پول‌های کثیف و آسیبی که به سینمای ایران وارد کردند

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، طی یک سال گذشته فعالیت‌هایی از سوی کانون تهیه‌کنندگان، خانه سینما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رسانه‌های مختلف و در نهایت قوه‌قضاییه علیه پول‌های کثیف در سینما با جدیتی بیشتر صورت گرفته که حال پس از گذشت بیش از یک سال می‌توان یک ارزیابی مشخص بر میزان تأثیر این فعالیت‌ها داشت.

از طرفی با گذشت چند سال از ورود پول‌های مشکوک و کثیف می‌توان تأثیر این سرمایه‌ها را در سینما و به طور کل فرهنگ کشور به وضوح دید. تأثیراتی که بسیار مخرب هستند و در مدتی کوتاه قطعاً وجود آن‌ها را در بخش‌های مختلف به راحتی می‌توان حس کرد اما از بین بردن آثار این تخریب قطعاً زمانی طولانی نیاز دارد که باید پس از ریشه‌کن کردن فساد در فرهنگ و به خصوص سینما باید به فکر ترمیم آسیب‌ها بود.

در ادامه گفت‌وگوی خبرگزاری برنا با چند سینماگر درباره این موضوع را می‌خوانید:

سیروس الوند: فساد اقتصادی، سانسور اقتصادی را به سینما آورده و دستمزدها را چندبرابر کرده / ناصر ملک‌مطیعی برای فیلمی که شکست خورد با تهیه‌کننده قرارداد بدون دستمزد بست

سیروس الوند کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: سینماگران ابزار و قدرت تشخیص پول تمیز و پول کثیف را ندارند، هر کارگردان یا تهیه‌کننده‌ای سعی می‌کند برای ساخت فیلمش بودجه‌ای فراهم کند و هر بودجه‌ای که وارد سینما می‌شود اگر به ارتقای کیفی سینما کمک کند می‌تواند اتفاقی مثبت باشد که به فرهنگ و هنر این کشور نیز کمک می‌کند.

الوند خاطرنشان کرد: مشکل از جایی شروع می‌شود که پول‌های وارد شده به سینما برای توجیه بیزینس‌های دیگر است و افراد از طریق انجام کار فرهنگی در سینما پولشویی می‌کنند و به راحتی از مالیات نیز معاف می‌شوند. این پول‌های بلاتکلیف و اصطلاحاً کثیف مشکلات بسیاری را برای سینماگران ایجاد کرده‌اند.

این کارگردان تصریح کرد: یکی از این مشکلات بالا رفتن بی منطق دستمزدها است. افراد با پول بادآورده به عواملشان بدون حساب و کتاب دستمزد می‌دهند و این در حالی است که بخش خصوصی توان پرداخت این دستمزد را ندارد و در نتیجه کم‌کم کنار می‌رود. پول‌های کثیف اکوسیستم اقتصادی سینمای ایران را به هم ریخته و پس از تلاش‌هایی که در جهت مبارزه با فساد صورت گرفت هم وضعیت به حالت عادی برنگشت و سینمای ما همچنان آسیب دیده از ضربه‌ای است که از پول‌های کثیف خورده است.

کارگردان فیلم سینمایی «پرتقال خونی» در ادامه گفت: در وضعیت عجیبی به سر می‌بریم که پول‌های کثیف عامل اصلی شکل‌گیری این وضعیت هستند. در همه جای دنیا اگر یک بازیگر فیلمش فروش نداشته باشد دستمزدش کمتر می‌شود اما در کشور ما اینگونه نیست و بازیگران هر بار بدون توجه به میزان فروش فیلم‌هایشان دستمزد بالایی طلب می‌کنند. اگر یک فیلم خوب بفروشد بازیگر خود را عامل فروش و اگر کم بفروشد ضعف کارگردان و فیلمنامه‌نویس را عامل شکست می‌داند و به همین دلیل به هیچ‌وجه دستمزد کمتر را نمی‌پذیرد.

او افزود: این در حالی است که پیش از انقلاب اینگونه نبود. به یاد دارم ناصر ملک‌مطیعی در یک فیلم به تهیه‌کنندگی مهدی ژورک ایفای نقش کرد، این فیلم فروش خوبی نداشت و ناصر ملک‌مطیعی پس از شکست فیلم در گیشه به خواست خودش قراردادی با مهدی ژورک نوشت که در فیلم بعدی‌اش بدون دریافت دستمزد ایفای نقش کند. هر چند که مهدی ژورک این قرارداد را نپذیرفت و در فیلم بعدی دستمزد ناصر ملک‌مطیعی را پرداخت کرد اما ملک‌مطیعی به عنوان یک ستاره در آن زمان حاضر شد به دلیل شکست فیلمش با ژورک بدون دستمزد در فیلم بعدی او بازی کند اما امروز هیچ بازیگری حاضر به انجام این کار نیست.

