ماهیت اعتراض مشهد و سه تحلیل

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا؛ متن این یادداشت تحلیلی به شرح زیر است:

بر اساس شواهدی که تا کنون از اعتراض مردمی شهرهای مشهد در فضای  مجازی آمده به نظر می رسد این اعتراض‌ها از ابتدا خود جوش و مردمی نبوده و سازماندهی شده  است.

دو سوم خانم ها از پوشش چادر استفاده می کردند. معمولا خانم های چادری در تظاهرات رسمی که از صدا و سیما اعلام می شود شرکت می کنند- مثل تظاهرات بعد از نماز جمعه، روز قدس، روز ۲۲ بهمن. لذا احتمالا این خانم ها از مراکزی دعوت شده بودند.

بعد از آن  عده‌ای از مالباختگان و ناراضیان هم به آنها پیوسته بودند و یک مقدار کنترل از دست سازمان دهندگان اولیه خارج شد و کل جمعیت هم چند صد نفر (و حدود هزار نفر) بودند.

فیلمبرداری خیلی پخته انجام گرفته بود تا مورد پسند رسانه هایی نظیر بی بی سی هم قرار بگیرد!! صورت کسی را هم نمی شد تشخیص داد. گویا باید جوری وانمود می شد که واقعا مردم از «دولت روحانی» ناراحتند. در صورتیکه در اعتراضات خودجوش معمولا شعارها بیشتر علیه «حاکمیت» هست نه «دولت».

▪️یک سوال کلیدی

اگر در روزهای بعد باز این نوع اعتراضات ادامه پیدا کند لذا این سوال پیش می آید:

-هدف از این  اعتراضات چیست؟  الان که  در آستانه انتخابات نیستیم. 

-حامیان این اعتراضات دنبال چه اهدافی هستند؟ آیا دنبال هدفی بیش از ضربه زدن به روحانی هستند؟

▪️ارائه چند تحلیل

۱- عده‌ای این اعتراضات را به هوادران احمدی‌نژاد مربوط کردند. به نظر می رسد جریان احمدی نژاد تا وقتی وزنی داشت که زیر سایه حمایت دولت موازی بود. اگر احمدی نژاد می توانست جریان خودجوش مردمی راه بیاندازد، لااقل باید می‌توانست صد نفر را در هنگام بست نشینی به شاه عبدالعظیم می آورد! به نظر من جریان احمدی نژاد یک جریان «جنبشی» نبوده و نیست و این جریان دارد کوچک می شود و سیر «فرقه ای» شدن را طی می کند. تا حالا شواهد نشان می دهد این  اعتراضات در روزهای اخیر با چراغ سبز اولیه بلوک هایی از دولت موازی علیه روحانی انجام شده است.

۲- مصطفى درایتی روحانی برجسته اصلاح‌طلب و شاهد عینی در مشهد چنین گفت: فراخوان این تجمعات از چند روز قبل در میان مردم دست به دست می‌شد. نخست این فراخوان از طریق پوسترهایی که در کانال‌های تلگرامی با طراحی خاص منتشر شده بود رویت و سپس به صورت عام بی آنکه مشخص باشد متعلق به کدام گروه و جریان است، پخش شد. و در مقابل، فرمانداری نیز اعلام کرد که هیچ درخواست تجمعی از سوی هیچ گروه و جریانی داده نشده و این تجمع قانونی نیست. محل سکونت من نزدیک به محل تجمع است، آنجا مکان خلوتی است که به صورت سنتی و عادی مردم جمع نمی شوند. یعنی جایی نیست که رفت و آمد زیادی صورت بگیرد که منجر به تجمع شود. نخست این طور به ذهن می رسید که عده ای می خواهند برای دولت مساله ایجاد کنند، خصوصا که فراخوان نام و نشان نیز نداشت. اما پس از اینکه گروه های اولیه حضور پیدا کردند، تجمع عملا از دست برگزار کنندگان بیرون آمد و شعارها از سمت و سوی نارضایتی اقتصادی و علیه دولت روحانی به سمت و سوی دیگری کشانده شد. نهایتا پس از تند شدن فضا پلیس مجبور شد تا دخالت کند و گاز اشک آور شلیک شد و عده ای دستگیر شدند. تلقی این است اگر می خواستند از تجمع غیر قانونی جلو گیری کنند، بدون دردسر این امر امکان پذیر بود اما آن طور که به نظر میآید این تجمع نخست هدایت شده بوده که حضور مردم و شرکت آنان باعث برهم خوردن برنامه ها شده است.

