عزتی که برای سینما ماندگار شد

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ عزت‌الله انتظامی در ۳۱ خرداد ۱۳۰۳ در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. این بازیگر با سابقهٔ تئاتر، سینما و تلویزیون مشهور به «آقای بازیگر» چهره نامدار سینمای ایران بود.

عزت الله انتظامی از حدود 14سالگی تئاتر را با پیش پرده خوانی در تماشاخانه های لاله زار آغاز کرد. وی پس از گذراندن دوره تحصیلات مقدماتی، وارد هنرستان صنعتی تهران شد و در رشته برق به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۶ وارد عرصه هنر گردید و با اندک دست مایه‌های هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کرد و در شهر هانوفر وارد یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر گردید. وی پدر مجید انتظامی آهنگ‌ساز و نوازنده است. عزت‌الله انتظامی فعالیت هنری خود را با پیش پرده خوانی در تماشاخانه‌های لاله زار شروع کرد؛ او پس از یک سال به تماشاخانه‌های هنر و فرهنگ تهران رفت؛ در سال ۱۳۲۰ نخستین نمایش حرفه‌ای خود را با عنوان اولتیماتوم نوشته پرویز خطیبی به کارگردانی اصغر تفکری در تئاتر پاریس خیابان لاله‌زار اجرا کرد و تا سال ۱۳۲۶ توانست در بیش از ده نمایش نقش پردازی کند. بازی در فیلم واریته بهاری به کارگردانی پرویز خطیبی نخستین تجربه سینمایی اوست.

انتظامی در سال 1348 تصمیم به کسب تجربه آکادمیک گرفت و توانست بدون کنکور وارد دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته تئاتر شود.

وی در دانشگاه هنرهای زیبا دانشگاه تهران نزد استادانی همچون حمید سمندریان و شنگله دانش خود را با آموخته های آکادمیک روزآمد کرد. انتظامی در هنرستان صنعتی همراه با هوشنگ بهشتی، نصرت الله کریمی، حمید قنبری و محمدعلی جعفری فعالیت هنری می کرد. پس از فراغت از تحصیلات دانشگاهی، در حدود سال های 1353-1352 به تدریس رشته تئاتر در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه الزهرا (س) کنونی پرداخت.

عزت الله انتظامی سال ها در خدمت تئاتر و سینما بوده و آثار بسیار ارزنده ای از خود به جا نهاده است.

او در سال ۱۳۴۸ با فیلم گاو ساخته داریوش مهرجویی وارد عرصه حرفه‌ای سینما شد. انتظامی در نقش مش حسن که در فراق گاو خود می‌نالد با او هم‌ذات‌پنداری می‌کند و شرایطی را به وجود می‌آورد که بازی او در فیلم گاو نقطه عطف و تحولی شگرف در تاریخ بازیگری سینمای ایران می‌شود. بازی‌های او در دیگر آثار مهرجویی همچون آقای هالو، دایره مینا، پستچی، اجاره‌نشین‌ها، هامون و بانو از آثارهای ماندگار هر دو شخص است.

عزت الله انتظامی علاوه بر نقش‌آفرینی در آثار داریوش مهرجویی، در فیلم‌های کارگردانان مطرح دیگری چون علی حاتمی، مسعود کیمیایی، رخشان بنی‌اعتماد، ناصر تقوایی و محسن مخملباف نیز بازی کرده‌است. او در فیلم مستند عشق‌پرداز به کارگردانی محمدهادی کاویانی در کنار محمود فرشچیان حضور داشته‌است.

