برای افزایش جمعیت باید قوانین متناسب تصویب شود/ با احسنت و آفرین جمعیت افزایش نمی یابد

به گزارش برنا؛ اشرف گرامی زادگان، مشاور حقوقی و پارلمانی معاونت امور زنان و خانواده می گوید: متاسفانه با توجه به این که در جامعه ما مکرر این خطر گوشزد می­شود که جمعیت کشورمان رو به کهنسالی می­رود و باید برنامه ای اصولی برای آن تصویب شود، اما در عمل نتوانسته ایم به شعاریمان رنگ تحقق ببخشیم. دیگر نصایح بزرگان خانواده ها با این منطق که فرزند با خود برکت می آورد، کافی نیست و تاثیری ندارد؛ از سوی دیگر فراموش نکنیم که ازدواج و تشکیل خانواده از یک زن و یک مرد تشکیل می­شود. رعایت عدالت و حمایت از هردو زوج به موفقیت بیشتر ازدواج می­انجامد.

او تأکید می کند که برای افزایش جمعیت باید قوانین متناسب با این موضوع تصویب شود و نمی­توان با تشویق از طریق احسنت و آفرین به افزایش جمعیت کمک کرد.

متن گفت وگو با اشرف گرامی زادگان را می خوانید:

برخی نسبت به کاهش نرخ جمعیت در کشور ابراز نگرانی می کنند و بیان می دارند که میزان تشکیل خانواده نسبت به دهه ۶۰، حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است؛ چه دلیل و عواملی موجب شده که شاهد چنین آمار کاهشی در میزان جمعیت کشور و تشکیل خانواده، باشیم؟

جوانانعوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در تشکیل خانواده موثر می­دانند

دغدغه جمعیت، سال­های متمادی است که ذهن مسئولان را مشغول کرده است و هرچند گاه تب آن افزایش می­یابد و مجدد رو به سردی می­گراید. دلایل متعددی برای ضرورت افزایش جمعیت کشور بیان می­شود، ولی ادله مطرح شده برای پذیرش این ضرورت کافی و قانع کننده نبوده است. لذا با استقبال مواجه نشده است. موافقین و مخالفان افزایش جمعیت از نگاه خود به این موضوع نگاه می­کنند حال آن که خود جوانان که مخاطب تشکیل خانواده و فرزندآوری هستند، این ضرورت را به دلایل متعدد رد می­کنند و برای آن اهمیتی قائل نیستند. از منظر این مخاطبان ابزار و وسایل تشکیل خانواده فراهم نیست و با تمهیداتی اندک نمی­توان برای جذب آنان برای ازدواج اقدام نمود. آنها عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در تشکیل خانواده موثر می­دانند.

* چه چشم اندازی برای جمعیت کشور و خانواده ایرانی پیش بینی می کنید؟ آیا روزی خواهد رسید که جمعیت ایران مانند برخی از کشورها، مملو از سالمند و خالی از جوان باشد؟ در این صورت کشور با چه مشکلاتی در آینده مواجه خواهد شد؟

 اگر بخواهد سیاست­گذاری و برنامه ­ریزی مسئولان کشور به آنچه تاکنون انجام داده اند، بسنده شود، نگرانی همچنان باقی خواهد بود

این نگرانی سال­هاست که در ذهن مسئولان وجود دارد. البته آنچه که تاکنون اندیشیده شده، تاثیر مشهودی نداشته است. اگر بخواهد سیاست­گذاری و برنامه­ریزی مسئولان کشور به آنچه تاکنون انجام داده اند، بسنده شود، نگرانی همچنان باقی خواهد بود و حتی تشدید می­شود، مگر آن که برنامه و سیاستی دیگر به کار آید. بی شک بر اساس استانداردهای جمعیتی ضرورت فرزند آوری بر مبنای کمی و کیفی باید در دستور قرار گیرد.

