فیلمخانه جایگاهی برای نگهداری میراث ملی سینمای ایران / چه نوع فیلم هایی را باید نگه داریم

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا ، در ششمین نشست تخصصی مربوط به این دوره، مدیر فیلمخانه ملی ایران گفت: اصولاً آرشیوها برای حفظ و تداوم میراث فرهنگی بنیان گذارده می‌شوند. فعالیت انسان ها در طول تاریخ همواره از طریق تصویر و کلام منتقل شده است؛ در دنیای مدرن امروز، آثار برای انتقال گسترده‌تر در قالب نوار صوتی و یا فیلم ضبط و ثبت می شوند. به این ترتیب اسناد دیداری-شنیداری متولد شده‌اند . 

وی ادامه داد: فیلمخانه ها ، موزه‌ها و کتابخانه‌ها، مسئولیت جمع آوری، حفظ، نگهداری، ثبت و عرضه صحیح این گنجینه عظیم را برای مطالعه نسل فعلی و نسل های آینده به عهده دارند. نخستین گام برای تأسیس «آرشیو فیلم» در ایران برگزاری جلسه‌های نمایش «کانون ملی فیلم» بود که از آذر 1328 آغاز شد. برگزاری این جلسه‌های پربار در سال‌های ابتدایی منتج به تأسیس «آرشیو فیلم ایران» و پس از آن فیلمخانۀ ملی ایران (در سال 1352) شد. اساس‌نامۀ فیلمخانۀ ملی ایران در زمستان همان سال به تصویب رسید و اهداف، وظایف کلی، سازمان، بودجه و اعتبارات آن را مشخص کرده بود. در فاصلۀ سال‌های 1358 تا 1362 عمدۀ تلاش‌ها در فیلمخانۀ ملی ایران معطوف به نمایش فیلم بود. از سال 1363 با کاستن از حجم جلسه‌های نمایش، عمدۀ فعالیت‌ها در زمینه‌های دیگر متمرکز شد و برنامه‌های جدی سر لوحه فعالیت ها قرار گرفت. 

طاهری خاطر نشان کرد: سوال روزهای اول این بود که چه نوع فیلم هایی را باید نگه داریم؟ پاسخ ما این بود که باید همه فیلم ها را نگه داری کنیم. زیرا حتی در برخی فیلم های به ظاهر کم ارزش ممکن است  تصاویر مهمی وجود داشته باشد؛ مثلاً تصاویر خیابان هایی که شاید امروز آن خیابان ها دیگر نباشند و یا صدایی در فیلم ها شنیده می شود که امروز وجود ندارد و موسیقی که امروز از بین رفته است. 

مدیر فیلمخانه ملی ایران افزود: آنچه در اختیار قرار داده شد همان مجموعه کوچکی از کانون فیلم بود. در واقع آرشیو بسیار کوچکی بود که متاسفانه پرسنل تمام وقت در آنجا حضور داشتند و اولین اقدام استانداردسازی مخازن بود و در همان سال ها ایده پیوستن به فدراسیون بین المللی آرشیوهای فیلم (فیاف) شکل گرفت تا ویژگی های یک آرشیو استاندارد اعلام شود  . 

طاهری همچنین گفت: با پیوستن فیلمخانه ملی ایران به این فدراسیون، دستورالعمل های نگهداری فیلم ها و اینکه فیلم ها در چه دما، رطوبت و شرایطی نگهداری شوند و سطح دسترسی باید چگونه باشد، اعلام شد. عضویت در فیاف(فدراسیون بین المللی آرشیوهای فیلم) سبب شد تا همچون سایر فیلمخانه های بزرگ دنیا از روش طبقه بندی نظام مند و فهرست نویسی که ویژه  فیلمخانه ها طراحی شده بود، استفاده کنیم . 

وی ادامه داد: همزمان اهداف اصلی فیلمخانه ملی ایران نیز تبیین شد؛ یعنی جمع آوری، حفظ و نگه‌داری یک نسخه از تمامی فیلم‌های سینمایی ایرانی، تهیۀ گنجینه‌ای از عکس‌های صحنه، پوستر و آنونس فیلم‌های سینمای ایران، تهیۀ شناسنامۀ کامل برای تمامی مجموعه، فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد دیداری و شنیداری، ایجاد آرشیو نوار ویدئو در کنار آرشیو فیلم، همکاری مستمر با «فیاف»، حفظ لابراتوار آنالوگ، ایجاد لابراتوار دیجیتال و اصلاح و مرمت دیجیتال فیلم های سینمای ایران، طراحی و ساخت ساختمان و فضایی متناسب با استانداردها برای نگهداری بهینه از گنجینه اسناد و آثار سینمایی. به طور کلی هدف ما در طی این سال ها حفظ فریم به فریم اسناد و آثار تصویری کشور بوده است. پس از آن و بر اساس اصل حمایت مادی و معنوی از تولیدکنندگان سینمای ایران و از آنجا که مهم‌ترین وظیفه فیلمخانه ملی ایران است حفظ و نگهداری محصولات سینمای ایران( مستند، کوتاه و سینمایی ) است، از سال 1363 حقوق فیلمخانه ای/ فرهنگی فیلم‌های سینمایی ایرانی توسط فیلمخانه خریداری می‌شود. 

