شرایط استجابت و موانع اجابت دعا چیست؟

به گزارش خبرگزاری برنا؛ مجید معارف، استاد معارف دانشگاه تهران گفت: خدای تبارک و تعالی در سوره مبارکه بقره ۵ آیه در ارتباط با روزه نازل کرده است. شروع این آیات هم با این آیه است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‌.. اگر خوب دقت کنیم در این مجموعه آیات روزه یک آیه یعنی آیه ۱۸۶ سوره بقره به «دعا» اختصاص دارد که می‌فرماید: وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ. معنای این مجموعه آیات این است که رمضان با دو امر معنوی، ارتباط دارد؛ یکی قرآن و دیگری دعا و نیایش. در آیه ۱۸۶ که پیش از این اشاره کردم خداوند نمی‌گوید که تو به بندگانم بگو یعنی درواقع واسطه رسول الله در این آیه حذف می‌شود و خداوند می‌فرماید «فانی قریب» یعنی من پیشتم، من نزدیکم نمی‌گوید بهشان بگو من نزدیکم و بعد با قید ضمانت می‌فرماید: من دعوت دعا کننده را وقتی که من را صدا بزند اجابت می‌کنم.

خداوند آنقدر به ما نزدیک است که ما اجازه داریم بدون واسطه با او ارتباط برقرار کنیم

براساس این آیه می‌توان گفت خداوند آنقدر به ما نزدیک است که ما اجازه داریم بدون واسطه با او ارتباط برقرار کنیم. در سوره قاف هم می‌فرماید: «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» که باز هم تأکید بر نزدیک بودن خدا با ماست. در سوره مؤمن یا غافر هم خداوند با قید ضمانت مسئله‌ای را درباره دعا مطرح می‌کند که در ادامه نتیجه گیری ام از ذکر این آیات را عرض می‌کنم. در این آیه می‌فرماید: وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ.

 در سوره قاف می‌فرماید: «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» که باز هم تاکید بر نزدیک بودن خدا با ماست وی افزود: بنابراین مشخص می‌شود که دعا از مقوله عبادت است و ماهیت عبادتی دارد. یعنی همانطور که به عنوان عبادت نماز می‌خوانیم و روزه می‌گیریم. بنابراین همانطور که در تمام شبانه روز می‌شود عبادت کرد در تمام شبانه روز هم می‌توان دعا کرد. در چنین صورتی دعا دیگر فقط محدود به نیازمندان نمی‌شود. درکتاب الدعا اصول کافی هم روایاتی داریم مبنی براینکه امامان ما فرمودند: دعا در تمام حالات انسان وارد است، چه انسان در خوشی باشد و چه در ناخوشی باشد، چون مثلاً ما نماز را در وقت خاصی می‌خوانیم؟ نه؛ ما چه خوش باشیم چه ناخوش نماز می‌خوانیم.

نویسنده کتاب شناخت قرآن اضافه کرد: کسی که می‌خواهد دعا کند باید بداند که برای چه خطایی دعا می‌کند اگر خطاهایش حق الله است قول بدهد که دیگر آن خطاها را تکرار نمی‌کند و توبه کند، چون خداوند از حق الله می‌گذرد ولی اگر خطاها از سنخ حق الناس است باید در صدد جبران آن بربیاید.

معارف ادامه داد: آداب عمومی دعا هم به این صورت است که باید حالت پوزش و پشیمانی به خودش بگیرد. ضمن اینکه خوب است که هم در ابتدای دعا و هم در انتهای آن صلوات بفرستد. چون خود صلوات دعای مستجاب است. حالا وقتی دعای خودمان را بین دوتا صلوات قرار می‌دهیم، دعای ما محصور دو دعای مستجاب می‌شود و از فضل الهی بعید است که وقتی دوتا دعا را برآورده می‌کند به دعای وسط این دو دعا توجه و اجابت نکند. در آداب دعا گفتند: خوب است که برای دعا کردن رو به قبله باشیم. زمان باریدن باران یکی از بهترین زمان‌ها برای دعا کردن است. زمان‌های شرعی مثل اذان صبح، ظهر و مغرب از دیگر زمان‌های مناسب برای دعاست. در ماه مبارک رمضان زمان سحر یکی از بهترین زمان‌ها برای اجابت دعاست.

استاد معارف دانشگاه تهران گفت: امام صادق (ع) فرمودند: "کل دعاء مستجاب" یعنی هر دعایی مستجاب می‌شود، اما ظرف و تحقق اجابتش به دست ما نیست. به عنوان نمونه در سوره یونس آمده است که حضرت موسی (ع) و حضرت هارون (ع) برای نجات بنی اسرائیل از شر فرعون دعا می‌کنند. خب این دعای خوبی است و دعا کننده هم که دو پیغمبر هستند، ولی خداوند فرمودند دعای شما اجابت می‌شود ولی عجالتاً کمی استقامت کنید. در روایات داریم که بین زمان دعای آن دو پیغمبر و تحققش چهل سال طول کشیده است. از همین جا متوجه می‌شویم که برای اجابت دعا باید زمینه‌های آن فراهم شود. حتی بعضی‌ها دعا می‌کنند اجابت آن را در روز قیامت می‌بینند. بنابراین گاهی آثار اجابت دعاها را زود و گاهی دیر می‌بینیم، ولی باید بدانیم که حتماً دعایمان اجابت می‌شود.

خوب است که هم در ابتدای دعا و هم در انتهای آن صلوات بفرستد. چون خود صلوات دعای مستجاب است. حالا وقتی دعای خودمان را بین دوتا صلوات قرار می‌دهیم، دعای ما محصور دو دعای مستجاب می‌شود و از فضل الهی بعید است که وقتی دوتا دعا را برآورده می‌کند به دعای وسط این دو دعا توجه و اجابت نکند .