الوند در ادامه تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلاتی که پول‌های کثیف برای سینمای ایران به وجود آورده مربوط به اعمال سلیقه‌ سرمایه‌گذارها است. در سینمای ما هر فیلم که ساخته می‌شود برای دریافت پروانه ساخت و پروانه نمایش از فیلترهایی می‌گذرد و در بسیاری مواقع سانسور می‌شود و حتی پس از اکران هم شاهد بودیم که با مخالفت سازمان‌ها و نهادهایی فیلم با وجود همه سانسورها از پرده سینما پایین کشیده شده یا دوباره اصلاحاتی به آن وارد می‌شود. پس از ورود پول کثیف شاهد سانسور جدیدی هستیم که من به آن سانسور اقتصادی می‌گویم. سرمایه‌گذارها پول بادآورده‌شان را می‌آورند و اظهارنظرهایی دارند که به هیچ‌وجه تخصصی نیست و به فیلمنامه‌، گروه بازیگری و... چیزهایی تحمیل می‌کنند که آسیبی جدی به آثار می‌زند و به نظر من این سانسور اقتصادی به مراتب از سانسور قانونی خطرناک‌تر است.

این کارگردان در پایان گفت: چنین وضعیتی را در طول تاریخ سینمای ایران شاهد نبودیم. شاید امروز با تلاش قوه‌قضاییه، رسانه‌ها و... فساد در سینمای ایران کمتر شده باشد اما به نظر می‌رسد که همچنان وجود دارد و برای از بین بردن این فساد نیاز به زمان بیشتری داریم.

سیدامیر سیدزاده: سازمان بازرسی کل کشور و قوه قضاییه به معضل پولشویی در سینما رسیدگی کنند / صاحبان پول‌های کثیف همه چیز را قربانی پول می‌کنند

سید امیر سیدزاده تهیه‌کننده سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: بر خلاف نظر اکثریت دوستانم معتقدم پدیده پولشویی در سینمای ایران به شدت رخنه کرده و هم در بخش خصوصی و هم بخش دولتی این مشکل وجود دارد.

سیدزاده تصریح کرد: وقتی سریالی در شبکه نمایش خانگی ساخته می‌شود که باید بیش از 60 یا 70 میلیارد تومان بفروشد تا به بازگشت سرمایه برسد و همه از جمله سرمایه‌گذارها می‌دانند قطعاً این اتفاق رخ نمی‌دهد مگر می‌شود به وجود پدیده پولشویی شک نکرد؟ در این شرایط اقتصادی کسی که با پولش چنین کاری می‌کند که احتمال شکستش بسیار بالاست قطعاً هدفی دیگر غیر از موفقیت در فروش دارد.

او افزود: مفسدان اقتصادی و افرادی که پول کثیف به سینما می‌آورند به اقتصاد و سرمایه کشور لطمه می‌زنند و در تلویزیون هم به شکل دیگری شاهد نابودی سرمایه کشور هستیم. تلویزیون باید نسبت به ساخت سریال‌های بی کیفیتی که هیچ مخاطبی ندارد پاسخگو باشد و بگوید که چرا بودجه‌هایش را برای ساخت سریال‌های ضعیفی چون «سرباز»، «دوپینگ»، «کامیون» و... هدر می‌دهد. تلویزیون برای ساخت سریال‌ها هزینه بسیاری صرف می‌کند و این سریال‌ها از کمترین کیفیت هم برخوردار نیستند و باید این رسانه درباره هدر دادن پول بیت‌المال پاسخگو باشد.

این تهیه‌کننده تصریح کرد: اقدامات قوه قضاییه در چند ماه اخیر میمون و ارزش‌مند است اما ما هنوز آثار ملموسی از مبارزه با فساد ندیدیم و امیدواریم مبارزه با فساد با جدیتی دو چندان ادامه پیدا کند و این بدعت خطرناک که از سریال «شهرزاد» در عرصه فیلم و سریال‌سازی گذاشته شد با قاطعیت قوه‌ قضاییه نابود و عاملانش مجازات شوند.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «مادر قلب اتمی» در ادامه تأکید کرد: در حال حاضر که سینماها تعطیل هستند چطور یک تهیه‌کننده حاضر می‌شود 8 تا 9 میلیارد تومان برای ساخت فیلمش هزینه کند؟ چرا برخی تهیه‌کننده‌ها در هر شرایطی فیلم می‌سازند و ترسی از عدم بازگشت سرمایه ندارند؟ فیلمی که با 9 میلیارد تومان ساخته می‌شود باید در شرایط عادی حدود 30 میلیارد فروش داشته باشد، در حال حاضر که همه می‌دانند چنین اتفاقی ممکن نیست و در شرایطی که سینماها به فعالیت خود ادامه می‌دادند نیز این اتفاق برای 1 یا 2 فیلم در طول سال رخ می‌داد، پس چرا هنوز برخی بدون هیچ ترسی فیلم می‌سازند؟

