تلاش بیهوده ترامپ برای مقابله نفتی با ایران

 به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، رویترز در این گزارش نوشت: هند در حال مذاکره با مقام‌های آمریکایی برای تمدید معافیتی است که پیش‌تر برای خرید نفت از ایران گرفته بود. طبق این گزارش، قصد دهلی نو در مذاکرات کنونی‌اش با واشنگتن، حفظ واردات نفت خود از ایران به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز است.

در سال 97 بر نفت ایران چه گذشت؟

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا 18 اردیبهشت 1397 طی یک سخنرانی که ۱۱ دقیقه طول کشید، اعلام کرد که کشورش از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی خارج می‌شود و تحریم‌هایی که در چهارچوب این توافق لغو شده بودند را بار دیگر علیه تهران به اجرا می‌گذارد. وی افزود که آمریکا قصد دارد علاوه بر این تحریم‌ها، مجازاتهای اقتصادی سنگینی را علیه ایران وضع کند و چنانچه شرکتهای بین‌المللی این تحریم‌ها را نقض کنند با تنبیه های سخت آمریکا مواجه خواهند شد.

تنها حامیان این تصمیم دونالد ترامپ، اسرائیل و عربستان سعودی بودند اما در مقابل، سران اتحادیه اروپا همچنین دیگر امضا کنندگان توافق هسته‌ای، ضمن ابراز تاسف در قبال این خبر، بر پایبندی خود بر برجام تاکید کردند.

ایران در چهارچوب توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در وین که به مذاکرات 1+5 معروف شده بود، طی یکسری مذاکرات طولانی و پیچیده، موافقت کرده بود که در ازای لغو بخشی از تحریم‌های بین‌المللی، برنامه‌های هسته‌ای خود را محدود کند. حاصل این توافق به برجام "برنامه جامع اقدام مشترک" مشهور شد.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می گوید توافق هسته ای با ایران موثر و نتیجه بخش بوده است. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دقایقی پس از سخنرانی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا که خروج ایالات متحده از  برجام را اعلام کرد بر اهمیت توافق هسته ای با ایران تاکید کرد. وی همچنین تاکید کرد که انتظار دارد جامعه جهانی به اجرای برجام با وجود خروج آمریکا از این توافق ادامه دهد.

ترامپ علاوه بر خروج از برجام و تنبیه های شدیدی، اعلام کرد که صدور نفت ایران را به صفر خواهند رساند و هر کشوری که از ایران نفت خریداری کند هدف مجازات های واشنگتن قرار خواهد گرفت. او همه کشورهای دنیا را تهدید کرد و شش ماه فرصت داد تا خرید نفت از ایران را متوقف کنند، و  این مهلت شش ماهه 14 آبان ماه تمام میشد.

علاوه بر این همه شرکتها و بانک هایی را که به نحوی با ایران طرف معامله و تجارت بودند تهدید به مجازات های سنگین کرد. به همین خاطر تمام شرکت هایی که در ایران بعد از برجام مشغول به کار شده بودند از تعهدات خود شانه خالی کردند. حتی شرکتهای چینی و روسی از پروژه های نفتی خارج شدند. این آغاز فشارهای ترامپ بود و هرچه به 14 آبان که پایان 6 ماه فرصت اعلام شده او بود نزدیکتر میشد، احساس پیروزی بیشتری میکرد.

شوک متحدان آمریکا

اما یکباره در پایان فرصت شش ماهه خبری منتشر شد که همه متحدان آمریکا را شوکه کرد، 8 کشور از ممنوعیت خرید نفت ایران برای 6 ماه معاف شدند. البته ترامپ گفته بود به آنها فرصت داده شد تا از وابستگی به نفت ایران بکاهند. این ۸ کشور عبارت بودند از: چین، تایوان، هند، ترکیه، ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا و یونان. معافیت پیش‌بینی‌شده برای این کشورها ۱۸۰ روز تعیین‌ شده بود. ولی معافیت ایتالیا و یونان برای ناظران امری غیرمنتظره بود. مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا، اندکی پیش از اجرای دور دوم تحریم‌ها اعلام کرده بود برای کشورهای اروپایی هیچ معافیتی درنظر گرفته نمی‌شود. در عین حال نکته غافلگیر کننده این بود که یونان و ایتالیا، هیچ‌گونه مذاکره و گفت‌وگویی بر سر معافیت با واشنگتن انجام نداده بودند.

این تحریم‌ها نه‌تنها ارتباط ایران با شبکه مالی جهان را نشانه رفته بودند، بلکه صادرات نفت و گاز این کشور را نیز شامل میشد. درعین حال دولت ترامپ روی همکاری ریاض بعنوان متحد قدیمی خود برای جلوگیری از بی‌ثباتی برخاسته از تحریم‌های نفتی ایران، حساب باز کرده بود. امریکا به آن امید بسته بود که عربستان با تزریق نفت بیشتر در بازارهای جهانی، کمبود ناشی از قطع صادرات نفت ایران را جبران کرده و مانع از افزایش بهای نفت شود.

هدف از پیش اعلام شده این تحریم‌ها قطع درآمدهای ارزی ایران با هدف فلج کردن اقتصاد ایران بود. درعین‌حال امریکا باید مانع از بی‌ثباتی بازارهای جهانی انرژی و همینطور از افزایش بهای نفت خام میشد. بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که در اثر کمبود ناشی از قطع صادرات نفت ایران، احتمالا بهای نفت خام در بازارهای جهانی به بشکه‌ای ۱۰۰ دلار خواهد رسید. و اگر چنین میشد نه تنها متحدان اروپایی واشنگتن بشدت تحت فشار قرار میگرفتند، بلکه اقتصاد جهانی دچار شوک و بحران میشد.

