ارتباط کلامی، حلقه مفقوده این روزهای خانواده‌ها

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ در بعضی از موارد می‌تواند آسیب‌های مهمی را بروز دهد. کمرنگ شدن روابط درون خانه و برقراری ارتباط کلامی میان اعضای خانواده‌ از جمله از مسائل مهمی است که بارها کارشناسان درباره آن ابراز نگرانی کرده‌اند. کمرنگ شدن این موضوع می‌تواند به راحتی بنیان خانواده به عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی برای هر شخص را مورد تهدید قرار می‌دهد. این نهاد عظیم قسمت فراوانی از شخصیت افراد را درون خود شکل می‌دهد و مهم‌ترین نهاد در جامعه‌پذیری افراد به شمار می‌رود.

با توجه به اهمیت امر انسجام در جامعه بحث انسجام در خانواده به عنوان یکی از نهادهای هر جامعه به میان کشیده می‌­شود و مراد از آن احساس همبستگی، پیوند و تعهد عاطفی است­ که اعضای یک خانواده نسبت به یکدیگر دارند. نهاد خانواده یکی از مهم­ترین نهادهای اجتماعی است، چرا که سلامت و یا عدم سلامت جامعه را در دست دارد و در بنای جامعه و حفظ سنت­‌ها، ارزش‌­ها، روابط خویشاوندی، پرورش کودک، تعادل روانی و عاطفی او نقش مهمی دارد. خانواده زمانی مشکل­‌زا می‌شود که نتواند به اهداف جامه عمل بپوشاند، به خصوص زمانی­‌که از هدف اصلی‌آن، یعنی گروه اولیه بودن دور شود. شکل طبیعی خانواده آن است که هر یک از اعضا از لحاظ عاطفی حمایت شوند و این یک حالت ایده‌آل برای خانواده است

کاهش گفت‌وگو در خانه با استفاده بیش از حد از فضای مجازی و ابزارهای آن

سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در خصوص تغییرات به وجود آمده درون جامعه که منجر به کاهش ارتباطات کلامی میان اعضای یک خانواده شده است، می‌گوید: استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی در محیط خانواده با کاهش سطح ارتباطات عاطفی و کاهش میزان گفت‌وگو در خانواده برای کمتر از 15 دقیقه در روز را در پی دارد. استفاده نادرست از این امکانات باعث از بین رفتن بسیاری از حریم‌ها در خانواده‌­ها شده و حتی در مواردی منجر به بروز اختلافات تا سرحد طلاق و جدایی نیز شده است. ارتباط گرفتن هر یک از زوجین با افراد غریبه و حتی افرادی از جنس مخالف در دوستان و آشنایان منجر به کاهش سطح اعتماد در بین آنها شده و با کاهش سطح اعتماد در خانواده، آرامش خدشه‌دار می‌شود و در نهایت نهاد خانواده آسیب جدی می‌بیند.

حمید طهماسبی، استاد جامعه شناسی، با اشاره به یکی از ابزارهایی که منجر به کاهش سطح ارتباطات کلامی میان اعضای خانواده شده، پرداخت و گفت: در حال حاضر 12 میلیون کاربر ایرانی زیر 18سال در تلگرام فعالیت دارند در صورتی‌که در جامعه ما هنوز استفاده از موبایل و اینترنت و دیگر شبکه‌­های اجتماعی به خوبی فرهنگ‌سازی نشده است. امروزه سهم گفتگوی زوجین با یکدیگر و با فرزندان بسیار کم شده است. زن و شوهر احتیاج دارند با یکدیگر صبحت کنند و همینطور با فرزندان خود در مورد مسائل روزمره گفت‌وگو داشته باشند ولی استفاده از شبکه‌های مجازی منجر به این موضوع شده که فرزندان در عالمی دیگر سرگردان و رها شوند. کاربری کنترل نشده فضای مجازی موجب می‌شود نوجوانان، منزوی و دچار افت اخلاقی و پرخاشگری شوند و دیگر پدر و مادر را به عنوان دوست و رفیق خود ندانند و همچنین تمایل به جنس مخالف داشته باشند.

نسل آینده در بحران عدم استقلال و یا غرق در انزوا

دکتر گلایل اردلان، رئیس اداره سلامت نوجوانان، جوانان و مدارس، با اشاره به تحقیقاتی که در  زمینه عدم احساس راحتی فرزندان با اعضای خانواده از سوی وزارت بهداشت و آموزش پزشکی صورت گرفته، اظهار کرد: طبق تحقیقات وزارت بهداشت با وجود آنکه فاصله گرفتن بین نوجوان و والدین می‌تواند زمینه‌ساز رفتارهای پرخطر باشد، آمارها نشان می‌دهد ۵۹ درصد دختران جامعه ما و ۴۰ درصد پسرها با خانواده احساس راحتی نمی‌کنند.

