زندگی های از دست رفته ،دهانهای گل آلود وروان های سیلابی/ تلاش موثر روانشناسان دستگاه ورزش وجوانان درمناطق سیل زده پلدختر/ چراغ هایی که روانشناسان برای سیل زدگان روشن کردند

خبرگزاری برنا لرستان – گروه اجتماعی : خسارات ناشی از بلایای طبیعی فقط تلفات مالی وجانی نیست  واگرچه بلایای طبیعی با تباهی  جان ها و مال ها همراه هستند ولی آسیب های روحی ناشی از این بلایا خود چالشی است که پس از آن لحظه دردناک  حادثه ، مردم آسیب دیده ایی که از مرگ جان سالم به دربرده اند را تهدید می کند.

مسلما مردمی که آسیب فجایع طبیعی هستی زندگی آنان را از جاکنده است و هنوز زنده  مانده ونفس می کشند   بار سنگین تری را بردوش کشیده که  حتی با وجود کورسوی امیدی نیز جانشان راخراش می دهد و در صورت بی اهمیتی مدیران  به آن می تواند با افزایش بیماران روانی کلیت جامعه را در ابعاد مختلف نیز به چالش بگیرد.

پس از وقوع حادثه ،آسیب دیدگان  در یک احساس نا امنی انگیزه زندگی را در وجود خود خاموش وسرد می بینندو پس از  شوک حادثه در مسیر جدیدی از زندگی  قرار می گیرند که با روانی آزرده ، غم زده ،ناامید ،منزوی و تلخ  درآمیخته است؛  وضعیتی که درصورت تشدید می تواند فرد آسیب دیده را به سمت خود ویرانگری نیز سوق دهد.

*پسا بحران وبروز بحران روحی حادثه دیدگان

به گفته محققین مدیریت بلایای طبیعی اختلال  روحی ناشی از بحران حوادث  طبیعی خود وضعیت جدیدی از پسابحران است که  پس از وقوع هرفاجعه طبیعی چون سیل و زلزله و ....نمایان می شود.

این پژهشگران  معتقدند که اختلال استرسی پس از حادثه یا اختصارا (P.T.S.D)مهمترین وضعیت روحی پس از بحران است که در همه بلایای طبیعی رخ نشان داده و گریبان آسیب دیدگان را می گیرد وبه مرور شرایط جدیدی را در جامعه بحران زده ایجادمی کند.

در این شرایط جدید روان درمانگران نقش کلیدی را درپسا  بحران ایفا می کنند وروانشناسان  حوزه بحران با ورود به موقع به مناطق بحران زده وارتباط با مردم آسیب دیده نه تنها  می توانند در کاهش آلام روحی افراد دچار حادثه  مثمرثمر باشند بلکه خواهند توانست با  برانگیختن انگیزه مردم برای بازسازی  زادگاه های تخریب شده شان  آنان را برای  بازگرداندن شرایط به زندگی  عادی نیز یاری  کنند.

یک پژوهشگر مدیریت بلایای طبیعی در این خصوص به برنا می گوید: معمولاپس ازوقوع  یک سانحه بزرگ  زندگی ومعیشت مردم از دست می رود وبعضا ممکن است تلفات جانی هم رخ دهد در این صورت فشار زیاد روانی به مردم وارد می شود .

دکتر محمد ایران منش ادامه می دهد : خودمان را یک لحظه به جای کسانی قراردهیم‌که  در یک لحظه همه زندگیشان را از دست داده اند تا فشار شدید روانی وارد شده را اندکی درک کنیم.

