روایت «چرخ» از آینده‌ی هوش مصنوعی و رباتیک در ایران /ایران، میزبان مسابقات جهانی رباتیک ۲۰۲۰

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ در «میز فناوری» برنامه‌ی دوشنبه 4 شهریور، محمدحسین جهان‌پناه به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان دکتر سروش صادق‌نژاد، نایب‌رئیس فدراسیون جهانی رباتیک فیرا بود. در بخش اول این گفت‌وگو، صادق‌نژاد از بیست‌و‌چهارمین دوره‌ی رقابت‌های جهانی رباتیک فیرا گفت: «این فدراسیون کارش را از سال 1995 آغاز کرده و مسابقات دو هفته‌ی پیش، بیست‌وچهارمین دوره‌ی این مسابقات بود که در کره‌ جنوبی برگزار شد. 18 کشور در قالب 1800 شرکت‌کننده و 250 تیم در این مسابقات شرکت کردند و ایران در قالب 11 تیم دانشجویی و 27 تیم دانش‌آموزی در آن حضور داشت و با 14 مقام اولی، 8 مقام دوم و 5 مقام سومی به کار خودش پایان داد. اگر بخواهیم این مقام‌ها را جمع‌بندی کنیم، ایران رتبه‌ی اول را بین کشورهای مختلف داشت. این مسابقات یکی از معتبرترین مسابقات جهانی است و محلی است برای تبادل اطلاعات و به چالش کشیدن محققان حوزه‌ی رباتیک.»

این ربات‌های ورزشکار

نایب رئیس فدراسیون جهانی رباتیک فیرا درباره‌ی تفاوت‌های این مسابقات با مسابقات روبوکاپ بیان کرد: «تفاوت در موضوعاتی است که این برنامه‌ها دنبال می‌کنند. روبوکاپ تقریبا هم‌سن همین فدراسیون فیرا است. روبوکاپ صورت‌مساله‌های خودش را حول فوتبال تعریف کرده ولی فیرا حول ورزش‌های المپیکی. هر دو فدراسیون نگاهشان این است که صورت‌مساله‌هایی در ورزش وجود دارد که دانشمندان و محققان حوزه‌ی هوش مصنوعی و رباتیک می‌توانند آن صورت‌مساله‌ها را با دانشی که کسب می‌کنند، حل کنند و با همدیگر به رقابت بپردازند. فدراسیون جهانی فیرا به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود؛ ربات‌های پرنده که به حل مسائل و مشکلات حوزه‌ی پرنده می‌پردازد. ربات‌های ورزشی به دو بخش ربات‌های چرخ‌دار و دوپا معطوف می‌شود. ربات‌های چالشی که نیم‌نگاهی به حوزه‌ی صنعتی ربات‌ها دارند، مثل چالش خودروهای خودران. در بخش ربات‌های دانش‌آموزی هم حوزه‌های مختلف رباتیک را برای دانش‌آموزان ساده‌سازی و موضوعات مختلفی را برای آنها تعریف کرده‌اند. مسابقات امسال 11 لیگ دانشجویی و 16 لیگ دانش‌آموزی داشت.»

رباتیک در ایران متولی ندارد

دستاوردهای رباتیک ایران موضوع ادامه‌ی صحبت‌های دکتر صادق‌نژاد بود؛ «اگر به چند سال گذشته نگاه کنیم، شرکت‌های دانش‌بنیان موفقی هستند که در حوزه‌ی هوش مصنوعی و رباتیک فعالیت می‌کنند و تقریبا از همین بچه‌هایی که در مسابقات فیرا بوده‌اند، شکل گرفته‌اند و فعالیت دارند. امسال در نمایشگاه «ساخت ایران» دیدم که همکلاسی‌ها و شاگردهای خودمان چه محصولات و شرکت‌های موفقی دارند و فعالیت می‌کنند. یک مشکل کشور این است که این حوزه متولی خاصی ندارد ولی به‌طور مثال امارات به دلیل اهمیت موضوع، وزارت هوش مصنوعی را راه‌اندازی کرده است. در سایر کشورها از نظر دولتی در این حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی می‌شود. به‌طور مثال فرانسه یک فدراسیون رباتیک دارد که به دولت مشورت می‌دهد و بر پروژه‌های کلان کشوری نظارت می‌کند. کانادا و کره جنوبی هم کارهای مشابهی را انجام می‌دهند.»

سرمایه‌گذاری رباتیک در ایران کاهش یافته است

او درباره‌ی نقش استارت‌آپ‌ها در توسعه فضای رباتیک و هوش مصنوعی در کشور گفت: «استارت‌آپ‌های سخت‌افزاری از نظر هزینه ریسک بالایی دارند. به خاطر همین استارت‌آپ‌های داخل ایران به این سمت نرفته‌اند و علاقه‌ای هم به این موضوع ندارند. استارت‌آپ‌های موفق ایران در این حوزه معمولا در حوزه‌ی نرم‌افزاری فعالیت می‌کنند. با این حال مجموعه‌های موفقی در حوزه‌ی رباتیک مشغول به کار هستند. مثل مجموعه‌ی رباتیک سینا در دانشگاه شریف، مجموعه‌ی سورنا در دانشگاه تهران، ربات‌ کمک‌جراح در دانشگاه امیرکبیر و ... که تقریبا به مرحله‌ی صنعتی هم نزدیک شده‌اند.» صادق‌نژاد درباره‌ی تاثیر تحریم‌ها بر وضعیت توسعه‌ی رباتیک در ایران گفت: «تحریم‌ها قاعدتا در این موضوع بی‌تاثیر نبوده‌اند ولی در حوزه‌ی پژوهش و علم مشکلی ایجاد نکرده است. حضور در مسابقاتی مثل فیرا یا روبوکاپ باعث می‌شود ارتباطات بین‌المللی خوبی شکل بگیرد. تحریم‌ها در واردات سخت‌افزار و در دسترسی به سخت‌افزاری که مورد نیاز فضای رباتیک و هوش مصنوعی کشور است، بی‌تاثیر نیست. نوسانات ارزی هم روی توسعه و پیشرفت این فضا در کشور تاثیر می‌گذارد. امیدواریم با ثباتی که دارد شکل می‌گیرد بتوانیم مقداری از شتاب کاهش‌یافته را جبران کنیم. چون سرمایه‌گذاری در این فضا نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است.»

مثل نانو باید ستاد رباتیک داشته باشیم

بخش پایانی این گفت‌وگو به اهمیت موضوع توسعه و پیشرفت فضای رباتیک و هوش مصنوعی در آینده اختصاص داشت: «اگر بخواهیم نگاه کلان داشته باشیم، در سطح دانشگاه‌ها و مدارس در مرحله‌ی پژوهش هستیم و کمتر به سمت صنعتی یا نیمه‌صنعتی شدن پیش می‌رویم. یکی از عمده نکاتی که این حوزه را با چالش مواجه می‌کند، نیروهای ارزان کار در داخل کشور است. کشورهای دیگر که در این حوزه کار می‌کنند، به دلیل هزینه‌های بالای منابع انسانی مجبور شده‌اند به سمت صنعتی‌سازی و اتوماسیون بروند. به همین دلیل ما از نظر علمی عقب هستیم چون دانشگاه‌های ما هنوز بحث به‌روزرسانی دروس خود در این حوزه‌ها را طی نکرده‌اند. ترس از اینکه ربات‌ها را وارد زندگی‌مان کنیم، باعث شده به این سمت پیش نرویم. در حالی که ژاپن که المپیک 2020 را برگزار می‌کند، دهکده‌ای از هوش مصنوعی و رباتیک را آماده کرده تا نشان بدهد دنیای آینده شاهد حضور ربات‌ها در زندگی خواهد بود. بحث تولید علم در حوزه‌ی هوش مصنوعی و رباتیک در ایران موفقیت‌آمیز است ولی فاصله‌ی بین پژوهش و دانشگاه‌های کارآفرین وجود دارد و باید برای آن فکری کنیم. شاید لازم است مثل ستاد نانو، یک ستاد رباتیک شکل بگیرد. کشورهای منطقه این فعالیت را دنبال می‌کنند و اگر ما از این موضوع غفلت کنیم، ممکن است در چند سال آینده به‌اندازه‌ی چند دهه عقب بیفتیم. ما مرداد سال آینده برای اولین بار میزبان مسابقات جهانی فیرا در تهران هستیم. این فرصت مناسبی است برای اینکه ما دستاوردهای خودمان در داخل کشور را به نمایش بگذاریم و فرصتی برای برقراری ارتباطات بین‌المللی وجود دارد که هم شرکت‌های خصوصی و نهادهای دولتی حضور داشته باشد.»

در بخش روایت خبری «چرخ» علی خورشیدی، کارشناس رباتیک و هوافضای برنامه، مهم‌ترین خبرهای دنیای رباتیک را بررسی کرد. در بخش‌های دیگری از برنامه هم گزارش مستندی از آزمایشگاه رباتیک دانشگاه تهران  روی آنتن رفت.

«چرخ» به تهیه کنندگی الهه بهبودی محصول گروه دانش شبکه چهار سیما است و در روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت 19 به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود.