هم‌اندیشی «سینما و دین» برگزار شد/ از فارابی تا هایدگر

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نوبت صبح هم‌اندیشی «سینما و دین» در جریان برگزاری سی‌وششمین جشنواره جهانی فیلم فجر در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد.

در نوبت صبح احمدرضا معتمدی دکترای فلسفه هنر و کارگردان سینما در مورد «نسبت سینمای دینی و سینمای فلسفی»، توماس کرول کشیش کاتولیک، پژوهشگر سینما و دین و داور بین الادیان سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر درباره سینمای دینی، سیدمهدی ناظمی مدرس دانشگاه و پژوهشگر مطالعات فیلم با موضوع «پدیدارشناختی در باب سینمای دینی» و والری دِ مارناک منتقد فیلم و داور بین الادیان سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر در مورد «تاریخچه و فعالیت های رسانه‌ای موسسه سیگنیس وابسته به واتیکان» سخنرانی کردند.

احمدرضا معتمدی در همایش سینما و دین به بحث «نسبت سینمای دینی و سینمای فلسفی» پرداخت و با انتقاد از اظهارنظرهای قطعی درباره سینمای دینی از سوی کسانی که تخصص لازم را ندارند، به لوازم و ضرورت‌هایی برای پرداختن به این بحث اشاره کرد.

وی با بیان اینکه اولین پیش نیاز برای ورود به این بحث آگاهی از فلسفه و فلسفه هنر است، گفت: دومین نکته در این بحث، معرفت دینی است که باید حداقل در حد فلسفه دین باشد. همچنین شناخت زبان دین نکته مهم دیگر است که باید برای ارتباط سینما و دین، هضم شده باشد. شرط لازم سوم شناخت سینما است؛ شناختی که هم در نظریه های کلاسیک و هم در نظریه های معاصر به دست خواهد آمد.

این پژوهشگر فلسفه هنر در ادامه به ارتباط عملی نظریات فلسفی و سبک های سینمایی در سینمای غرب پرداخت و برخی نمونه ها را در این زمینه مورد بررسی قرار داد.

وی در این رابطه از تاثیر فلسفه های دینی بر سبک های سینمایی نیز سخن گفت و از جمله به فلسفه «فارابی متأخر» اشاره کرد و افزود: از نظر من فلسفه فارابی متأخر از فلسفه خیال است و این فلسفه، میراثی است که به عارفان و حکیمان بعدی رسیده و برای نظریه دینی سینما هم بسیار مهم است البته این نوع فلسفه در دانشکده های سینمایی خودمان اصلا مورد توجه قرار نمی گیرد.

معتمدی در ادامه به ضرورت شناخت سینما پرداخت و افزود: این بحث به ما کمک می کند تا در بحث سینمای دینی روی آثار سینماگران جدی مانند تارکوفسکی و ترنس مالیک و آنتونیونی و دیگران تمرکز کنیم و به بیراهه نرویم.

وی در پایان سخنرانی خود از وحدت محتوا و فرم در هنر دینی سخن گفت که محتوا به فرم تبدیل شده و ما فقط فرم را می بینیم و در نتیجه خود فرم ها و صورت ها را در هنر دینی، مقدس دانست.

وی همچنین تاکید کرد: ما باید برای چنین تبدیلی در سینمای دینی تلاش کنیم.

توماس کرول نیز در این هم‌اندیشی، درباره برخی فیلم های دینی در سینمای غرب صحبت کرد و با نمایش سکانس هایی از چند فیلم، تفسیری مسیحی و برپایه انجیل از این سکانس ها ارایه کرد.

این داور بخش بین الادیان سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر، سپس تفسیرهای خود را با حاضران در جلسه به بحث و گفتگو گذاشت تا آنها نیز برداشت خویش را بیان کنند.

وی، بیان سینمایی تفکر دینی را مورد توجه قرار داد که محتوای دینی را در شکل و زبان فیلم ارایه می‌دهد و برای نمونه بخش هایی از فیلم «فهرست شیندلر» استیون اسپیلبرگ و انیمیشن «شیر شاه» را پخش کرد و راجع به مفاهیم دینی نهفته در آنها توضیح داد.

والری دِ مارناک نیز درهم اندیشی «سینما و دین» در مورد فعالیت های هنری رسانه ای موسسه سیگنیس وابسته به واتیکان صحبت کرد. وی به ۹۰ سال سابقه این موسسه اشاره کرد که به عنوان تنها سازمان سینمایی مورد تایید واتیکان شناخته می‌شود.

وی به توضیحاتی درباره فعالیت های جشنواره ای موسسه سیگنیس در سراسر جهان پرداخت و اولویت‌های محتوایی این موسسه را تشریح کرد.

والری دِ مارناک در پایان سخنرانی هدف اصلی موسسه سیگنیس را گسترش معنویت در سینما دانست و تاکید کرد: موسسه سیگنیس توجه دارد که سینما یک هنر است و قبل از هر چیز باید اقتضائات و زبان سینما را در نظر گرفت.

سیدمهدی ناظمی که در هم اندیشی «سینما و دین» به بحث پدیدارشناختی در باب سینمای دینی پرداخت، در ابتدا توضیحاتی از فلسفه هایدگر ارایه داد که به طور مستقیم به سینمای دینی نپرداخته است، اما بخش‌هایی از دیدگاه ها و آثار این فیلسوف آلمانی را تشریح کرد که به رابطه سینما و دین مربوط می‌شود.

این پژوهشگر مطالعات فیلم، رساله «سرآغاز اثر هنری» از مارتین هایدگر را مورد بررسی قرار داد که از دوگانه صورت و محتوا (یا صورت و ماده ارسطویی) عبور کرده و به اتحادی پدیدارشناختی می‌رسد.

وی در ادامه به رساله «پرسش در باب تکنولوژی» اثر هایدگر پرداخت و رابطه تکنولوژی و سینما را از منظر هایدگر مرور و تصریح کرد: تصرف تکنولوژی در خیال مخاطب به جایی می رسد که نام آن را سینما می‌گذاریم.

ناظمی اما به مانع و حجاب تکنولوژی در فرآیند پوئسیس و محاکات اشاره کرد و افزود: این نکته را باید در بحث سینمای دینی مورد توجه قرار داد.

وی با گذار از حجاب تکنولوژی، برای رسیدن به محاکات شاعرانه و سینمای دینی، صحبت کرد و در ادامه گفت: هایدگر به دنبال بازگشت خدایان به جامعه مدرن است و چون از تفکر مفهومی ناامید شده بود، از هنر به عنوان زبانی برای بازگشت خدا و معنویت یاد می کند.

هم‌اندیشی «سینما و دین» با مشارکت سی‌وششمین جشنواره جهانی فیلم فجر، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه صداوسیما و موسسه آموزشی و پژوهشی اشراق در نوبت صبح برگزار شد.

آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.

سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر ۱۹ تا ۲۷ آوریل ۲۰۱۸ (۳۰ فروردین تا ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷) به دبیری سیدرضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.