انتظامی پس از انقلاب و به خصوص در دهه شصت در انواع و اقسام نقش‌ها به بهترین نحو ممکن ظاهر شد. بازی او در فیلم‌های حاجی واشینگتن، اجاره نشین‌ها، گراند سینما، هامون، بانو، گاو، ستارخان، صادق کرده، خانه خلوت، ناصرالدین شاه اکتور سینما، روز فرشته، روسری آبی، مینای شهر خاموش، ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود، دیوانه از قفس پرید، خانه‌ای روی آب و راه آبی ابریشم اوج هنرنمائی او و فیلم‌های ماندگار او در کارنامه سینمائی اش است. او در گاوخونی دومین همکاری اش با بهروز افخمی را تجربه کرد و جایی برای زندگی چهارمین تجربه‌اش با محمد بزرگ‌نیا بود. او برای اولین بار با مسعود کیمیایی یکی از کارگردانان صاحب سبک سینمای ایران و در سن ۷۹ سالگی در فیلم حکم همکاری کرد. نقش رضا در فیلم حکم شبیه یک دن کورلئونه است.

عزت‌الله انتظامی اولین بازیگر ایرانی بود که موفق به دریافت جایزه از فستیوال بین‌المللی شد. وی برای بازی در فیلم گاو جایزه هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد را از جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو دریافت کرد.

از آثار او در عرصه سینما می توان به فهرست بلند بالای زیر اشاره کرد:

• ۱۳۲۷ طوفان زندگی
• ۱۳۲۸ واریته بهاری
• ۱۳۴۸ گاو
• ۱۳۴۹ آقای هالو
• ۱۳۵۱ بی تا
• ۱۳۵۱ پستچی
• ۱۳۵۱ صادق کرده
• ۱۳۵۲ ستارخان
• ۱۳۵۲ قیامت عشق
• ۱۳۵۳ بنگاه تئاترال (ناتمام)
• ۱۳۵۵ شیر خفته
• ۱۳۵۵ ملکوت
• ۱۳۵۷ این گروه محکومین
• ۱۳۵۷ دایرهٔ مینا
• ۱۳۵۷ غبارنشین‌ها
• ۱۳۶۰ مدرسه‌ای که می‌رفتیم
• ۱۳۶۱ حاجی واشینگتن
• ۱۳۶۲ خانهٔ عنکبوت
• ۱۳۶۳ کمال الملک
• ۱۳۶۴ چمدان
• ۱۳۶۵ اجاره‌نشین‌ها
• ۱۳۶۵ شیر سنگی
• ۱۳۶۶ شیرک
• ۱۳۶۷ جعفرخان از فرنگ برگشته
• ۱۳۶۷ در مسیر تندباد
• ۱۳۶۷ کشتی آنجلیکا
• ۱۳۶۷ گراند سینما
• ۱۳۶۸ هامون
• ۱۳۶۹ سایه خیال
• ۱۳۷۰ بانو
• ۱۳۷۰ خانه خلوت
• ۱۳۷۰ ناصرالدین شاه آکتور سینما
• ۱۳۷۲ بازیچه
• ۱۳۷۲ روز فرشته
• ۱۳۷۲ جنگ نفتکش‌ها
• ۱۳۷۳ روز واقعه
• ۱۳۷۳ روسری آبی
• ۱۳۷۵ طوفان
• ۱۳۷۵ جهان پهلوان تختی (نسخهٔ اول - ناتمام)
• ۱۳۷۷ باد و شقایق
• ۱۳۷۷ کمیتهٔ مجازات
• ۱۳۷۸ طهران روزگار نو
• ۱۳۷۸ میکس
• ۱۳۸۰ سایه‌روشن
• ۱۳۸۰ خانه‌ای روی آب
• ۱۳۸۱ گاوخونی
• ۱۳۸۱ دیوانه‌ای از قفس پرید
• ۱۳۸۳ جایی برای زندگی
• ۱۳۸۴ حکم
• ۱۳۸۴ ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود
• ۱۳۸۵ مینای شهر خاموش
• ۱۳۸۶ شب
• ۱۳۸۶ آتش سبز
• ۱۳۸۷ زادبوم
• ۱۳۸۷ چهل سالگی
• ۱۳۸۹ راه آبی ابریشم

