گزارش روز؛
کتاب صوتی، دیجیتال یا نسخه چاپی؟/ حیات ناشران به نمایشگاه بسته بود/ موج جدید کتابهای صوتی و سوق انتشارات به سوی فرمت‌های جدید
شیوع کرونا موجب شد تا از اوایل امسال، زمزمه‌های عدم برگزاری نمایشگاه کتاب که هر ساله در اردیبهشت‌ماه برپا می‌شد، شنیده شود و در نهایت هم این اتفاق رخ داد و ناشران ماندند و کتاب‌هایی که از ماه‌ها قبل برای فروش در غرفه‌های مصلی امام خمینی (محل برپایی نمایشگاه) آماده کرده بودند...
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال برگزار نشد و با وجود وعده مسئولان برای برپایی آنلاین و فرصت فروش مجازی کتاب به ناشران، این اتفاق هم رخ نداد. در همین راستا با چند ناشر درمورد نمایشگاه و ضربه‌ای که ناشران از پی برگزار نشدن آن خواهند خورد و موضوعاتی چون رواج کتاب دیجیتال و کتاب صوتی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
مدیر انتشارات آوای کلار: کتاب دیجیتال خط و نگارش زبان را از بین می‌برد؟/ امید زیادی به کتابهای گویا ندارم!
آراسته بیداربخت در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، در مورد استفاده از کتابهای صوتی می‌گوید: «راستش امید زیادی به کتابهای گویا ندارم. درست است مخاطب از یک کتاب استفاده می‌کند اما آن را روی دستگاهی برای پخش در اتومبیل و یا دستگاهی در خانه می‌شنوند و زمانش را صرف می‌کند اما در هر دو صورت موجب ایجاد اخلال در کار یا حواس‌پرتی می‌شود.»
بیداربخت در عین حال که از پدیده انتقاد می‌کند، اعتقاد دارد: «با وجود این معایب وجود چنین پدیده‌ای بهتر از این است که مردم به طور کلی کتاب نخوانند و از مطالعه دور بمانند. از طرفی کتابهای گویا مزایایی هم دارند و البته معایبی؛ باید دید این کفه ترازو به کدام سنگینی می‌کند و این را گذر زمان نشان می‌دهد.»
مدیر انتشارات آوای کلار با اشاره به کم‌رنگ شدن خط و نگارش برای شنونده کتابهای صوتی، می‌گوید: «این پدیده خط و نگارش زبان را از بین می‌برد. همچنین شنونده تلفظ کلماتی را می‌شنود که نگارش آنها را نمی‌داند. این پدیده روح خرید کتاب و کتابخوانی را از بین می‌برد.»
او با اشاره به این جریان خارج از کشور می‌گوید: «درست است که در دیگر کشورها از فضای دیجیتال استفاده می‌کنند و در این زمینه از ما جلوتر هستند اما نمی‌توان جریانی که در کشورهای جهان اتفاق افتاده را با جریان داخلی مقایسه کنید. آنجا جوانی پناهنده از افغانستان کتابی می‌نویسد (بادبادک باز) و میلیاردها فروش می‌کند.»
بیداربخت در ادامه به سرانه پایین مطالعه در کشورمان هم اشاره می‌کند: «یکی دیگر از دلایلی که نمی‌توان مقایسه درستی میان جریان پدیده دیجیتال و صوتی کتاب در داخل و خارج از کشور داشت، سرانه پایین مطالعه در کشورمان است که چند دقیقه در روز می‌رسد. متاسفم که با این دید نگاه میکنم: تا فرهنگ کتابخوانی ایجاد نشود _ حتی اگر کتابهای صوتی زیادی هم منتشر شوند _ تفاوت چندانی در میزان علاقمندی مردم به کتاب به وجود نخواهد آمد.»
او در آخر گفت: «در حال حاضر حتی کسی متنی پنج خطی را در فضای مجازی نمی‌خواند و باید دید کتابهای گویا می‌توانند موجب علاقمندی آدم‌ها به کتاب بشوند؟ مرور زمان می‌تواند قضاوت درستی از این پدیده داشته باشد. با وجود نو بودن این پدیده و ابتکاری که در آن وجود دارد، چشمم آب نمی‌خورد که کتابهای گویا بتوانند جای‌شان را باز کنند و کمکی بکنند.»
مدیر انتشارات افراز: وظیفه داریم به‌روز باشیم/ پیشنهاد برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی نیاز به کارشناسی بیشتری دارد!/ از ابتدا اعتقاد داشتم باید سمت کتابهای صوتی رفت!
