ثبت ملی ۱۳ آیین عاشورایی در استان مرکزی

به گزارش برنا از اراک، سیدمحمد حسینی افزود: 13 میراث معنوی استان مرتبط با ماه محرم، تحت عنوان آئین های عاشورایی، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. حفظ آیین و سنت های گذشته که ریشه در باورها و اعتقادات جامعه دارند، همواره مورد تاکید است چراکه از هرگونه تحریف و گزند زمانه و مخلوط شدن با باورهای غلط محفوظ می مانند .

وی افزود: آئین های محرم و فرهنگ عاشورا در ایران یکی از مهمترین رویدادهای حوزه اجتماعی و مذهبی است که سطوح مختلفی را تحت نفوذ قرار می دهد، چرا که از جنبه های دینی و معنوی، آداب و رسوم تاریخی و فرهنگ مشارکتی در جامعه است .

حسینی گفت: آئین علم گردانی روستای عزالدین، نخل بندان محله ترخوران، علم بران، نخل گردانی و  تعزیه در شهرستان تفرش، آئین علم گردانی روستای هزاوه، چغچغه زنی روستای انجدان و تعزیه سیار بازار در اراک، آئین نخل گردانی در نراق، نخل گردانی نیم ور، نخل گردانی خمین، تعزیه گرکان آشتیان و  مراسم تعزیه وفس کمیجان، سیزده آئین ثبت ملی شده استان هستند که هر یک به نوعی نشان از ارادت جوامع محلی به امام حسین (ع)  است .

حسینی اظهار کرد: تعزیه سیار بازار اراک از قدیمی ترین آیین های عزاداری در اراک است که پس از سه دهه مجددا با همت پیشکسوتان و فعالان عرصه تعزیه شهر اراک، طبق رسوم گذشته برگزار می شود. در این آئین ابتدا نقاره زنان و کاروان شتر وارد بازار می شوند، گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان می آیند و طول بازار را از ابتدا تا انتها طی می کنند. دسته شبیه خوانان وارد می شوند، هر دسته به طور مجزا گوشه هایی از یک تعزیه را می خوانند. در گذشته اجرای تعزیه سیار به این صورت بود که هر روز از ایام محرم متعلق به یک تعزیه بود و تعزیه خوانان پس از تقسیم نسخه ها به گروه هایی تقسیم می شدند و هرکدام بخشی از تعزیه را در بازار که حسینیه اراک بود، می خواندند. تعزیه سیار اراک قدمتی طولانی دارد، در گذشته بازار اراک حسینیه اصلی مردم اراک بوده که از قدیم دو هیئت بزرگ محله های قلعه و حصار در آن عزاداری می کردند.

وی در ادامه گفت: مراسم علم گردانی هزاوه غروب آخرین روز ماه ذی الحجه که مقارن با شب اول محرم است برگزار می شود. در این مراسم جمعی از سادات علم گردان هزاوه در امامزاده حضور بهم می رسانند تا علم را برای گردش در ایام محرم آماده کنند. این علم متشکل از یک قطعه چوب به ارتفاع 6متر و یک سرپنجه است. سرپنجه بر دو نوع است، نوع اول سرپنجه نقره ای که تا روز نهم محرم بر روی تنه علم نصب می شود. نوع دوم سرپنجه طلایی که در روز عاشورا جایگزین سرپنجه طلایی می شود و به هنگام نماز ظهر (لحظه شهادت امام حسین(ع)سرپنجه را از تنه علم جدا می کنند. سادات هزاوه بعدازظهر یا غروب، سه بار علم را دور امامزاده با نوحه های عاشورایی به گردش در می آورند سپس مسافت  600متری را تا محلی که به نام تپه حاج مبارک مشهور است طی کرده و علم روی تپه برده می شود .

مدیر کل میراث فرهنگی با اشاره به آیین چغچغه زنی که یکی از آیین ها در روستای انجدان است گفت: چغچغه وسیله ای است که به صورت جفت و به اشکال مختلف از جنس چوب تهیه می شود. نمونه های قدیمی تر این ابزار در روستای انجدان به شکل تراش خورده و خراطی شده موجود است. علت تمایز محرم در انجدان با دیگر مناطق علاوه بر پر شور بودن آن رسم خاصی است که تنها در این محل برگزار می شود و برای سوگواران جذابیت خاصی دارد که همان "چغچغه زنی " است.

حسینی اظهار کرد: مراسم نخل گردانی نراق نیز یادآور حمل اسرای کربلا با کجاوه حکومت یزید است. جنس نخل از چوب بوده و احتمالاً به خاطر آنکه کجاوه حمل اسرای کربلا از چوب درخت خرما بوده است، نخل نام گرفته است .

وی در ادامه با اشاره به اینکه آیین نخل گردانی خمین نیز به عنوان میراث ناملموس این شهرستان ثبت شده است، افزود: این مراسم هرساله و در روز عاشورا با همان شیوه ها و کیفیت سابق برگزار می شود. شروع مراسم نخل گردانی در خمین دردهه اول محرم و با تزیین نخل از طرف شورای نخل همراه است. تزئین نخل خمین از اول دهه محرم شروع می شود و تا روز عاشورا ادامه دارد .

حسینی در ادامه با اشاره به تعزیف وفس بیان کرد: تعزیه‌خوانان وفسی قدمت شروع تعزیه را بیش از 220 سال می‌دانند و بعضی قدمت آن را به قبل‌تر از آن نیز مربوط می دانند. وفس به علت برگزاری باشکوه مراسم تعزیه و همچنین سایر مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی به دارالمومنین معروف بوده و هست. او با اشاره به اینکه تعزیه و شبیه خوانی به عنوان هنری اصیل و یکی از مهم ترین ابزارهای پیام رسانی واقعه کربلا از دیرباز در استان مرکزی جایگاه ویژه ای داشته است افزود: تعزیه اکنون نیز یکی از عوامل پیوند معنوی نسل جدید با حماسه عاشوراست. در این میان می توان به شهرستان تفرش به عنوان فعال ترین نقطه تعزیه خوانی در استان مرکزی اشاره کرد که ریشه ای کهن دارد و همه خانواده های تفرشی را درگیر خود کرده است.

به گفته وی، شهرستان تفرش از دوره قاجار یکی از مراکز مهم اجرای تعزیه در کشور بوده که می توان این شهرستان را یکی از قطب های مهم تعزیه و خاستگاه هنرمندان صاحب نام شبیه خوان و تعزیه گردان(تکیه دولت) در زمان ناصرالدین شاه قاجار دانست .

خبرنگار: سمیرا فشکی