پاسخ‌های دبیران جایزه «جلال» به حاشیه‌ها

او درباره جایزه ادامه داد: بعد از فراخوان جایزه و نامه‌نگاری با ناشران فعال در حوزه ادبیات داستانی، اسامی کتاب‌های منتشر شده در سال ۹۵ را از خانه کتاب دریافت کردیم و براساس آن غربالگری‌هایی را انجام دادیم که بعد از استقرار هیأت علمی کارهای داوری به سرعت انجام شد. در بخش رمان حدود ۵۰۰ اثر، در بخش داستان کوتاه ۴۰۰ اثر، در بخش مستند ۳۰۰ اثر و در بخش نقد ادبی ۳۳۰ اثر به دبیرخانه رسید و  در مجموع حدود ۱۵۰۰ اثر در چهار گروه مورد بررسی قرار گرفت. 

قزلی همچنین با نام بردن از مریم حسینی، احمد دهقان، ابراهیم زاهدی مطلق، حمیدرضا شعیری، داود غفارزادگان، ابراهیم حسن‌بیگی، مسعود کوثری و حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد به عنوان اعضای هیأت علمی جایزه جلال آل احمد گفت: ترکیب هیأت علمی جایزه جلال آل احمد ترکیب خوش‌نامی است و امیدوارم در بهترین شرایط کار خود را به ایستگاه آخر برسانند.

در ادامه نشست شهریار عباسی - دبیر علمی جایزه جلال آل احمد -  با اشاره به تأخیر در برگزاری جایزه جلال بیان کرد: ما به خاطر تأخیر در برگزاری این جایزه با محدودیت زمانی مواجه بودیم اما داوران در این زمان تلاش کردند تا کارها را با دقت و انصاف داوری کنند. من تلاش کردم در این هیأت کسانی حضور داشته باشند که نسبت به ادبیات داستانی شناخت و تجربه کافی در داوری داشته باشند، همچنین به خوش‌نامی و انصاف شهره باشند.  تلاش کردیم ترکیب داوران به نحوی باشد که تمام جریان‌های ادبی در آن نماینده داشته باشند. زمانی که نامزدهای نهایی جایزه جلال و داوران آن معرفی شوند خواهید دید که این داوران به یک جریان خاص تعلق ندارند و هدف آن‌ها تلاش برای پیشرفت ادبیات و داستان است که این روزها روزگار خوبی نمی‌گذرانند.

او خاطرنشان کرد: امیدوارم جایزه جلال بتواند به معرفی ادبیات برتر کمک کند و قدمی به پیش باشد.

سپس مهدی قزلی در پاسخ به سوال ایسنا درباره اعتراض محمدرضا سرشار به عنوان رئیس انجمن قلم در زمینه انتصاب دبیر علمی جایزه «جلال» اظهار کرد: معمولا اعلام انتصاب‌ها با واکنش‌هایی مواجه است. این واکنش‌ها ممکن است مثبت یا منفی باشد. ما انتظار نداریم زمانی که انتصابی انجام می‌شود هیچ واکنشی وجود نداشته باشد. آقای سرشار محق است اگر نظری دارد آن را اعلام کند و نباید کسی از اعلام نظرها ناراحت شود. به غیر از سرشار، کسان دیگری نیز به ما پیام دادند و از انتصاب شهریار عباسی انتقاد کردند و می‌گفتند جای عباسی این‌جا نیست.

او ادامه داد: کارنامه شهریار عباسی کارنامه کاملا روشنی است. ۱۰- ۱۱ کتاب گردن‌کلفت دارد که نویسنده‌های ما با دو کتاب مانند این‌ها پادشاهی می‌کنند. شهریار عباسی جایزه‌های متعددی را برده است و داوری جایزه‌هایی را نیز بر عهده داشته است. این‌که سرشار در بیانیه خود گفته است شهریار عباسی پیشینه و موازینی ندارد این موضوع اشتباه است. پیشینه یک معنایی دارد. کتاب‌های یک فرد، جایزه‌هایی که برنده شده است و تجربه زیستی او این پیشینه را تعیین می‌کند. به نظر می‌رسد در انجمن قلم مشاوره خوبی به سرشار نشده است. اگر در اینترنت جست‌وجو می‌کرد به نظر می‌رسد می‌توانست نقد بهتری داشته باشد و در توصیه به آقای صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) نکات بهتری را مطرح کند. در ایران می‌گویند شهریار عباسی ضدانقلاب است و در خارج می‌گویند عباسی جاسوس فرهنگی جمهوری اسلامی است.

مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان اظهار کرد: کسانی می‌توانند درباره شهریار عباسی نظر بدهند که با او کار کرده باشند؛ آن‌ها می‌توانند بگویند که عباسی از صلاحیت علمی و ادبی برخوردار است یا خیر.

او یک بار دیگر با اشاره به اعضای هیأت علمی جایزه جلال، گفت: این‌ها کسانی بودند که با میل خود و نه با اجبار حاضر شدند با شهریار عباسی همکاری کنند. می‌توانید از داوران و اعضای هیأت علمی درباره صلاحیت شهریار عباسی بپرسید. این‌ افراد با دبیری عباسی مسئله‌ای نداشتند و همکاری آن‌ها می‌تواند صحه بر جایگاه علمی عباسی باشد. راه نقد بسته نیست و همه می‌توانند بدون توهین نقد کنند و ما بشنویم.

مهدی قزلی همچنین در پاسخ به دیگر سوال ایسنا درباره مطلب منتشرشده در سایت بنیاد درباره جایزه‌های خصوصی و این‌که آیا به نظر او جایزه‌های ادبی دولتی در تقابل با جایزه‌های ادبی خصوصی هستند، بیان کرد: تقابلی بین جوایز ادبی وجود ندارد. نه تنها بین جوایز ادبی دولتی با جوایز خصوصی بلکه بین جوایز خصوصی نیز نباید تقابلی وجود داشته باشد. در مورد ثروت و اینکه این سرمایه و پول از کجا به دست می‌آید کمتر اهمیتی وجود دارد. سرمایه ممکن است توسط یک کارگر یا سرمایه‌دار و یا پزشک به وجود بیاید اما آن‌چه اهمیت دارد حلال بودن آن است. در جوایز نیز آنچه باید اهمیت داشته باشد سالم بودن جایزه است و اینکه جایزه‌ای دولتی است یا خصوصی اهمیتی ندارد. اینکه جایزه در مسجد، تالار وحدت و یا در یک محفل خصوصی اهدا شود اهمیت ندارد. باز هم می‌گویم آنچه مهم است سالم بودن جایزه است زیرا جایزه اگر سالم باشد نفعش به ادبیات می‌رسد. مسئولیت ما پرورش خلاقیت در ادبیات است و مسئولیت ما تقابل نیست. جایزه‌های خصوصی نیز باید در تبیین سلامت جایزه اقدام کنند. سلامت مهمترین موضوعی است که جوایز به آن می‌پردازند. اگر سلامت جایزه تبیین نشود اعتماد نویسنده و دیگران سلب خواهد شد. همه ما باید تلاش کنیم تا جایزه جلال برقرار بماند.

در ادامه این نشست شهریار عباسی در پاسخ به این‌که آیا معیار انتخاب برگزیدگان نهایی جایزه جلال، آثار جلال آل احمد هستند یا خیر، گفت: داوران براساس معیارهایی برگزیدگان را انتخاب می‌کنند و این گونه نیست که همه به نوعی در آن اتفاق نظر داشته باشند. ما کنکور برگزار نمی‌کنیم که اگر فردی به فرمول ما نرسیده باشد کتابش را کنار بگذاریم. کار هنری به نوعی به سلیقه داوران برمی‌گردد. داوران جایزه از افراد خوش‌نامی انتخاب شده‌اند و فکر می‌کنم در نهایت آثار منتخب از ارزش ادبی بالایی برخوردار هستند.

او با بیان این‌که قرار نیست اگر جایزه به نام کسی باشد در انتخاب آثار برگزیده معیار را کتاب‌های او قرار دهیم، بیان کرد: کسانی که نام جلال آل احمد را برای این جایزه انتخاب کرده‌اند دلایل خود را داشته‌اند و دلیل نمی‌شود که نثر، زبان و شیوه تفکر جلال آل احمد در این آثار وجود داشته باشد. ویژگی‌هایی که جلال آل احمد داشت حقیقت‌جویی و صداقت او بوده است. ما به دنبال این بودیم که کسانی که برگزیده می‌شوند در آثارشان جست‌وجوی حقیقت‌، شجاعت، صراحت و سالمی وجود داشته باشد. همچنین از نظر فنی و کیفی ارزش والایی داشته باشند. اگر قرار باشد آثاری که انتخاب می‌شود همانند نثر، تفکر و زبان جلال باشد دیگر خلاقیتی وجود ندارد.