فعالیت های تلویزیونی عزت الله انتظامی

عزت‌الله انتظامی فعالیت گسترده ای هم در حوزه تلویزیون داشته عمده فعالیت او به بازیگری و کارگردانی در عرصه تله تئاترهاست اما حضور در چند سریال را هم تجربه کرده که مهمترین و مشهورترین آنها سریال خوش ساخت و منحصر به فرد هزار دستان با کارگردانی مرحوم علی حاتمی بود. در این سریال دو بازیگر مطرح که شاید نسل طلایی بازیگری سینما و تئاتر ایران را تشکیل داده باشند هم حضور داشتند علی نصیریان و جمشید مشایخی در کنار داوود رشیدی و محمدعلی کشاورز و ده ها بازیگر نامی دیگر خاطره ای ترمه گون برای مردم ایران را با نقش آفرینی های درخشان رقم زدند.

عزت الله انتظامی  در شهریور ۱۳۶۷، اظهار داشت که در چهارصد نمایش تلویزیونی به عنوان بازیگر و کارگردان حضور داشته‌است.

بخشی از این سریال‌ها و نمایش‌های تلویزیونی (تله‌تئاترها) به شرح زیر است:

• ۱۳۷۸–۱۳۷۷ محاکمه
• ۱۳۷۴ زندگی بازیگر          
• ۱۳۶۶–۱۳۵۸ هزاردستان     
• ۱۳۵۷ تله‌فیلم «مسافرت»     
• ۱۳۵۴–۱۳۵۶ الموت
• ۱۳۴۶ تله‌تئاتر «از خود گریخته»     
• ۱۳۴۶ تله‌تئاتر «تولد»         
• ۱۳۴۶ تله‌تئاتر «راشل»       
• ۱۳۴۵ تله‌تئاتر «پیک نیک»
• ۱۳۴۵ تله‌تئاتر «مجسمه جاندار»
• تله‌تئاتر «مرد کوته فکر»       
• ۱۳۴۵ تله‌تئاتر «انفجار»      
• ۱۳۴۴ تله‌تئاتر «کبوتر جَلد و معاملات»       
• ۱۳۴۴ تله‌تئاتر «جعفرخان از فرنگ برگشته»
• ۱۳۴۴ تله‌تئاتر «دلیجان»      
• ۱۳۴۴ تله‌تئاتر «آرامگاه ماهان»       
• ۱۳۴۴ تله‌تئاتر «ترازوی پایه بلند»    
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «غرور دزد گاوصندوق»     
• ۱۳۴۴ تله‌تئاتر «گاو»
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «روشنایی‌های خانه ما»        
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «دیدار»        
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «عروس»     
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «گوهر شب چراغ»             
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «یک کلاغ، چهل کلاغ»       
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «آدمهای شب»         
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «تنهایی»      
• ۱۳۴۳ تله‌تئاتر «شنل»         
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «عروسک‌های گوشتی»        
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «ابرام آقا»    
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «کنار جاده»   
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «تا نیمه شب»
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «شادروان مادر خانم»
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «ازدواج با مکاتبه»   
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «داستان یک شب»     در مهرماه ۱۳۴۲ پخش شد.
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «حماسه بازگشت و انتظار»   
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «روز شوم»   
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «غریبه»      
• ۱۳۴۲ تله‌تئاتر «دست بزن»  
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «آتشکده»      
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «تنهایی»      
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «دو خجول»  
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «شوم»         
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «خشت اول»
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «آگهی ازدواج»        
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «چشمهای قشنگ خانم والری»
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «عشق شوم»  
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «گردنبند مروارید»    
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «کلبه»         
• ۱۳۴۱ تله‌تئاتر «بازگشتی نیست»     
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «بعد از همه آن سالها»
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «مکتب بیوه‌ها»        
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «بیم و امید»  
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «نرس از جریمه»     
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «شیدوش و ناهید»     
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «رستاخیز»   
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «مادموازل می می»   
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «شکارگاه»    
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «جراح پلاستیک»     
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «اعتراف می‌کنم»      
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «طلسم»       
• ۱۳۴۰ تله‌تئاتر «عروسی جناب میرزا»        
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «الماس»       
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «قایق سرنوشت»      
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «خانه اجاره‌ای»       
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «خودکشی»   
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «پزشک دهکده کوکونیان»    
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «ویلای یوکا»
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «طناب»       
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «اسب سیرک»                   
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «پنجه»                  
• ۱۳۳۹ تله‌تئاتر «ده و سه دقیقه»
• جوایز دریافتی عزت الله انتظامی