* با توجه به کاهش نرخ جمعیت و افزایش جمعیت سالمندان، این امر چه عواقبی بر عرصه تولید و سرمایه انسانی و اقتصادی در ایران خواهد داشت؟

افزایش جمعیت از علل بهبود نیروی انسانی و بهبود اقتصاد خواهد بود

افزایش سالمندی به جهت امید به زندگی و خوشبختانه توجه به سلامت و بهداشت افراد امر مطلوبی است، ولی باید افزایش نسل جوان نیز به دلایل عدیده در حد مطلوب باشد. اکنون بسیاری از کشورهای جهان به افزایش جمعیت اهمیت می­دهند و برای تشویق جوانان به ازدواج و فرزندآوری برنامه­های حمایتی وضع می­کنند. ضمنا سنجش می­کنند که برنامه حمایتی آنان تاثیر مطلوب را گذاشته باشد و در ادامه نیز نظارت می­کنند تا دستآوردهای خود را مشاهده نمایند. افزایش جمعیت از علل بهبود نیروی انسانی و بهبود اقتصاد خواهد بود. نیروی انسانی جوان و با مهارت موجب ارتقاء سطح کشور می­شود و ده ها ثمره مفید به وجود می­آورد.

* برخی از کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و آلمان، برای برطرف ساختن معضل کاهش نرخ جمعیت و برای اینکه به واسطه جوان شدن جمعیت، رشد اقتصادی را شاهد باشند، برای ازدواج جوانان و تشکیل خانواده و حتی فرزندآوری، از مشوق های مختلفی استفاده می کنند. به نظر شما در ایران برای حل این مشکلات، چه مشوق هایی و با چه ساز و کارهایی لازم و ضروری است؟

در پرسش قبل نیز گفتم که بسیاری از کشورها با برنامه­ریزی از تشکیل خانواده و افزایش جمعیت حمایت می­کنند. البته حمایت موثر! و این حمایت نیز از طریق قانونگذاری تثبیت می­شود و سپس زنجیروار استمرار می­یابد. متاسفانه با توجه به این که در جامعه ما مکرر این خطر گوشزد می­شود که جمعیت کشورمان رو به کهنسالی می­رود و باید برنامه ای اصولی برای آن تصویب شود اما در عمل نتوانسته ایم به شعاریمان رنگ تحقق ببخشیم. نمونه آن قانون تسهیل ازدواج جوانان است. این قانون در سال ۱۳۸۴ در مجلس شورای اسلامی در سیزده ماده و چهار تبصره به تصویب رسید. آن زمان نیز ماه­ها تلاش برای بررسی محتوای آن و تجمیع دستگاه­های اجرایی برای انجام شرح وظایف مطرح در این قانون شد. در این قانون موضوع­های مهمی به هدف تشکیل خانواده و تحکیم آن و افزایش فرزند مطرح شد. یکی از اقدامات صندوق اندوخته ازدواج جوانان بود. وام ودیعه مسکن، تهیه فضای مناسب برای مراسم ازدواج، کمک هزینه زندگی، فرهنگ سازی و ترویج الگوهای مطلوب، تشکیل کمیته سامان ازدواج، طرح جامع آموزش و مشاوره قبل و بعداز ازدواج، ترجیح و اولویت دادن به متأهلین برای فرصت­های شغلی، وام اشتغال و وام مسکن، واگذاری خوابگاه به دانشجویان متأهل و دوبرابر کردن کمک هزینه تحصیلی و حتی انتقال سرباز متأهل به نزدیک ترین محل خدمت به منزل. حتی به هدف دستیابی به برنامه مورد نظر درخواست گردید که گزارش اجرای قانون هر شش ماه یکبار به مجلس ارائه شود.

* از سال ۱۳۸۴ تا کنون این قانون تا چه میزان اجرا شده است؟ گزارش مورد نظر کجاست و آیا در مجلس گزارش پیشرفت این قانون قرائت شده است تا افکار عمومی از آن مطلع شود؟ اگر اجرا نشده چرا؟ اصولا این قانون اجرا شده یا متوقف مانده است؟ اگر هم اجراشده تا چه میزان انجام شده؟

نمی ­توان با تشویق از طریق احسنت و آفرین به افزایش جمعیت کمک کرد

جمعیت موضوعی با ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. برای افزایش جمعیت باید قوانین متناسب با این موضوع تصویب شود و نمی­توان با تشویق از طریق احسنت و آفرین به افزایش جمعیت کمک کرد. نمونه آن آمادگی برای تشکیل خانواده است. قانون مدنی برای حصول خانواده و تشکیل آن موادی را برشمرده که دارای موضوعات متنوع و ضروری است.