به گفته این استاد دانشگاه اگر درهمان لحظه سانحه  وارد نشویم وبه این خسارات روحی رسیدگی نکنیم  احتمال اینکه این مشکل ادامه پیدا کرده  وانباشته شودبالا می رود؛ در این وضعیت افراد آسیب دیده دچار یک  آسیب  روانی  به نام اختلال استرس پس از حادثه  می شوند که به  P.T.S.D مشهور است و عوارض آن نیز  این است که فرد حادثه دیده مرتب صحنه های  حادثه را تداعی می کند؛مثلا فرد سیل زده صحنه های  سیل وحشتناکی را به یادمی آورد که خانه وزندگی اش را به یکباره باخودبرده است ؛در این صورت حتی  ممکن است فرد خسارت دیده دچار انزوا ،گوشه گیری شده و درکار روزمره اش نیز اختلال ایجاد شود واگر دانش آموز است دچار اختلال در تحصیل شده  وحتی حافظه اش نیز را از دست بدهدیا اگر کارمند است نتواندبه صورت عادی و درست به فعالیتش ادامه دهد؛درشرایط حادتر این اختلال ،حتی ممکن است افراد آسیب دیده نیز  دست به خودکشی بزنند .

دکتر ایرانمنش براین باور است : افراد حادثه دیده از بلایای طبیعی  چون با وسایل زندگی شان رابطه عاطفی داشته اند  وقتی می بینند تمام خاطرات آنهااز بین رفته  است وبعد چیز جدید تری به جای آنها وارد زندگی می شود ونمی توانند با آن رابطه برقرارکنند خصوصا اگر افرادی را هم‌از دست بدهند لذا به دلیل  فشار ازدست دادن همه چیز زندگی  لازم است از همان اول افراد متخصص وارد شوند.

*لزوم وجود روانشناسان  متخصص حوزه بحران وبلایای طبیعی در کشور

ایران را یکی حادثه خیز ترین کشورهای جهان معرفی کرده اند به همین روی ایجاب می کند روانشاسان زبده در حوزه بحران وبلایای طبیعی وجوداشته تا به محض وقوع بحران به امدادرسانی ها ورود کنند.اهمیت مدیریت بحران و جنبه  های تخصصی وفنی حل آن نشان می دهدکه به حل چالش های روحی برآمده از آن وبه تعبیری درست تر اختلالات وروحی آن نیز باید به دیده تخصصی وفنی نظرکردلذا  روانشانسان بجران دارای تخصص وویژگی های خاص خود هستند وهرروانشاسی نمی تواند در حیطه بحران وزندگی آسیسب دیدگان ورود کند.

ایران منش می گوید: ما جز افراد حادثه خیز جهان هستیم وباید برای همه این موارد برنامه داشته باشیم ؛ما باید برای هم‌موضوع مدیریت بحران وهم در راستای  رسیدگی های روانی  به حادثه دیدگان   متخصص روانشناسی داشته باشیم ولی هرروانشناسی هم نمی تواندبه این موضوع ورود کند واینکار را انجام دهد بلکه حوزه بلایای طبیعی متخصص و روانشناس  خاص خود را می خواهد به این معنی که اینگونه نیست هرروانشناس  یا  دانشجوی روانشناسی به قضیه پس از بحران ورود کند .

او ادامه می دهد :  برخی از روانشناسان در گذشته  به مناطق حادثه دیده رفته بودند وچون تخصص لازم را نداشتند نمی توانستند کاردر مان را به خوبی انجام دهند ومسئله وفشار ذهنی  حادثه دیدگان را تشدید کرده بودند؛متاسفانه   ما که کشوری حادثه خیزهستیم فاقد روانشناسان متخصص بحران وبلایای طبیعی  هستیم.

این محقق مدیریت بلایای طبیعی تاکید می کند: مسئولین باید  به این قضیه ورود کرده و همچنین سمن ها باید درهمین زمینه کار کنند.

دکتر ایرانمنش درخصوص میزان رابطه وسطح همکاری مردم با روانشناسی پس از بحران ، یادآور می شود: به دو دلیل  این همکاری به خوبی صورت نمی گیرد یکی اینکه اطرافیان فکر نمی کنند که فرد آسیب دیده مشکل روانی دارد و تشخیص PTSD درفرد حادثه دیده رامتوجه نمی شوند  ودوم اینکه ‌انگ ‌روانی زدن باعث می شود  که مردم همکاری لازم را ازخودنشان ندهند چون  فکر می کنند فرد حادثه دیده روانی ودیوانه است.