دکتر رضا سروش، روان‌شناس، با بیان این موضوع که نسل آینده یا استقلال نخواهند داشت و یا غرق در انزوا خواهند بود، عنوان کرد: متأسفانه خانواده‌های امروزی دارای مشکلات فراوانی هستند و نوع ارتباط با بچه‌ها را به هیچ عنوان نمی‌دانند. نسل آینده ما کسانی هستند که یا به دلیل توجه زیاد استقلال ندارند یا به دلیل بی‌توجهی مفرط غرق در انزوا و آسیب هستند. از منظر آسیب‌شناسی نیز بچه‌هایی که خانواده‌ای صمیمی ندارند به دلیل الهام گرفتن از جمع‌های ناباب دوستی، وارد دنیای جرم می‌شوند. انگشت‌شمارند بچه‌هایی که خانواده‌ای خوب و مناسب دارند و در شمار افراد آسیب‌زا به حساب می‌آیند. نبود این صمیمیت در دختران و پسران نیز نمود متفاوتی دارد. این مشکل پسران را جذب گروه‌های دوستی و دختران را جذب دوستی‌های خیابانی می‌کند.

علیرضا امیری، جامعه‌شناس و پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی، با بیان این موضوع که جبران فقدان محبت بین اعضای خانواده باعث می‌شود که با هم بودن در خانه لذت و خوشی نداشته باشد و باید تلاش کرد اعضای خانواده غمخوار و پشتیبان یکدیگر شوند، به خبرنگار برنا گفت: انگیزه و تلاش فراوان به‌صورت شبانه‌روزی و چند شیفت کار کردن، محیطی را برای اعضای خانواده‌ها فراهم می‌سازد که موجبات کمرنگ شدن و حذف گفت‌وگوهای خانوادگی و کاهش دیدارهای چهره اعضای خانواده‌ها فراهم می‌آورد. گاهی اوقات ابزارهای ارتباطی مانند تلفن همراه و اینترنت نیز به‌سردی روابط اعضای خانواده شدت می‌بخشد و فرصت‌های با هم بودن به دلیل استفاده از این سلب می‌شود و ارتباطات افقی بین اعضای خانواده را به کمترین میزان خود می‌رساند.

امیری افزود: به هر میزانی که قدرت شناخت در خانواده نسبت به یکدیگر بیشتر باشد، انسجام و اتحاد مابین اعضای خانواده نیز قوی تر خواهد شد و همبستگی و تعلقات بین اعضای خانواده را افزایش می‌دهد.

نیاز به گفت‌وگوی ملی و ارتباط بین نسلی برای افزایش ارتباط میان اعضای خانواده

عالیه شکربیگی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، نیز با بیان این موضوع که در حال حاضر به دلیل کاهش ارتباط میان اعضای خانواده‌ها، نیازمند اجرای گفت‌وگوی ملی و ارتباط بین نسلی در میان خانواده‌ها هستیم، می‌وید: بحث اصلی ما درباره گفت‌وگوی ملی و ارتباط بین نسلی است تا بتوانیم مدت زمان ارتباط خانواده‌ها با هم و حتی اعضای آنها را افزایش دهیم چون ارتباط میان خانواده‌ها به شدت کم شده است. نهاد خانواده یکی از پایدارترین و در واقع بهترین و پراهمیت‌ترین نهادی است که همه ما در هر گروه سنی چه در دوران نوزادی، کودکی، نوجوانی، جوانی نقشی را به عنوان مادر، دختر و همسر ایفا می‌کنیم ولی متاسفانه این نهاد در حوزه علم کنار رفته و در حوزه مسائل اجتماعی نیز توجهی چندانی به آن نشده است.

این جامعه‌شناس، بحث اشتغال زنان را از دیگر مشکلات مبحث کاهش برقراری ارتباطات کلامی درون خانواده‌ها می‌داند و خاطرنشان می‌کند: موضوع زنان سرپرست خانوار نیز بسیار حائزاهمیت است و براساس آخرین آمار اکنون سه میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد. همچنین بحث دختران با تجرد قطعی نیز به عنوان یک مساله قابل بحث است اما ما چگونه باید این مسائل را حل کنیم، مورد بحث همه کارشناسان است و اینکه خانواده باید محل آرامش و صلح، صفا، دوستی، اعتماد، مشارکت و همدلی جامعه باشد چراکه اگر خانواده سالم باشد جامعه سالم است.

شکربیگی ادامه داد: برای اینکه به موضوع خانواده سالم برسیم نیازمند یک جریان سازی هستیم و نظر همگان را باید به مباجث خانواده جمع کنیم البته بحث اصلی و اساسی و قابل طرح درون، شکاف بین نسلی است.