۳- سعید شریعتی تحلیل‌گر اصلاح‌طلب می‌گوید: باید موکدا در نظر داشت نارضایتی از وضع موجود ( یعنی از دولت روحانی) به مراتب کمتر از نارضایتی از «وضع حاکم» است. محور اصلی مطالبات ناراضیان اقتصادی «افزایش قدرت خرید» است.این گروه سطح گسترده‌ای  از جامعه را تشکیل می‌دهند. بیش از ۴۰ میلیون نفر بر اساس برآورد های وزارت رفاه نیازمند دریافت یارانه نقدی یا اعانه‌های دولتند. این را باید در  کنار میلیون ها بیکار دید که نیروی اصلی اعتراض های اقتصادی خواهند بود. سطح دوم ناراضیان اجتماعی هستند که محور مطالباتشان آزادی در انتخاب سبک زندگی است. می توان تخمین زد که حداقل ۶۰ درصد جامعه از سبک تحمیلی زندگی از سوی حکومت ناراضیند. سطح سوم ناراضیان ناراضیان فرهنگی‌اند که محور مطالباتشان آزادی بیان و رفع ممیزی و سانسور است.  و سطح کوچکتر ناراضیان منتقدان سیاسی است که محور اصلی مطالباتشان انتخابات آزاد است.

طبیعی است که این سطوح در هم تنیده و دارای همپوشانی است. اگر جریان‌های مخالف دولت روحانی به تحریک  گسل ناراضیان اقتصادی مبادرت کنند و بخواهند  دولت را تحت فشار قرار دهند به اندک زمانی لایه‌های دیگر ناراضیان از وضع حاکم به میدان می‌پیوندند و به وسعت اعتراض ‌ها علیه وضع حاکم دامن می‌زنند. اگر ناراضیان فرهنگی و ناراضیان سیاسی از اعتراضات اقتصادی و اجتماعی فاصله بگیرند اعتراضات تبدیل به جنبش‌های پایدار و اثربخش منجر نخواهد شد و با خیابانی شدن بلافاصله نظامیان میدان دار خیابان می‌شوند  و سرکوب محتوم خواهد بود. ما اصلاح‌طلبان باید تلاش کنیم که سیاست خیابانی نشود و حتی الامکان از خیابانی شدن یا خیابانی کردن سیاست بپرهیزیم.

اعتراضات امروز توسط جوانان ستادهای کاندیداهای شکست‌خورده انتخابات و به اصطلاح هوالمطلوبی‌های  حاشیه مشهد علیه گرانی و دولت  برنامه ریری و ساماندهی شده بود اما با پیوستن مالباختگان شاندیز و مردم عادی به آن گره خوردند و شعارها  به سمت شعارهای تند ساختار شکن تغییر  کردند و از دست سازماندهندگان در رفت. می توان حدس زد به سرعت خودشان بساط پهن کرده را جمع کنند چون نتیجه نامطلوب را دربادی امر حس کردند.

▪️جمع بندی

همه اصلاح‌جویان و ایران دوستان (در ایران در آغوش خطر) شایسته است چهار چشمی اعتراضات از نوع مشهد را به دقت رصد کنند و غیر مستند تحلیل نکنند. ایران بیش از همیشه در خاورمیانه لغزنده به سیاست‌ورزی مبتنی بر « دولت- ملت شهروندی» نیازمند است. متاسفانه شواهد نشان می دهد پشت سازماندهی این اعتراضات یک انقلابی‌گری عقیم و ایران بربادده قرار دارد.