(آشتیان شهر کتیبه های وقفی)

فرهنگ وقف از آغاز در نزد ایرانیان جایگاه و قرب زیادی داشته است. ساکنان  آشتیان نیز از این امر کلی مستثنا نیستند. قدیمی‌ترین سند وقفی موجود در منطقه مربوط به درویش علی بیک آشتیانی است که تاریخ جمادی الثانیه 1074 قمری دارد. وی دشت آشتیان و محصول آن به علاوه یک آسیاب و مزارع احمدآباد و مهربان جوزه را جهت تعزیه خامس آل عبا و سرور شهیدان وقف کرده است. البته براساس برخی روایات حمام کهنه سده هفتمی و مسجد جامع قدیمی‌ترین مکان‌های موقوفه در آشتیان هستند اما تاکنون هیچ سندی یا کتیبه‌ای که تایید کننده این امر باشد به دست نیامده است.

سخن از کتیبه گفتیم باید خاطرنشان کنم که در آشتیان مهم‌ترین سند وقف املاک، کتیبه سنگی است که در بخشی از بنا نصب شده است.این کتیبه‌ها که اغلب بر سر در بنای وقفی نصب می‌شدند حاوی شرح عمومی مکان، نام واقف و همچنین نام پادشاه عصر وقف بنا بودند. این اطلاعات خود نیز به دو حالت شعر یا نثر ارائه می‌شدند و معمولاً ماده تاریخی در این کتیبه‌ها برای نشان دادن تاریخ وقف بنا به حروف ابجد تعبیه می‌شد.

یکی از مشهورترین این کتیبه‌ها مربوط به مسجد جامع آشتیان است که جنب حمام کهنه واقع شده و چندین بار بازسازی کلی شده است. از تاریخ دقیق این دو بنا اطلاعی در دست نیست اما مسلم است که همزمان ساخته شده‌اند. مسجد کتیبه‌ای سنگی داشته که در جریان بازسازی سال 1336 خورشیدی مدتی مفقود می‌شود ولی  بعدها پیدا شده و در کنار سمت چپ محراب جدید، روی کاشی معرق نصب می‌شود. در این کتیبه مصرع ماده تاریخ«از الْف دوصد گذشته اندر چل و چهار» قرار دارد که نشان دهنده ساخت یا بازسازی و وقف مجدد مجموعه در سال 1244 قمری است.

دیگر مکان وقفی دارای کتیبه شهر، تکیه صادق بیک است. صادق بیک از رجال دوره محمد شاه قاجار و مردی مهمان نواز، بردبار و توانا بوده که نسبت به خاندان نبوت و امامت ارادت خاص داشته  و به همین علت تکیه را در سال 1253 قمری ساخته است .تکیه قدیم در سال 1347 شمسی توسط اهالی و زحمات آیت‌ا... شیخ ابوالقاسم دانش آشتیانی بازسازی کلی شد.بر کتیبه سنگی این تکیه شعری با مطلع«در زمان شاه انجم موکب گردون جناب» حک شده که در مصرع آخرش ماده تاریخ وقف بنا این گونه آمده است:«وه چه زیبا بقعه ای از گلشن مینوست این»  که بازگو کننده وقف این بنا در سال  1254قمری است. تکیه بازار آشتیان دیگر بنای مهم دارای کتیبه سنگی این شهر است. این تکیه در میدان بازار و جنب بازار بنا شده است. از زمان ساخت آن اطلاع دقیقی در دست نیست. عکسی از آن موجود است که در سال 1345 انداخته شده و نشان می‌دهد بنایی است با خشت و گل و پوششی چوبی که چندین بار بازسازی و تعمیر شده است. بعضی از معتمدین محلی بنای آن را به دوران زندیه نسبت می‌دهند اما سند محکمی درباره آن ارائه داده نشده است. سال 1345 شمسی به همت آیت ا... دانش و سرلشکر نورائی بازسازی تکیه  آغاز شد و سال 1347 شمسی، مصادف با شهادت صدیقه طاهره حضرت فاطمه (س) افتتاح شد.

تکیه بازار در دو طبقه ساخته شده و به جهت قرار گرفتن در مرکز شهر از اعتبار بالایی برخوردار است و اکثر سخنرانی‌های مذهبی و اعیاد در آن برگزار می‌شود. کتیبه سنگی تکیه بازار آشتیان در پشت منبر قرار دارد و با کاشی‌کاری معرق لاجوردی پوشانده شده است. شعر این کتیبه را شاعر اهل بیت مرحوم حاج شیخ عباس صالحی در 10 بیت با مطلع «این کاخ پرشکوه که مرآت حق نماست» سروده است و در پایین آن تاریخ بازسازی بنا یعنی 1347 شمسی مطابق 1388 هجری قمری ذکر شده است.(به نقل مرکز پژوهشهای اسلامی)

علاوه بر سه مورد فوق تکیه و مسجد مازری،مسجد بازار،تکیه و آب‌انبار میرزا باقر، مسجد و آب‌انبار میرزا محمد شریف،آب‌انبارهای محنت‌آباد،لاقه، میرزارضا،نرگسک، نایب و امین نظاره نیز در این شهر دارای کتیبه‌های سنگی وقفی هستند و بر این اساس می‌توان آشتیان را شهر کتیبه‌های سنگی نیز لقب داد.

 مهدی مسعودی آشتیانی عضو شورای شهر آشتیان