اروپایی‌ها به دنبال برجام پلاس هستند/ اروپایی‌ها دارند در مسیر خواست و مواضع آمریکایی‌ها حرکت می‌کنند/ از میان رفتن برجام شرایط را برای همه دشوار می‌کند

«مرتضی مکی»، کارشناس مسائل اروپا، در گفتگو با خبرنگار برنا در خصوص مکانیزم ماشه و حل اختلاف برجام و تبعات خروج اروپایی‌ها از برجام گفت: بین مکانیزم ماشه و مکانیزم حل اختلافی که در بیانیه سه کشور اروپایی آمده است تفاوت وجود دارد. مکانیزم حل اختلافی که اروپایی‌ها در بیانیه خود به آن اشاره کردند، در چارچوب ماده ۳۶ و ۳۷ برجام است که بر اساس آن هر یک از اعضا که نسبت به اجرای تعهدات برجام، شکایت و نارضایتی دارد، این شکایت یا اختلاف به یک کمیته‌ مشترک ارجاع می‌شود و این کمیته بعد از بررسی دیدگاه‌های مختلف، نتیجه‌ بررسی‌های خودش را به سطح وزرای خارجه‌ کشورهای عضو برجام، ارائه می‌دهد.

مکی افزود: اگر این اختلاف در شورای وزرای خارجه‌ اعضای برجام حل و فصل شد که برجام به کار خود ادامه می‌دهد، اگر این شورا نتواند به نتیجه برسد، این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع می‌شود. اگر شورای امنیت سازمان ملل در بازه زمانی یک ماهه بتواند، قطعنامه‌ای برای استمرار تعلیق تحریم‌ها را به توافق برساند و اگر کشوری آن را وتو نکند، برجام پایدار خواهد ماند اما اگر این قطعنامه وتو شود یا کشورهای عضو برجام و شورای امنیت، نتوانند به یک راهکار مشترک دست پیدا کنند، خود به خود مکانیزم ماشه یا بازگشت تحریم‌های سازمان ملل که ذیل منشور هفت سازمان ملل است، باز خواهد گشت.

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل در توضیح این اقدام اروپایی‌ها بیان کرد: از اردیبهشت ماه که ایران در بازه‌های زمانی مشخص، در چهار گام تعهدات خود را به حالت تعلیق درآورد، اروپایی‌ها نسبت به این اقدام جمهوری اسلامی، انتقاد و اعتراض داشتند. جمهوری اسلامی تاکید کرده بود که اگر اروپایی‌ها به تعهدات خودشان در برجام عمل کنند، بازگشت تعهدات ایران نیز امکان‌پذیر است اما هیچ اتفاقی از سوی اروپایی‌ها با توجه به وعده‌هایی که داده می‌شد، رخ نداد و ایران گام پنجم را برداشت. اروپایی‌ها به این نتیجه رسیدند که اگر به این اقدام واکنش نشان دهند، جمهوری اسلامی حرکتی خواهد کرد و موضوع مکانیزم حل اختلاف را مطرح کردند.

مکی درباره سخنان سخنگوی وزارت خارجه مبنی بر اینکه مکانیزم حل اختلاف به لحاظ فرآیندی و عملی اتفاق جدیدی نیست، گفت: ایران پس از خروج آمریکا از برجام این شکایت را در سطح کمیسیون مشترک برجام مطرح کرده است. اظهارات موسوی، مبنی بر همین موضوع است که ایران از قبل این مکانیزم حل اختلاف را مطرح کرده و چیز جدیدی نیست.

او دلیل این اقدام اروپایی‌ها را ایجاد فشار مضاعف بر ایران دانست و اظهار کرد: در بیانیه‌ای که دولت‌های اروپایی منتشر کردند نشان می‌دهد که اروپایی‌های به دنبال فشار سیاسی مضاعف بر جمهوری اسلامی و خواهان یک برجام پلاس هستند. موضوعی که بوریس جانسون مطرح کرد، مبنی بر اینکه یک توافق جایگزینی با توجه به اظهارات ترامپ موید همین نکته است و نشان می‌دهد اروپایی‌ها دارند در مسیر خواست و مواضع آمریکایی‌ها حرکت می‌کنند و به دنبال جایگزین کردن برجام با یک توافق جامع‌تری هستند که موضوع، نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی و برنامه‌های موشکی در آن گنجانده شود. از این جهت یک تلاش جدیدی را از سوی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها شاهدیم، که در گذشته به چنین شکلی مطرح نبود.

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل درباره تبعات خروج از برجام، بیان کرد: اروپایی‌ها از زمان خروج آمریکا از برجام همواره بر حفظ برجام تاکید داشتند و اینکه برجام یک دستاورد امنیتی بزرگ برای کشورهای اروپایی پس از جنگ جهانی دوم محسوب می‌شد؛ چرا که هیچ موضوع مناقشه‌انگیز هسته‌ای پس از جنگ جهانی دوم نداشتیم که به یک توافق‌نامه‌ای منجر شود و این اولین توافق‌نامه در چارچوب عدم اشاعه‌ سلاح هسته‌ای بود که دولت‌های اروپایی، امریکا، چین و روسیه توانستند به شکل مذاکرات چندجانبه، فشرده و طولانی به آن دست پیدا کنند.

او در پایان گفت: بیانیه اروپایی‌ها می‌تواند آسیب بزرگی به این توافقنامه امنیتی بزرگ برای اروپایی‌ها باشد، برجام فقط برای ایران دستاورد نداشت، برای اروپایی‌ها هم دستاورد بزرگی محسوب می‌شود. باید دید اقدامات اروپایی‌ها تا چه حد می‌تواند با شعار حفظ برجام مطابقت داشته باشد، همانطور که شاهدیم متاسفانه اینگونه نیست و می‌تواند، نهایتا به از دست رفتن این توافق مهم و تبعات امنیتی و سیاسی آن برای همه باشد و از میان رفتن آن، شرایط را برای همه دشوار خواهد کرد.