* حضور روانشناسان دستگاه ورزش وجوانان درمناطق سیل زده پلدختر

دستگاه های اجرایی که با هرکدام بنا به ماهیت اداری خود بااین  جامعه هدف روبرو هستند می توانند مشاوران و روانشناسان وکارشناسانی را به متن این‌جامعه بحران زده هدف بفرستند  .

وزارت ورزش وجوانان نیز در ورود به این حوزه از ظرفیت روانشناسانی که در حوزه جوانان فعالیت دارنداستفاده کرده ودر ایام سیل آنان  را به میان مردم سیل زده پلدختر روانه کرد به طوریکه فعالیت حوزه جوانان دستگاه ورزش وجوانان لرستان تجربه جدیدی از فعالیت های خود در کمک به حادثه دیگان بلایای طبعی را با نقش روانشناسان این حوزه  نشان داد.

اگر چه  74  روز ازسیل ویرانگر پلدختر گذشته  وچهره این  شهر سیل زده اندکی تغییرکرده است وتلاشها  درجهت عادی سازی زندگی روزمره مردم ادامه داردولی ظاهرا روانهای مردم خسارت دیده این شهرهنوز از زیر آوار حجم هولبار سیلاب بیرون نیامده است.

یکی از شهروندان پلدختری به برنا می گوید:سیل ومیزان خساراتی که به بخش های مختلف پلدختروارد شد شرایط روحی وروانی مردم را به هم ریخته است .

امین که یک دانشجواست ادامه می دهد : مردمی که فقیر نبودند و دستشان با کار وزندگی در بازار و کشاورزی به دهانشان می رسید الان یکباره تمام زندگی شان را از دست داده اند وطبیعی است که دچار بحران روحی شوند.

به گفته این شهروند سیل زده پلدختری  شرایط این شهر به گونه ایی است که حتی برخی از مردم که  ساکن مناطقی که دچارسیل نشدند نیز دچار بحران روحی هستند چون به خاطرسیل  کلیت شهر آسیب دیده است وروی زندگی همه مردم تاثیر بدی گذاشته است وهمه دچار ناراحتی هستند.

 امین نقش روانسناسان را در رابطه با مردم مهم می داند و تاکید می کند : البته به خاطر نداشتن تلفات جانی  مردم کمی آرام تر وبه آینده امیدوارند  ولی اگر دولت ورود کند و  حجم خسارات را جبران کند می توان دوباره شهر وزندگی ها را ساخت وبه امیدواری مردم پاسخ داد .

یک ورزشکارپیکشسوت اهل پلدختر نیز که خانه وزندگی وکاسبی اش را در سیل از دست داده است  نیز یادآور می شود: روزهای اول خودمان وبچه ها افسرده وناراحت بودیم ولی دلداری مردمی  که مرتب به ما  سرمی زدند وهمینطور همه دوستان و  ورزشکاران همه باعث شد تا روحیه بگیریم الان هم‌مانده ایم‌که دولت چه برنامه هایی برایمان دارد .

محمد اضافه می کند: جای خانه های خیلی از مردم  به خاطر سیل ۸ متر گود شده و کشاورزی هایشان نیز  هم از بین رفته وسیل چیزی برایشان برجا ‌نگذاشته است که این خود بسیار ناراحت کننده ووحشتناک است واعصاب را ناراحت می کند.

این شهروند سیل زده پلدختری با تقدیر از حضور روانشاسان ورزش وجوانان در بین مردم سیل زده، بیان می کند: این روانشناسان به ما سر زدند زحمات خود را با ما کشیده اند ولی بایدتوسط دولت کار اساسی برای ساختن زندگی مردم سیل زده صورت بگیردتا مردم آرامش بگیرند .

کمپ های اسکان سیل زدگان پلدختر این روزها محل سکونت مردمی است که زمانی در فقر نبوده وزندگی عادی داشته اند ولی با وقوع سیل با روانهای آسیب دیده و نگاهی  اندوهبار آینده را می نگرند .

یک خانم سیل دیده که دریکی از این  کمپ  هادر شهر  زندگی می کند  به برنا می گوید: در سیل 12 فرودین تمام خانه وزندگی ام ناپدید ونابود شد وبه طور کامل خانه ام از بین رفت .

او با بیان اینکه از نظرروحی وروانی درشرایط بدی هستیم ،می افزاید :زندگی خوبی داشتیم وزندگی مان را می کردیم ولی سیل همه هستی مان را با خودش برد  والان ‌از لحاظ روانی  شرایط خوبی نداریم؛خسته شده ایم چون  قبلاخانه وزندگی داشتیم ولی الان باید در چادر وگرد و خاک  وگرما زندگی کنیم .

این بانوی پلدختری با بیان اینکه بچه هایم مدتها به خاطر شرایط بد گرما از من دور بودند ،  ادامه می دهد :  روانشناسان به من  گفتند که از لحاظ روحی وروانی خیلی مشکل دارم چون‌خودم اینجا وبچه هایم جای دیگری هستند.

 * چراغ هایی که روانشناسان برای سیل زدگان پلدختری   روشن کردند

سعید سبزواری که به عنوان روانشناس مدیریت پایگاه خدمات روانشناسی پلدختررا با هماهنگی  اداره کل ورزش وجوانان لرستان برعهده داشته است  می گوید: در ایام سیل پلدختر  با هماهنگی اداره کل ورزش وجوانان خدمات روانشناسی به مردم سیل زده ارائه دادیم چون پس از وقوع سیل مردم پلدختر دچار اختلال  ptsd یعنی اضطراب پس از بحران که  توام با  افسردگی ،خفیف ،آشفتگی ،پریشانی ،نگرانی  است شده بودند  باتوجه به نوع اختلال از رویکردرفتار درمانی و...برای درمان آنها استفاده شد  وبعضا اگر شدید بود آنها رابه متخصصین وروانپزشکان جهت دارو ودرمان  معرفی کردیم.

او با اشاره به تاثیر کارکرد گروه های روانشناسی خاطر نشان می کند: قطعا اگر درکنار مردم باشیم درد ودل مردم‌را گوش کنیم به یک درجه ایی از تعادل و آرامش می رسندواین کار  باعث تخلیه هیجانی  مردم سیل زده  می شود.

سبزواری با بیان اینکه کار ما پیشگیری از افسردگی پسا بحران است وجامعه هدف ما همه گروه های سنی واقشار جامعه خصوصا افرادی است که بیشترین آسیب را دیده  ودچار مشکل اضطراب و آشفتگی شده اند، تصریح می کند:درکنار مردم بودن باعث آرامش آنها می شود  واگر مردم را وادار نکنیم که مشکلات را مطرح کنند بعدا به افسردگی تبدیل  خواهدشد

این روانشناس با ابراز رضایت از مشارکت مردم سیل زده  با روانشناسان ، عنوان می کند:  ۹۰ درصد از مشاوره های ما در فضای باز انجام  شده بود.

به گفته سبزواری با وقوع سیل واز 29 فررودین سه اکیپ روانشناس با مستقر شدن در شهر وروستای سیل زده پلدختر  خدمات روانشناسی ومداخلات درمانی را به سیل زدگان پلدختری  در مناطق  معمولان ،چم مهر، کمپ های داخل شهر و روستای مورانی  پوشش دادند.

* لزوم  آموزش به خانواده ها ونگهداری از کودکان در پسا بحران

یکی دیگر از رواشناسان حوزه جوانان که با هماهنگی ورزش وجوانان استان در پلدختر مستقر بوده  با اشاره به وضعیت روانی مادران وکودکان سیل زده می گوید: در این‌شرایط بچه ها چسبندگی بیشتری به والدین دارند وبه دلیل دیدن ترس و صحنه های سیل احساس بی پناهی می کنند لذا نیازمند این است که خانواده ها به آنها اهمیت بدهند تا احساس آرامش کنند.

مریم سپهوند با تاکید برلزوم نقش آموزش به خانواده ها در پسا بحران ،ادامه می دهد:  در اینگونه شرایطی  خانواده ها معمولا به خاطر دغدغه های خودشان به بچه ها بی توجه هستند ودر این شرایط  واقعا نیارمند این است  که به والدین آموزش بدهیم  تا بچه ها را رها نکنند  چون احساس رهاشدگی بچه ها  درطولانی مدت می تواندصدمات جبران ناپذیری به کودکان وارد کند .

او با اشاره به مشاهدات خود در خصوص وضعیت روانی وروحی سیل زدگان پلدختر ، یادآورمی شود:گریه  کودکان بیشتر شده  و خواب بچه ها و حتی سالمندان دچار اختلال شده بود  و براساس داده هایی که به دست آورده  بودیم مردم می گفتند شبها مدام  بیدار هستیم‌ که نکند دوباره این اتفاق تکرارشود؛یک خانم  هم گفته بود انگار همه  مردم مرده اند ودنیا وجود ندارد وهمه جارا تاریکی می بینم ؛درموردبزگسالان برخی میگویند انگار یک سمت بدنم بی حس شده  بود  وحس لامسه را ندارند؛خیلی از خانمها از لحاظ هورمونی دچار مشکل شده  وکودکان نیز ترس از جدایی مادر تهدیدشان می کرد و دچار اضطراب  وتیک شده اند و چشمشان مدام‌ می پرید وناخن جویدن و پریدن لب  که همه علائم اضطراب است  

این رواشناس  اضافه می کند: چیزی که الان مهم است این است‌ که والدین می توانندبا  بازی ها خشم‌ وترس بچه ها را کم کنند وبا فراهم کردن شرایط بازی و شیوه های مثل قصه گویی خشم وترس شان تخلیه کنند  ؛پدر مادرها با بچه ها صحبت کنند درمورد واقعه با کودکان‌روراست باشند تا  احساس امنیت  وخونسردی  کنندچون وقتی والدین مدام درگیرباشند کودکان هم‌فراموش می شوند .

 سپهوند بیان می کند: خانمها ودختران جوان هم  سعی کنند باتوجه به آگاهی و جوانی شان  احساس مسئولیت بدهندو چون انرژی بیشتری  دارند  می توانند فضای شادی  ایجاد کنند وبا  کمک به سالمندان و کودکان  و این مسئولیت خودشان هم تعادل روانی را به دست آورند.

* ارتباط روان درمانگران با مردم سیل دوام داشته باشد

واکنشی که تجربه تلخ سیل در مردم پلدختر ایجاد می کند بدون شک غیر قابل انکار است و منجر به اختلال روانی پس از حادثه سیل شده است.

به گفته برخی از روانشاسان  علائم PTSD می تواند بعد از یک تاخیر  چند هفته ای و یا چند ماهه شروع گردند.آنها معمولآ در طی 6 ماه پس از حادثه ناگوار ظاهر می گردند. این امر نشان می دهد که باید ارتباط روان درمانگران با مردم سیل زده پلدختر دوام داشته باشد.

به باور برخی دیگر از محققان شرایط پسا بحران باید منجر به  تجربه اندوزی مردم جوامع آسیب دیده شود بدون شک مردم پلدختر نیز باتوجه به سطح تحصیلات بالای جوانان آن این نگاه را به آینده پیش رو خواهند  داشت ولی لازمه آن کنار امدن با واقعه وحشتناک سیلی است که زندگی شان باخود برد. و رواندرمانگران نقشی حیاتی در این روند خودیابی وکنار آمدن می توانند ایفا کنند .

به هرروی ممکن‌است کشته شدگان سیل وحوادث کم باشد ولی حوادث پس از بحران وخسارات روحی ناشی از آن در صورت عدم رسیدگی می تواند میزان خسارات وتلفات برآمده از بحرانهای روحی  را به مرور افزایش دهد  .

گزارش:  رضاجودکی نژاد