نخستین موضوع حق انتخاب و رضایت در انتخاب همسر است فردی که خواهان ازدواج است باید امکانات لازم را داشته باشد. نخستین نیاز داشتن شغل و تهیه مایحتاج خانواده است. ازین رو از ابعاد اقتصادی داشتن شغل و تهیه نفقه و هزینه خانواده در زمره لوازم اولیه است.

دیگر نصایح بزرگان خانواده ها با این منطق که فرزند با خود برکت می آورد، کافی نیست و تاثیری ندارد

اگر سابقا خانواده­ها می­توانستند امکانات ازدواج فرزندان خود را فراهم کنند نیاز به حمایت و همکاری دولت­ها نبود اما تغییر شرایط و تفاوت و گاه اختلاف طبقاتی  و هم چنین مشکلات فراوان اقتصادی و اجتماعی منجر به موضوع حذف ازدواج و عدم تشکیل خانواده شده است لذا تابعی از ازدواج که تولد فرزندان بود دیگر به نحو مطلوب حاصل نمی­شود. نگرانی از عدم تأمین نیازهای خانواده، بسیاری از افراد را از توجه به ازدواج دور کرده است و کمتر از آنان حاضر به ازدواج می­شوند. حتی در خانواده­های متوسط جامعه نیز زوجین حاضر به فرزندآوری نیستند و ادعا می­کنند که با وضعیت کنونی، آنان نمی­توانند فرزندان خود را در شرایط مطلوب و مناسب بزرگ کنند و نیازهای آنان را برآورده کنند. ازین رو سال­ها از ازدواج زوجین گذشته است ولی فرزند نمی­خواهند و تن به داشتن فرزند نمی دهند.دیگر نصایح بزرگان خانواده ها با این منطق که فرزند با خود برکت می آورد، کافی نیست و تاثیری ندارد.

تغییر جامعه و تحولات سال های اخیر بخصوص دو سه دهه اخیر سرعت زیادی گرفته است و نه تنها جوامع بلکه خانواده نیز با این تحولات دچار دگرگونی شده است. البته این تغییرات در بسیاری از خانواده ها ریشه های اصلی خویشاوندی و همزیستی را در خود دارد ولی برخی از خانواده ها به سطح می­نگرند و کمتر به اصل و بن آداب و رسوم و پیوند های خانوادگی وابسته اند یا دل خوش دارند. نوآوری ها نیز به این سرعت تغییر افزوده اند.

رعایت عدالت و حمایت از هر دو زوج به موفقیت بیشتر ازدواج می انجامد

اکنون دولت­ها هستند که نگران حوزه های امنیتی و سیاسی جامعه هستند و باید برای آن تدبیر کنند. یکی از این اقدامات همین قانون تسهیل ازدواج جوانان است که می­توانست آغازی بر افزایش تشکیل خانواده و به تبع آن تولد فرزند باشد که در عمل اجرایی نشد. حال آن که نظارت و پیگیری آن و یا زمان بندی و طی کردن مراحلی هرچند اندک، می­توانست امیدی بر حمایت از تشکیل خانواده و در نهایت افزایش فرزند باشد. هننوز هم دیر نیست و می­توان با حمایت از ابعاد کمی و کیفی و افزایش حمایت­های اصولی و قابل اعتنا، جوانان خواهان ازدواج را حمایت کرد اما تأکید می کنم حمایت کافی و موثر!

فراموش نکنیم که ازدواج و تشکیل خانواده از یک زن و یک مرد تشکیل می­شود. رعایت عدالت و حمایت از هردو زوج به موفقیت بیشتر ازدواج می­انجامد.