اعظم کیان‌افراز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا درمورد کتابهای گویا گفت: «از ابتدا اعتقاد داشتم که باید سمت کتابهای صوتی رفت و جزو اولین نشرهایی بودیم که از ابتدای سال 80 سراغ این پدیده رفتیم و با صداپیشه‌های مختلف، کتاب‌هایی را منتشر کردیم. این تصمیم را زمانی گرفتم که می‌دیدم مردم کمتر برای مطالعه وقت صرف می‌کنند و مدام در رفت و آمد و سفر با اتومبیل هستند و یا نسلی طرف هستیم که مدام با گوشی موزیک می‌شنوند؛ پس فکر کردم چه خوب است که بتوان با انتشار کتاب صوتی و امکان شنیدن آن در فضاهای مختلف، آن هم در وضعیتی که فرهنگ کتابخوانی در مترو و اتوبوس مانند سایر دنیا در کشورمان وجود ندارد، جوان‌ها را تشویق به شنیدن کتاب کنیم. از همان سال‌ها برای این هدف با شرکتی که اپلیکیشن کتابهای گویا را برای انتشارات ما طراحی کرده بود، این موضوع را پیش بردیم و امکان دسترسی به کتاب صوتی و دیجیتال را فراهم کردیم.»
او در ادامه گفت: «نمی‌توانم عیبی را در مورد کتابهای گویا مطرح کنم؛ با وجود اینکه ایراد مهم آن از دست رفتن شکل فیزیکی کتاب است و متن به صورت سنتی کنار می‌رود. خودم به شخصه به واژه اعتقاد دارم و حتی پیام صوتی را دوست ندارم و با وجود سختی تایپ کردن و وقتگیر بودن آن، در ارتباط کاری‌ام از متن استفاده میکنم. پیام صوتی کار ساده‌تری است اما دوست دارم و کلمه سر و کار داشته باشم و کتاب صوتی این امکان را از بین می‌برد.»
کیان‌افراز با اشاره به تغییر نیازهای نسل جدید گفت: «این موضوع را می‌دانم اما باید با مدیای جدید و فرمت‌های تازه با توجه به نیاز بازار همسو شویم و پیش برویم چون برای نسلی کار می‌کنیم که چشم باز کرده و با موبایل، کامپیوتر و فضای مجازی بزرگ شده است. پس به عنوان کسی که محصول فرهنگی تولید می‌کند باید با نیازهای روز همسو باشیم.»
او در ادامه گفت: «ای‌بوک یا کتابهای دیجیتال فرمت تازه‌ای است که منتشر می‌شود. باید بپذیریم این شکل تازه را و از نگاه سنتی به کتاب خارج شویم. با این وجود برای من همچنان کتاب در شکل سنتی و فیزیکی آن معنا پیدا می‌کند و باید آن را در کتابخانه برداشت و تورق کرد اما شکل دنیا عوض شده و عصر اینترنت است و اگر عقب بیافتیم نسل جدید سراغ پدیدههای عجیب و غریبی خواهد رفت و ما به عنوان متولیان این حوزه وظیفه داریم به روز باشیم.»
مدیر انتشارات افراز درمورد نمایشگاه کتاب امسال که مشخص نیست به صورتی برگزار خواهد شد هم گفت: «هنوز وضعیت نمایشگاه کتاب مشخص نشده است و پیشنهاد برگزاری مجازی آن نیاز به کارشناسی بیشتری دارد چون با ماهیت نمایشگاه مغایرت دارد و از طرفی برای ناشرانی که کتابفروشی ندارند و نمایشگاه فرصت دیده شدن و فروش کتاب‌های‌شان است، دیگر شانسی وجود ندارد.. در این شرایط برگزاری نمایشگاه به صلاح نیست و کار خطرناکی هم هست و باید به یک ثبات برسیم اما شاید بشود با طرح‌های فصلی عیدانه و بهارانه برای صنعت‌گران این حوزه شرایطی را مهیا کرد تا بیش از این متضرر نشوند و به صنعت نشر هم کمکی بشود.»
او در آخر گفت: «به عنوان سخنگوی انجمن زنان ناشر از ارشاد درخواست کردیم هزینه برگزاری نمایشگاه کتاب را که مبلغ کمی هم نیست و هر سال صرف برگزاری نمایشگاه می‌شده است را هزینه خرید کتاب از ناشرانی بکنند که از چند ماه قبل برای نمایشگاه کتاب چاپ کرده‌اند. این بودجه می‌تواند به بازار نشر تزریق بشود.»
مدیر نشر نیماژ: ما همچنان منتظر خبر خوش هستیم!/با هر شکل از دسترسی مخاطب به کتاب موافقم!
مدیر نشر نیماژ در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، ابتدا درباره کتابهای صوتی گفت: «معتقدم کتاب صوتی یک امکان است برای مخاطبانی که امکان استفاده از کتابهای کاغذی و دیجیتال را ندارند و در مسیر رفت و آمد هستند و یا وقتی برای مطالعه ندارند. این امکان هنوز در ایران جا نیافتاده و مدت زمانی طول خواهد کشید تا فرهنگ استفاده از آن بین کتابخوانها جا بیافتد.»
او در ادامه گفت: «از طرفی با توجه به جریان نشر کتاب در دنیا و با وجود حرکت سمت کتابهای صوتی، همچنان نسخه‌های چاپی کتب مختلف حرف اول را می‌زند و آنچنان با کم‌توجهی علاقمندان به کتاب روبه‌رو نشده که ناشران بخواهند به دنبال تولید کتابهای صوتی بروند. در ایران هم با توجه به پیشرفت روز به روز و دیجیتال شدن همه‌چیز، ناشران شروع به تولید کتابهای صوتی از مجموعه کارهای خود کرده‌اند. ما در انتشارات نیماژ نیز بنا را بر این گذاشته‌ایم که از امسال تولید کتب صوتی را آغاز کنیم.»
اسدی ایستادگی مقابل پدیدههای جدید را اشتباه دانست و گفت: «به عنوان یک ناشر نمی‌توانم با کتابهای صوتی و یا دیجیتال مشکلی داشته باشم و نمی‌توان با پدیدههای جدید مقابله کرد. فکر میکنم ناشران باید مجوز تولید کتب صوتی را بگیرند، در غیر این صورت آدم‌‌های دیگر این کار را خواهند کرد و کتاب‌ها را مورد استفاده قرار خواهند داد. انتشار کتابهای صوتی در کنار مجموعه کتابهای چاپی می‌تواند برای ناشران یک امکان باشد که تولیدهای هرساله‌شان را در اختیار مخاطب قرار بدهند. در مجموع ایستادگی مقابل این پدیده غلط است. همچنین همکاری با شرکت‌های معتبری که در زمینه تولید کتاب صوتی و فروش آن فعالیت دارند می‌تواند مفید باشد چون این شرکت‌ها قراردادهای منظمی دارند و در تمام زمینه‌ها حرفه‌ای رفتار می‌کنند.»
این ناشر درمورد برخورد شفاهی و شنیداری مخاطب با کتاب هم گفت: «به شخصه با هر شکلی از دسترسی مخاطب به کتاب موافقم و فرقی نمی‌کند که کتاب با چه شکل و فرمتی به دست طرفداران آن می‌رسد چون آن هم نوعی خوانش از کتاب است. در کنار این موضوع ممکن است عده‌آی معتقد باشند که کتاب صوتی سواد کتبی شنونده را کم می‌کند ولی این دغدغه تمام مخاطبان نیست و برای‌شان قصه و داستان مهم است؛ کسانی که به خود زبان اهمیت می‌دهند باید سراغ کتابهای چاپی بروند.»
علیرضا اسدی درمورد ایده برپایی نمایشگاه آنلاین هم گفت: «نمایشگاه مجازی یک موضوع نشدنی است و پیشنهاد یک مدیر بوده بدون فکر به عواقب و پیش‌زمینه برپایی آن؛ چرا که نمایشگاه کتاب تهران با هر جای دیگری فرق دارد. نمایشگاه کتاب تهران یک فروشگاه بزرگ است. شاید اگر این رویداد مجازی برگزار شود، ناشران بزرگ از آن بهره ببرند اما نشرهای کوچک‌تر که ویترینی ندارند و نمایشگاه تنها شانس آنهاست، نمی‌تواند نفعی از این اتفاق ببرند. از طرفی هیجان نمایشگاه و حس و حال حضور و قرار گرفتن میان کتاب‌ها و برخورد با محصولات فرهنگی مهم‌ترین دلیل فروش و استقبال از نمایشگاه کتاب در اردیبهشت هر سال بوده است. هرچند چیزی مهم‌تر از سلامتی مردم نیست و اولویت اول رعایت نکاتی است که خطر جانی مردم را کمتر می‌کند.»