سپس مهدی قزلی گفت: اگر نام کسی را بر روی جایزه می‌گذارند به خاطر احترام به او و نگاهی که او به زندگی دارد، است. اگر خود جلال هم زنده بود و کسی در این جایزه شرکت می‌کرد که همانند او نوشته باشد حتما او را بیرون می‌کرد و می‌گفت من هستم. این نکته را هم توجه داشته باشید که جلال آل احمد در طول زندگی خود تغییرات زیادی کرده است. اگر بخواهیم آثار جلال آل احمد را ملاک قرار دهیم باید حتما بگوییم که این آثار برای کدام دوره هستند. نگاه جلال و صفت‌هایی که در آثار جلال جاری بود مدنظر داوری‌های ما بوده است.

او درباره جوایز ادبی خصوصی نیز یادآور شد: این جوایز باید وضعیت خود را نسبت به دیگران تبیین کنند. اگر وزیر حکم انتصاب کسی را می‌دهد که معاون فرهنگی آن را پیشنهاد داده، آن فرد شرعا، عرفا، اخلاقا و قانونا موضوع اجرایی جایزه را با تمام متعلقاتش به هیأت علمی واگذار می‌کند و آن‌ها نیز این موضوع را به داوران واگذار می‌کنند و در نهایت بر نظر داوران نظارت می‌کنند. رسانه‌ها باید نقد کنند و اگر کسی احساس کند اشتباه کرده است باید خود را اصلاح کند. امیدوارم به تعامل سازنده‌ای با چهره‌ها در جایزه جلال برسیم تا این جایزه به رشد و پویایی برسد.

در ادامه این نشست عباسی خاطرنشان کرد: در ادبیات برای همه جا هست. خود رئیس‌جمهور در ابتدای دولت قبل عنوان کرده بود که باید فرهنگ را به اهل فرهنگ بسپاریم. فکر می‌کنم در جایزه جلال چنین اتفاقی افتاده است. الان جایزه جلال نه دولتی است، نه خصوصی، بلکه ملی است. هیچ کاری یک‌روزه انجام نمی‌شود و همه کارها به مرور صورت می‌گیرد و فکر می‌کنم جایزه در حال واگذاری به اهل فرهنگ است.

او اظهار کرد: راه برای برگزاری جوایز خصوصی بسته نیست. من درباره جوایز خصوصی و دولتی اظهارنظر کرده‌ام و امسال نمی‌توانستم داوری یک جایزه خصوصی را بر عهده بگیرم. در سال‌های گذشته داوری جوایز خصوصی را بر عهده داشتم و ممکن است سال‌های بعد نیز داوری جوایز خصوصی را بر عهده بگیرم. آن‌چه من تلاش دارم این است که جایزه سالم برگزار شود و بتوانم کمک کنم تا جایزه به اهدافی که می‌خواهد برسد. حال اشکالی ندارد که اگر جایزه در یک مسجد برگزار شود.

این نویسنده با اشاره به جایزه شهید حبیب غنی‌پور گفت: همه اذعان دارند که این جایزه سالم‌ترین جایزه کشور است. هر چند گردانندگان آن به نوعی از ادبیات توجه بیشتری دارند. یا جایزه «واو» ادبیات متفاوت را می‌پسندد و نمی‌گوید به دنبال ادبیات فاخر و ملی هستم.

سپس قزلی درباره میزان جایزه جلال آل احمد اظهار کرد: میزان جایزه ۳۰ سکه برای برگزیده و ۱۰ سکه برای شایستگان تقدیر در نظر گرفته شده است. این میزان بنا به مصوبه هیأت امنای جایزه جلال آل احمد بوده است تا همسنگ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی باشد. امسال بخش ویژه «یک دهه ادبیات اقتصادی و پیامدهای اجتماعی کار» را نیز در نظر گرفته‌ایم و همه کتاب‌هایی که در ۱۰ سال گذشته موضوع محوری‌شان نظر مسئولان نظام بوده، چه در زمینه مستندنگاری و چه رمان و داستان کوتاه در این بخش شرکت داده شده‌اند و نامزدهای آن را اعلام خواهیم کرد.

او افزود: امسال در نظر داریم بخش ویژه تاجیکستان را در ادامه بخش ویژه افغانستان داشته باشیم اما شرایط کشور تاجیکستان نسبت به افغانستان کمی متفاوت است. ما هنوز در بخش ویژه ادبیات داستانی تاجیکستان ناامید نشده‌ایم اما اطمینان هم نداریم که این بخش برگزار شود زیرا هنوز تاجیکستان اسامی نهایی را اعلام نکرده است. مقدمات آن فراهم شده و امیدوارم به سرانجام برسد تا بخش ویژه ادبیات تاجیکستان را داشته باشیم.