آقای بازیگر سینمای ایران در سال 1382 به عنوان یکی از چهره های ماندگار ایران انتخاب شده و در سال ۱۳۹۳ به عنوان جهادگر عرصهٔ فرهنگ و هنر نشان افتخار دریافت کرده است. علاوه بر اینها افتخارات متعددی هم در داخل و خارج از کشور به دست آورده بود که این جوایز و افتخارات عبارتند از:

• کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۸۷ برای فیلم ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود
• برنده تندیس بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره بین‌المللی فیلم بیروت ۲۰۰۸ برای فیلم شب
• کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۸۶ برای فیلم مینای شهر خاموش
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۴ برای فیلم ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۳ برای فیلم جایی برای زندگی
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۲ برای فیلم گاوخونی
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۰ برای فیلم خانه‌ای روی آب
• کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۷۷ برای فیلم حاجی واشینگتن
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۲ برای فیلم روز فرشته
• لوح تقدیر بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۰ برای فیلم خانه خلوت و ناصرالدین شاه آکتور سینما
• جایزه ویژه هیئت داوران بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره سه قاره ۱۹۹۱ برای فیلم گاو
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۸ برای فیلم هامون
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۷ برای فیلم گراند سینما
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۵ برای فیلم اجاره‌نشین‌ها
• برنده هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو ۱۹۷۱ برای فیلم گاو
• برنده مجسمه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره سینمایی سپاس ۱۳۴۹ برای فیلم آقای هالو

تجلیل یونسکو از عزت الله انتظامی

شاید یکی از مهمترین اتفاقاتی که در عرصه بین المللی برای این بازیگر محبوب افتاد تقدیر سازمان جهانی یونسکو از یک عمر فعالیت هنری‌اش بود. آیین بزرگداشت و تجلیل از عزت‌الله انتظامی بازیگر سینمای ایران در سال ۲۰۰۷ مصادف با مهر ماه ۱۳۸۵ در مقر سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد یونسکو در پاریس برگزار شد. در این نمایشگاه پوستر فیلم‌هایی که انتظامی در آن‌ها نقش‌آفرینی کرده‌است به همراه آرشیو عکسهای شخصی وی و لوح تقدیر فیلم گاو به نمایش درآمد. در این مراسم که با همکاری رئیس موزه سینما، سفارت فرانسه در تهران، نماینده ایران در یونسکو و بنیاد سینمایی فارابی و رایزن فرهنگی ایران در فرانسه برگزار شد، نویسندگان و سینماگران فرانسوی و ایرانیان مقیم فرانسه حضور یافتند.

من عزتم، بچه سنگلج

کتاب شناخت نامهٔ عزت‌الله انتظامی زیر عنوان «من عزتم، بچه سنگلج» توسط نشر سخن در سال ۱۳۹۲ منتشر شد. در مقدمه این کتاب یادداشتی از ژان-کلود کریر، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر فرانسوی، با عنوان «عزت انتظامی: یک شمایل» به چشم می‌خورد که آورده‌است: «هیچ دستوری برای ستاره شدن و ستاره ماندن وجود ندارد. باید دارای یک نگاه، یک حضور، جذابیتی آنی و چهره‌ای آشنا، حتی پیش از نخستین دیدار، بود. باید دارای یک دم، یک حس و تمام ویژگی‌هایی که لغت روح را معنی می‌کند، بود.»

سرویس فرهنگ و هنر خبر گزاری برنا برای این بزرگ مرد تاریخ سینمای ایران آرزوی شادی روح و هم طلب مغفرت از خداوند منان دارد.