بزرگترین دشمن یک جامعه، ناامیدی است

به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، به نقل از روابط عمومی انجمن اندیشه و قلم، در مراسمی که شب گذشته، همزمان با هزار و چهارصدمین سال شهادت شهید عدالت، از سوی انجمن اندیشه و قلم برگزار شد، دکتر مهراب صادق‌نیا، سخنرانی خود را به موضوع «عدالت و ظرفیت امید اجتماعی در سیره امام علی(ع)» اختصاص داد و در معنای امید اجتماعی گفت: امید اجتماعی یعنی ظرفیت آرزومندی یک جامعه، یعنی شهروندان یک جامعه احساس کنند شرایط نامطلوب قابل تغییر است. یعنی شهروندان امیداورند که می‌توان سناریویی برای جامعه طراحی کرد که وضعیت موجود را به وضعیت مطلوب تبدیل کند. 

او با تأکید بر اینکه «امید اجتماعی در این معنا بیشتر به طبقه فرودست مربوط است، نه اصحاب قدرت»، افزود: از نگاه قرآن، دروازه ورود به امید اجتماعی و کلید و خاستگاه امید، عدالت است.

وی چهار معنای عدالت را در نهج‌البلاغه اینگونه برشمرد: اول، «عدالت توزیعی» به این معنا که همه در ثروت قدرت و منزلت اجتماعی برابرند. دوم، «عدالت دموکراتیک» یعنی عدالت در ابراز عقیده. پیامبر و علی (ع) هیچ‌گاه با مردم مستبدانه برخورد نکردند. سوم، «عدالت فرایندی» یعنی فرایند توزیع خدمت عادلانه بود، کسی تصور نمی‌کرد زیر منت حکومت است. چهارم، «عدالت تعاملی» که ناظر بر شیوه برخورد صاحبان قدرت با مردم است. 

این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما معمولا تصویر مخدوشی از عدالت امام علی ارائه می‌دهیم که بیشتر به عدالت توزیعی شبیه است و فراموش می‌کنیم که او دقیقا در روزهایی که صاحب قدرت بود از عدالت و امید اجتماعی سخن می‌گفت.

صادق‌نیا تصریح کرد: جامعه علوی جامعه‌ای است که هرکس می‌تواند حرف بزند، پس می‌‌تواند به آینده امیدوار باشد. اگر جامعه خیال اصلاح و بهتر شدن را از دست بدهد غمبارترین حادثه رخ می‌دهد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه «عظمت علی ع در این است که وقتی قدرت دستش است از امید اجتماعی و تغییر و اصلاح سخن می‌گوید»، تأکید کرد: علی از این شعارها برای رسیدن به قدرت استفاده نکرد. 

وی در این باره افزود: وقتی امام علی را به صفت عدالت می‌شناسیم باید متوجه باشیم که او با این مفهوم، امید اجتماعی را زنده کرد. جملات علی (ع) به مالک اشتر، طرد شده‌ترین افراد از قدرت را امیدوار می‌کند.

صادق‌نیا اضافه کرد: مولاعلی(ع) به مالک می‌گوید، عیب‌جوی مردم باید دشمن‌ترین افراد پیش تو باشد. این را مقایسه کنید با حکومت‌هایی که هرچه می‌توانند تجسس و دوربین را بیشتر می‌کنند تا مانایی‌شان بیشتر شود.

وی خاطرنشان کرد: علی(ع) می‌خواهد نشان دهد جامعه زنده است و به سوی امید پیش می‌رود.

صادق‌نیا با بیان اینکه «امید علی(ع) تقدیرگرایانه نیست»، عنوان کرد: جایی پیدا نمی‌کنید که علی(ع) بگوید من کارم را کرده‌ام، حالا بیایید دعای ندبه بخوانیم تا نصرت الهی برسد. بلکه امید را با تزریق مسئولیت به تمام جامعه ایجاد می‌کند.

وی با اشاره به اینکه «یکی از مشکلات جامعه ما امید اجتماعی است»، ادامه داد: ممکن است جامعه‌ای دارای ثبات و عدالت باشد، اما مردم احساس امید نکنند. امید اجتماعی با واقعیت مورد ادعا و اثبات فرق می‌کند. امید اجتماعی یک احساس جمعی است که برساخت تاریخ، تجربه‌های تاریخی و برداشت مردم است.

صادق‌نیا در توضیح این مطلب گفت: در صد سال اخیر جامعه ایران دو دسته بوده: آنها که به قدرت نزدیک بوده‌اند، امیدوار بوده و افراد دور از قدرت کاملا ناامید بوده‌اند. 

این استاد دانشگاه، یکی از چالش‌های امید اجتماعی را در این دانست که افراد را به عدالت توصیه می‌کنیم درحالی که رفتار و کنش افراد نتیجه فرایندهای اجتماعی است.

وی اضافه کرد: باید جامعه به گونه‌‌ای شود که کسی با دروغ و تهمت، سرمایه اجتماعی خود را اضافه نکند یا به قدرت نزدیک نشود.

مراسم «هزار و چهارصدمین سال شهادت شهید عدالت»، از نخستین شب قدر رمضان سال 1398 در خانه موزه شهید بهشتی با سخنرانی آیت‌الله محمد سروش محلاتی آغاز شده است. شب دوم این مراسم با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد و شب سوم نیز با سخنرانی دکتر مهراب صادق‌نیا ادامه یافت و امشب – دوشنبه شب – نیز در شب شام غریبان امیرمؤمنان علی(ع) با سخنرانی حجت‌الاسلام محمد پروازی ادامه می‌یابد. 

این مراسم با مناجات خوانی مداح اهل بیت، سید حیدر موسوی همراه است و تا چهارشنبه هشتم خرداد برقرار خواهد بود.