اما کارشناسان مسائل انرژی معتقد بودند که عربستان به دلایل فنی و اختلافات مرزی با کویت توان تولید مداوم نفت و جبران کمبود بازار را ندارد. زیرا مناطق نفت خیز مشترک در الوفره و الخفجی از دیر باز مورد اختلاف ارضی بین دو کشور بوده و همچنان پس از چند دهه این اختلاف ارضی همچنان پابرجاست. رفتارهای سیاسی کویت و عربستان نشان میدهد که بیش از آنچه انتظار می رفت این اختلاف ارضی وخیم و حادتر از گذشته شده است.

تناقض در سیاستهای ترامپ

افزایش قمیت جهانی نفت به نفع روسیه و ونزوئلا بود. زیرا آنها بعنوان صادر کننده نفت از این امر منتفع میشدند. مشاوران انرژی ترامپ گفته بودند که اگر واشنگتن این ۸ کشور را به‌طور موقت معاف نکند، افزایش قیمت جهانی نفت باعث رشد درآمد دو کشور اخیر می‌شود. بنابراین واشنگتن با سیاست های یکجانبه گرایی ترامپ عملا در یک تناقض گرفتار شده بود.

ارنست مونیز وزیر انرژی پیشین امریکا و یکی از دو مقام امریکایی که همراه جان کری وزیر امور خارجه وقت این کشور نقش بسیار مهمی در امضای توافق هسته‌ای داشت، پیش از شروع تحریم ها در گفت‌وگو با خبرگزاری بلومبرگ درباره اوضاع بازار نفت با آغاز تحریم‌های نفتی علیه ایران گفت: "آغاز اعمال تحریم‌ها علیه ایران به‌طور حتم در شرایط کنونی که بازار از ظرفیت بسیار کمی برای افزایش تولید برخوردار است، بسیار مهم است."

او گفته بود:" من جزییات معافیت‌ تحریم ایران که از سوی امریکا برای کشورها صادر شده است را نمی‌دانم اما آنها موقتی هستند و در بلندمدت بازار می‌خواهد بداند که آیا این تحریم‌ها ادامه خواهد داشت یا خیر. درحال‌حاضر ایران حدود ۱.۵ میلیون بشکه نفت به بازار جهانی صادر می‌کند و اگر این رقم ادامه داشته باشد، ما در بازار شاهد ثبات خواهیم بود و از بروز یک بحران ژئوپلتیک عبور خواهیم کرد."

آژانس بین‌المللی انرژی در بخشی از گزارش خود درخصوص تحولات بازار نفت که در بهمن ماه منتشر کرد بود ، به این نکته اشاره کرده است که کمیت تنها عامل تعیین‌کننده در بازار نفت نیست، و نباید از تفاوت‌های کیفی گریدهای نفتی غافل شود.

همینطور در این گزارش آمده است که؛ در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد که سایر تولیدکنندگان نفت سنگین (مثلاً عربستان) بخواهند به‌منظور جبران کمبود عرضه نفت سنگین در بازار، تولید نفت خود را افزایش دهند. البته با توجه به اینکه بازار نفت همچنان در حال هضم مازاد عرضه در نیمه دوم سال میلادی 2018 است. پیش‌بینی‌ها از مازاد عرضه‌ای به میزان 1.3 میلیون بشکه در روز طی سال جاری میلادی (2019) حکایت دارند. کاهش عرضه نفت سنگین تاکنون منجر به رشد نجومی قیمت‌ها نشده است.

کلام پایانی

همانطور که در آغاز مطلب گفته شد،رویترز پنجشنبه ۱۶ اسفند با استناد به دو منبع آگاه از تلاش هند برای تمدید معافیت از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران خبر داد. به گزارش این خبرگزاری، هند در حال مذاکره با مقام‌های آمریکایی برای تمدید معافیتی است که پیش‌تر برای خرید نفت از ایران گرفته بود. طبق این گزارش، قصد دهلی نو در مذاکرات کنونی‌اش با واشنگتن، حفظ واردات نفت خود از ایران به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز است.

رویترز در ادامه این خبر گزارش داد؛ وینسنت کمپوس، سخنگوی میز انرژی وزارت خارجه ایالات متحده، گفته است که ایالات متحده "کماکان" در حال ادامه "گفت‌وگوهای دوجانبه" با هر یک از این کشورها از جمله هند است.

سخنان کمپوس حکایت از آن دارد که نه تنها هند بلکه سایر کشورهایی که از خرید نفت ایران معافیت گرفته بوند هنوز در حال مذاکره با آمریکا برای تمدید این دوره معافیت هستند. و معنای دیگر این اخبار و گزارشها آنست که نفت ایران قابل حذف شدن و نادیده گرفتن در بازارهای جهانی نیست. نه در بازارهای رسمی و نه در بازارها غیر رسمی که بقول بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت کشورمان، با دور زدن تحریم ها نفت را بفروش میرسانند.

واقعیت اینست که نه ترامپ، نه عربستان و نه هیچ قدرت دیگری قادر نخواهند بود که موقعیت ایران را نادیده بگیرند یا جایگاه ایران را اشغال کنند. نقشه به صفر رساندن صادرات نفت ایران پیشاپیش شکست خورده بود. اما باید دیده هدف ترامپ از طرح و ادامه این نقشه چیست.