او با اشاره به لطمه‌ای که صنعت نشر متحمل شده و وعده وزیر ارشاد صحبت‌هایش را تمام کرد: «برگزار نشدن این رویداد به صنعت نشر ضربه‌ای جدی وارد می‌کند. این صنعت به لحاظ اقتصادی جایگاهی نداشته اما همین اندک موقعیت هم با این شرایط با ورشکستگی مواجه خواهد شد. ناشرانی که از پاییز سال گذشته با تولید انبوه خود را آماده جشنواره می‌کرده‌اند و هزینه‌های زیادی داشته‌اند، متضرر و ورشکست می‌شوند. از طرفی مسئولان صحبت‌هایی کرده‌اند و وزیر ارشاد هم در توییتر اعلام کردند که منتظر خبرهای خوش باشید و ما هم همچنان منتظریم.»
مظفر شجاعی فعال حوزه ادبیات: کتاب صوتی موجب خوانش صحیح متون کلاسیک می‌شود
مظفر شجاعی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا در مورد مخاطبان کتابهای صوتی گفت: «عده‌ای به شنیدن عادت کرده‌اند و قصه شنیدن را بیشتر از خواندن دوست دارند، مخصوصا اگر کتاب با صدای نویسنده منتشر شده باشد و یا صداهای آشنا آن را خوانده باشند. به نظرم این هم خودش یک مزیت است.»
او با اشاره به گویا شدن ادبیات کلاسیک و خوانش صحیح این متون هم گفت: «فکر میکنم هر پدیده جدید جای خودش را باز می‌کند و در مورد کتاب دیجیتال و گویا هم همین قانون وجود دارد و این اتفاق موجب نمی‌شود که نسخه چاپی کتاب کنار برود. اتفاقی که برای کتابهای صوتی افتاده و ما آن را با جدیت در انتشارات دنبال می‌کنیم، انتشار متون کهن به صورت گویا است. اعتقاد ما برا این است که این موضوع موجب نزدیکی نسل جدید به ادبیات کلاسیک و البته خوانش صحیح از آنها می‌شود. ما این ضرورت را احساس کردیم چرا که گاهی حتی در رسانه‌‌های رسمی نیز خوانش غلطی از بعضی از کتب قدیمی مشاهده کردیم.»
مظفر شجاعی که یکی از دست‌اندرکاران چاپ کتاب در انتشارات نیستان است، در ادامه به فعالیت‌های این نشر اشاره کرد و گفت: «به همین دلیل همراه با همکاران‌مان در نشر نیستان، سراغ کتابهای «بوستان» از سعدی، «مثنوی معنوی» از مولوی، تاریخ بیهقی و چند کتاب دیگر رفتیم و تا این لحظه «بوستان» و دو دفتر از «مثنوی معنوی» با صدای استاد ساعد باقری آماده انتشار شده است.»
او در ادامه گفت: «همچنین هشتاد عنوان از کتابهای جدید انتشار نیستان را به صورت گویا آماده انتشار کرده‌ایم و برای سال آینده این تعداد به پانصد کتاب خواهیم رساند که شامل کتاب‌هایی با صدای نویسندگان آنهاست. اولویت ما کتابهای جدید و پرمخاطب است و آنها را برای انتشار به اپلیکیشن‌های فعال در این حوزه و سایت‌های رسمی خواهیم سپرد.»
این فعال حوزه کتاب در مورد استقبال از کتابهای گویا گفت: «استقبال از کتابهای گویا در ماه‌‌های اخیر و طبق محاسبات ما تقریبا ده برابر شده است و این موضوع نشان از توجه مخاطب به کتابهای صوتی دارد.»
شجاعی در پایان گفت: «باز هم تاکید میکنم پدیده کتاب گویا و دیجیتال محاسن و معایبی دارد و نمی‌تواند برای بسیاری جای کتاب چاپی را بگیرد و به عنوان مکمل در کنار آن می‌نشیند و برای اوقات فراغتی است که فرصت مطالعه وجود ندارد. این دو پدیده تازه هستند و جای خودشان را میان مخاطبان ادبیات باز خواهند کرد و طرفداران بیشتری پیدا خواهند کرد. این پدیده مشکلی برای کتاب چاپی ایجاد نخواهد کرد و چون حال و هوا و فضای دیگری دارد و برای زمانی است که مخاطب بخواهد چیزی بشنود.»
اعظم کیان‌افراز:
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی