آدم ها را خاکستری ببینیم/ «زمان» از مهاجرت می گوید

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، نمایش و نقد و بررسی مستند «زمان» با حضور ماریا ماوتی کارگردان و مهدی مطهر تهیه کننده عصر روز گذشته سه شنبه 4 دی ماه در برنامه «عصرانه مستند» خانه مهر رضا برگزار شد.

درابتدای برنامه که اجرای آن را نغمه دانش آشتیانی برعهده داشت، ماریا ماوتی کارگردان «زمان» گفت: مساله آوارگی همیشه دغدغه من بوده است و فیلم قبلی من درباره دخترهای ایزدی بود که در عراق برده بودند. 

وی ادامه داد:  در سال های اخیر که جنگ خاورمیانه در عراق و سوریه شروع شد تعداد پناهندگان نیز زیاد شد و همین باعث تشدید مشکلات پناهندگان و رسیدگی به امورشان شده است. گاهی پرونده ها انقدر طول می کشد که افراد می خواهند بعد از سال ها به کشورشان بازگردند ولی راه بازگشت ندارند.

وی در پاسخ به اینکه چطور شخصیت زمان را برای فیلمش انتخاب کرد، بیان کرد: با آقای مطهر تجربه کار قبلی داشتم و زمانیکه با او درباره موضوع صحبت کردم موافق بود و به من گفت پژوهش را شروع کنم. البته 10 سوژه از سوی یکی از آشنایانم که به ترکیه رفته بود به من معرفی  شد که از میان این سوژه ها دو مورد برایم مساله بود؛ یکی خانومی که 10 سال بود در ترکیه بود و تنها زندگی می کرد و دیگری زمان بود که از خانواده اش دور شده بود و در ترکیه زندگی می کرد که سوژه زمان بعدا برایم جذاب تر شد.

ماوتی با بیان اینکه مهاجرت با پناهنگی فرق دارد، گفت: شخصیت زمان در این فیلم برای من بار دراماتیک داشت زیرا او در ایران زندگی متوسطی داشت ولی قصد می کند پناهنده شود پس با خانواده اش به ترکیه می رود ولی آنجا همه چیزش را از دست می دهد.

وی خاطرنشان کرد: از ابتدا تا انتهای فیلم سعی کردم درباره هیچ آدمی قضاوت نکنم زیرا همیشه قضاوت ها به خطا می رود به همین دلیل در طول فیلم حس مان نسبت به زمان یا زنش که او را ترک کرده و به کانادا رفته تغییر می کند. در جایی در فیلم می بینیم که همسر زمان به او بد کرده است اما وقتی کمی جلوتر می رویم متوجه می شویم که همسر زمان هم حق دارد اما دوباره می بینیم که زمان برای دیدن بچه هایش گریه می کند و دلتنگ آنها است و در این جا زمان دوباره قهرمان قصه می شود و بعد دوباره شخصیت خاکستری پیدا می کند. 

کارگردان مستند «زمان» همچنین گفت: قصدم از ساخت فیلم این بود که آدم ها آگاهانه جایی را برای زندگی را انتخاب کنند. این فیلم درواقع زندگی یک زن و شوهر در بستر مهاجرت است.

ماوتی درباره نشان ندادن لوکیشن فیلم توضیح داد: این کار کاملا آگاهانه بود و تنها یک جا پلان لانگ شات داریم. اگر سوژه اجازه می داد تمام اتفاقات را در آن خانه می گرفتم زیرا من معتقد بودم که همه اتفاقات به خودش و همسرش برگشته است و تنها راه ارتباطی با همسرش گوشی اش بود. البته در دقیقه پنجم فیلم روی در ورودی انجمن حمایت از پناه جویان و پرچم ترکیه مکث کردم و بیش از آن لازم نبود شهر را نشان دهم.

وی در پاسخ به اینکه آیا جایی در اتفاقات فیلم دخل و تصرف کرده است مثلا در آمدن مادر زمان به ترکیه، گفت: در اتفاقات فیلم هیچ دخل و تصرفی نداشتم و تنها مشاهده گر بودم. به عنوان مثال زمانیکه مادر زمان را به ترکیه بردم نگفتم کاری انجام دهد و برای باقی اتفاقات تنها مشاهده می کردم که دقیقا در راستای فیلم پیش می رفت.

در ادامه این نشست مهدی مطهر تهیه کننده زمان نیز گفت: همانطور که ماریا ماوتی گفت ما قبلا با هم همکاری داشتیم و ذهن هایمان بهم نزدیک بود و می‌دانستیم چیزی که او می‌خواهد فارغ از چیزی که در ذهن ما است، نیست.

وی ادامه داد: فیلم از یک مهاجرت شروع می شود اما در اصل یک درام خانوادگی را نشان می دهد؛ اینکه در این خانواده چه کسی راست می گوید. در فیلم می‌بینیم آدم هایی که در ترکیه هستند قوانین درست پناهندگی را نمی دانند و از مهاجران به سختی کار می کشند و پول مناسبی هم به آنها نمی دهند و این مهاجران مجبور هستند هر چه را آنها می گویند انجام دهند زیرا اگر انجام ندهند پولی برای هزینه های زندگی شان ندارند.

وی یادآور شد: اصل موضوع بر حول این محور است که چه چیزی موجب شد تا آنها از کشورشان بروند اما هر چه جلوتر می رویم شاهد اتفاقات جالب تری می شویم. صحبت من با خانم ماوتی این بود که این جنس فیلم ها و قصه ها می تواند ادامه داشته باشد و به همین دلیل دست ایشان را باز گذاشتیم.

مطهر درباره پنهان کردن دوربین در فیلم و مشخص نبودن لوکیشن توضیح داد: مثل بسیاری از اتفاقات دیگر چه فرقی می کند زمانیکه از ایران خارج شده ایم کجا باشیم. انتخاب خود کارگردان بوده است که بدین شکل باشد ودرام فیلم بدین گونه بود که در فضای بسته باشد و به نوعی نشان دهیم که دیگر برگشتی وجود ندارد تا جایی که زمان حتی برای رفتن به شهر دیگر ترکیه دستش بسته است. 

وی همچنین درباره اینکه امسال یکی از پرکارترین تهیه کننده های سینمای مستند بوده است، گفت: در فیلم بلند تهیه کننده حضور پررنگ تری دارد اما در فیلم کوتاه و نیمه بلند حضورش زیاد جدی گرفته نمی شود ولی ما سعی داریم نشان دهیم که تهیه کنندگی مستند یک امر حرفه ای است.

مطهر با بیان اینکه بین فضای فیلمسازی مستند و داستانی تفاوت زیادی  است، گفت: در سینمای داستانی می بینیم که سینماگران دنبال سوژه های سیاستمداران می روند ولی در جشنواره ایدفا به عنوان مهمترین جشنواره مستند دنیا متوجه شدم که مستندسازان از اتاق  فکر سیاستمدارها پیش روتر هستند. 

وی ادامه داد: ما فیلم هایمان را طوری می سازیم که قابل نمایش از تلویزیون باشد و مردم بتوانند آنها را ببینند البته این بدین معنا نیست که در انتخاب سوژه و پرداخت آن دستمان بسته بوده است.

تهیه کننده «زمان» عنوان کرد: ما در خانه مستند انقلاب اسلامی مانند مرکز گسترش بودجه جداگانه ای نداریم و نهادهای مختلف را برای حمایت مالی از سوژه هایمان قانع می کنیم. 

وی با اعلام اینکه بودجه هفت فیلمی که در جشنواره «سینما حقیقت» داشته زیر450 میلیون بوده است، گفت: ما در خانه مستند با آدم های مختلفی با دیدگاه های متنوع در موضوعات مختلف کار می کنیم. ما به همه  فیلم هایی که درباره سوریه ساخته ایم افتخار می کنیم. این 3 فیلم اخیر ما درباره سوریه با سه آدمی ساخته شد که شاید هیچ ارگانی حاضر نمی شد آنها را به سوریه بفرستد تا فیلم بسازند ولی ما با آنها کار کردیم و جریان جدیدی از فیلمسازی مستند درباره سوریه رقم خورده است.

مطهر در پایان صحبت هایش همکاری با سازمان اوج به عنوان یکی از حامیان مستندسازی را خوب و حرفه ای ارزیابی کرد و توضیح داد: سازمان اوج حتی در جریان روشنفکری هم فعال بوده که یک نمونه آن مجموعه «پایتخت» است و همین رویکرد باعث شده که گاه از هر دو جناح مورد نقد قرار گیرد.

این نشست 2 ساعته با پرسش و پاسخ حضار ادامه یافت. برخی از نکاتی که در این بخش مطرح شد درباره این بود که محور این فیلم مهاجرت است یا مسایل خانوادگی، پژوهش این مستند چقدر زمان برده است، چند سفر به ترکیه برای آشنایی با سوژه انجام شده است، چرا زمان فیلم بیشتر از 50 دقیقه نیست و ...