علی شریعتی به هیچ کدام از سئوالات اساسی جامعه شناسی پاسخ نداده است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ اولین مناظره زنده تلویزیونی برنامه «زاویه» در سری جدید به موضوع علی شریعتی؛ روشنفکری و علوم انسانی اختصاص داشت.

در این برنامه که چهارشنبه بیستم تیرماه با اجرای حبیب الله رحیم پور به روی آنتن شبکه چهار سیما رفت، تقی آزاد ارمکی، جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سیدجواد میری عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به مناظره درباره نسبت روشنفکری و علوم انسانی پرداختند.

در میانه برنامه عبدالحسین کلانتری، دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران نیز به صورت تلفنی به میهمانان پیوست.

در ابتدای برنامه علیرضا سمیعی، به مرور اخبار هفتگی حوزه علوم انسانی پرداخت و سپس بحث و مناظره میان میهمانان آغاز شد.

آزاد ارمکی در ابتدای بحث خود گفت: سرنوشت علوم انسانی در کشور ما قرار بود به گونه دیگری رقم بخورد. ورود روشنفکری به جامعه و دانشگاه ما به معنای بقای روشنفکری نیست. روشنفکر واقعی کسی است که دغدغه جامعه را دارد و نگران مردم است. دکتر شریعتی قرار بود منشاء کنشگری فرهنگی و سیاسی بشود ولی ما در صحبت هایمان بدون اعتنا به این موضوع درباره شریعتی حرف می زنیم و فکر می کنیم دغدغه شریعتی ساماندهی و جامعه شناسی بوده است، در حالی که این طور نیست.

آزاد ارمکی با بیان اینکه دغدغه دکتر شریعتی اصلا علوم انسانی نیست، گفت: وی به هیچ کدام از سئوالات اساسی جامعه شناسی پاسخ نداده است. به عنوان مثال شریعتی به بحث هایی مثل دموکراسی و بورژوازی کاری ندارد.

وی افزود: شریعتی اصلا دغدغه اش علوم انسانی اسلامی نیست. او یک روشنفکر دینی بود و در ابتدا هم جایش در کنار روحانیت و وظیفه اش اصلاح گری دینی بود اما ما بعد از انقلاب از او تصویر دیگری ساختیم و او را مقابل روحانیت قرار دادیم. به عقیده من اولین و اصلی ترین نزاع علم، نزاع با شبهه علم و سیاست است. روشنفکرها یکی از همین مزاحم های شبهه علمی هستند. نکته ای که ما نباید فراموش کنیم این است که شریعتی را باید در جای خودش بخوانیم و بفهمیم.

در ادامه این بحث سیدجواد میری گفت: من با بخش زیادی از صحبت های دکتر آزاد همدل هستم اما ما باید پیش از هر چیزی فهم خودمان را از چیستی جامعه شناسی و کیستی جامعه شناس بدانیم. می توان جامعه شناس را به مثابه یک دانشمند، می توان به مثابه یک فرد انقلابی و یا به مثابه یک فرد حرفه ای تلقی. جامعه شناس دو حیث دارد؛ یک حیث روشنفکری و یک حیث تجزیه و تحلیل کردن. وقتی ما درباره شریعتی حرف می زنیم باید مفروضات خود درباره جامعه شناسان را مشخص کنیم. بنده با صحبت دکتر آزاد موافق هستم که در دانشگاهها و پژوهشگاههای ما سیطره سیاست چنان گسترده شده که مدیریت های علمی را غرق کرده است.

تقی آزاد ارمکی در پاسخ به سیدجواد میری گفت: اینکه فهم ما از جامعه شناسی چیست احتیاج به درس و کلاس دارد و اینجا جای بحثش نیست. جامعه شناسی تدریس کتاب، سر کلاس آمدن، تالیف و تحقیق نیست. متاسفانه امروز بخش اعظم جامعه شناسان ما کارمندان دولت هستند. مثل بخش اعظم دکترها که کارمند دولت هستند. جامعه شناس کسی است که توانایی فهم وضعیت و اتفاقات تاریخی را داشته باشد ولی مسئله دکتر شریعتی اصلا ایران نیست و دستگاه کلی شریعتی دستگاه جامعه شناسی نیست بلکه او یک نظام ایدئولوژیک می سازد. ما امروز مسائل را نمی توانیم حل کنیم چون یک فرمول تکراری داریم که آن را مرتب تکرار می کنیم.

جواد میری در ادامه این بحث خطاب به آزاد ارمکی گفت: شما تصویری که از شریعتی ارائه می دهید به مثابه معلم انقلاب است در حالی که این یک برساخت از دکتر شریعتی است. متاسفانه نوشریعتی های امروز با متن شریعتی کاری ندارند و او را به نفع خود مصادره می کنند. خود شریعتی هیچ وقت خودش را روشنفکر دینی ندانسته و این تصویری که از او وجود دارد یک برساخت از شریعتی است.

آزاد ارمکی در پاسخ به میری گفت: جامعه شناسی که فهم توصیف واقعیت را نداشته باشد، جامعه شناس نیست. در میانه این بحث عبدالحسین کلانتری به صورت تلفنی وارد بحث شد و در بخش هایی از صحبت هایش گفت: ما امروز به ترکیب مناسبی از دغدغه مندی و کار آکادمیک احتیاج داریم  که نه در دام ایدئولوژی بیافتیم  نه در دام کارمندان دانشگاهی.

تقی آزاد ارمکی در ادامه این بحث گفت: من شریعتی را ساکن علوم انسانی نمی دانم ولی معتقدم که برای علوم انسانی سوغاتی داشته است. چیزی که مشکل جامعه شناسی را روشن می کند تاریخ، اقتصاد، حقوق و... و. است. چون در جامعه شناسی مسائل را به واقعیت ارجاع می دهیم و وقتی برای ارجاع به جای واقعیت با توهم مواجه شویم مشکل جامعه شناسی روشن می‌شود.

میری خطاب به آزاد ارمکی گفت: جامع شناس باید منطق تحولات جامعه را بفهمد. شما می خواهید شریعتی را در دهه ۴۰ و ۵۰ فریز کنید. به نظر شما چرا در دهه ۷۰ و ۸۰ خوانش جدیدی از شریعتی صورت نگرفته، چون ما با سیطره امر سیاسی مواجه هستیم. در حالی که این مناظره ادامه داشت وقت برنامه به پایان رسید و مجری برنامه با ارائه جمع بندی از بحث برنامه را به پایان رساند.

سری جدید برنامه «زاویه» به تهیه کنندگی علی خواجه و سردبیری محمدجواد قنبری چهارشنبه ها ساعت ۲۱ به صورت زنده از شبکه ۴ سیما پخش می‌شود.