‌آرتی در بلوار کشاورز می‌گوید: شورای شهر پنجم بسیاری از رویه‌های گذشته را قبول ندارد و نمی‌گذارد که هر جا که بخواهند زیرگذر بزنند و هر جا که دلشان خواست زمین را بکنند. قطعا شورای شهر پنجم اجازه این قبیل اقدامات عمرانی را بدون بررسی نخواهد داد. با این حال هر طرحی قابل بحث و بیان است. اگر این طرح‌ها با رویکردهای جدید مطرح شوند، ممکن است به نتیجه نیز برسند.»