طاهری گفت: فیلمخانه‌های ملی حتی اگرقانونی برای جمع آوری کلیه اسناد صوتی وضع و اجرا شده باشد نیز صاحب تمامی نسخه های سینمایی نیستند. بنابراین هیچ آرشیوی نمی تواند مدعی مالکیت تمامی اسناد تصویری و شنیداری باشد .یاد آوری می کنم با توجه به جایگزینی سیستم نمایش دیجیتال به جای آنالوگ از سال ۱۳۹۳، فیلمخانه ملی ایران نیز همزمان نسبت به ایجاد آرشیو دیجیتال اقدام کرده است و هر ساله کلیه تولیدات سینمای ایران که به صورت دیجیتال تولید شده، خریداری و به آرشیو دیجیتال فیلمخانه ملی ایران افزوده می شود. با ورود تکنولوژی این بحث پیش آمد که شاید بسیاری از فعالیت های آنالوگ نیاز نباشد، زیرا نسخه دیجیتال در دسترس تر، ارزان تر و کم حجم تر بود و مزیت های بسیاری برای تکنولوژی دیجیتال فهرست شده بود. اما بعدها مشخص شد که تکنولوژی دیجیتال برای آرشیوها چندان ارزان نیست. 

طاهری همچنین گفت: فدراسیون بین المللی آرشیوهای فیلم در یکی دو سال گذشته طی بیانیه ای اعلام کرده که آرشیوهای فیلم ملزم و موظف هستند تنها نسخه اصل فیلم ها را نگه دارند؛ یعنی همه آنچه که به صورت نگاتیو و یا پوزیتیو در آرشیوها نگهداری می شده تا اطلاع ثانوی باید به همین صورت نگهداری شود. آرشیوهای دیجیتال  درواقع آرشیوهای پشتیبان تلقی می شوند. یعنی ما نسخه پشتیبانی داریم که اگر از بین رفتند یک نسخه دیجیتال داشته باشیم.  

در این نشست پدرام عظیمی مدیرلابراتوار فیلم صدا و سیما نیز گفت: آرشیو یک کتابخانه علمی- پژوهشی است که شامل اتفاقات تاریخی، فرهنگی و سیاسی می شود و به ما راهکارهای لازم را نشان می دهد. 

وی با بیان اینکه نمی توان بر روی آرشیو قیمت گذاشت، ادامه داد: سلطان صاحبقران، دایی جان ناپلئون و سمک عیار از جمله اولین سریال هایی بودند که در صدا و سیما بازسازی شدند و در آرشیو ما موجود هستند. جالب است که در بازسازی این فیلم ها می توانیم به اطلاعات جدیدی درباره فیلم ها برسیم. 

مدیر لابراتوار فیلم صدا و سیما تاکید کرد: آرشیو ها مهم هستند زیرا از طریق آنها می توانیم به اطلاعات مهم و زیادی برسیم. مستند «اربعین» ناصر تقوایی نیز به خاطر فرسوده بودنش مورد بازسازی قرار گرفت که تقوایی آنقدر از بازسازی این فیلم راضی بود که برای ارائه دیگر فیلم های قدیمی خود به سازمان صدا و سیما برای تبدیل به دیجیتال اعلام آمادگی کرده است. 

احمد ضابطی جهرمی دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی نیز طی سخنانی گفت: آرشیو به دلیل اهمیتش به عنوان یک نهاد زیربنایی برای امر پژوهش و به طور خاص برای سینما عامل مهمی محسوب می شود. 

وی ادامه داد: بدون آرشیو بسیاری از پژوهش های اسنادی امکان پذیر نیست زیرا حفظ و نگهداری از میراث ملی سینمای یک سرزمین در آرشیوها بسیار اهمت دارد. نخستین آرشیو ها بعد از جنگ جهانی دوم  بوجود آمد.  

در این نشست شهاب الدین عادل مدیر دانشکده سینما تاتر، ابراهیم غلامپور مدیر اجرایی جایزه پژوهش سینمایی،  خسرو دهقان عضو شورای سیاستگذاری جایزه پژوهش، حسین فرج و دانشجویان و اساتید این دانشکده حضور داشتند.