سیدزاده اظهار داشت: انتظار ما این است که این مسائل با جدیت پیگیری شوند. از سازمان بازرسی کل کشور و قوه قضاییه می‌خواهیم به این مسأله ورود کنند تا بیشتر از این به سینما که تنها جنازه‌ای از آن باقی مانده بی حرمتی نشود. بخش خصوصی در شرایطی که این وضعیت ادامه‌دار باشد بدون شک محکوم به شکست است و بخش فاسدی که فعالیت می‌کند بدون هیچ دلسوزی و دغدغه‌ای برای فرهنگ و هنر کشور آسیب‌هایی جدی به فرهنگ ما خواهد زد.

او در پایان اظهاراتش گفت: صاحبان پول‌های کثیف برای توجیه فروش مناسب آثارشان دست به هر کاری می‌زنند، در کار کارگردان دخالت کرده و بازیگر انتخاب می‌کنند و در آثارشان بی اخلاقی را ترویج می‌دهند و همه چیز را قربانی پول می‌کنند. باید نهادهای فرهنگی، سازمان بازرسی کل کشور و قوه قضاییه برابر این اتفاق شوم بایستند و با جدیت با آن برخورد کنند تا مسیر سلامتی در سینمای ما برای سریال و فیلمسازی فراهم شود.

بیتا منصوری: با پول‌های افراد فاسد، هنوز فیلم و سریال ساخته می‌شود / فضای کار برای تهیه‌کنندگان مستقل وجود ندارد

بیتا منصوری تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: وضعیت اقتصادی در سینمای ما شرایطی را به وجود آورده که فقط نهادهای دولتی یا سازمان‌هایی مثل اوج می‌توانند فیلم بسازند و برای تهیه‌کننده‌‌های مستقل فضای کار وجود ندارد.

منصوری خاطرنشان کرد: با ورود پول‌های بادآورده و اصطلاحاً کثیف هزینه‌های ساخت فیلم چند برابر شد و دستمزدها به حدی افزایش پیدا کرد که دیگر تهیه‌کننده‌های مستقل امکان کار ندارند. در این شرایط اقتصادی بد که هر روز قیمت ارز دچار نوسان‌های شدید می‌شود تهیه‌کننده‌های مستقل امکان کار ندارند و در این شرایط، فضا برای کار کردن تهیه‌کننده‌هایی فراهم می‌شود که با پولشویی و پول‌های کثیف وارد سینما شده‌اند.

این تهیه‌کننده در ادامه تصریح کرد: سینمای ما مدت‌هاست که در شرایط اقتصادی بسیار بدی وجود دارد و تعطیلی سینماها به دلیل شیوع ویروس کرونا این شرایط را به مراتب بدتر کرد و دیگر کمتر تهیه‌کننده‌ای که با پول خودش می‌خواهد در این سینما فیلم بسازد توان فیلمسازی دارد و عجیب است که در این بین افرادی هستند که بدون توجه به وضعیت موجود و عدم موفقیت در گیشه همچنان فیلم می‌سازند و به فروش توجهی ندارند.

او افزود: پول‌های کثیف به لحاظ حرفه‌ای و فرهنگی آسیب‌های جدی به سینما زده است. به لحاظ حرفه‌ای دستمزدها و به طور کل هزینه تولید را بالا برده‌اند و به لحاظ فرهنگی از آنجا که افراد وارد شده به سینما دغدغه فرهنگ و هنر ندارند در فیلم‌هایشان مضامینی می‌بینیم که به واقعاً آسیب‌زننده است. چند وقت پیش فردی برای همکاری به دفتر ما مراجعه کرد و وقتی جویای منبع پول شدیم متوجه شدیم که پول از جایی تأمین می‌شود که مربوط به یک کار بی ربط به سینما می‌شود. این افراد با دغدغه‌های دیگری وارد این عرصه می‌شوند و وقتی از دوستانمان که با این افراد کار کرده‌اند دلیل همکاری‌شان را می‌پرسیم تأکید دارند که بازار کار ایجاد کرده‌اند اما واقعاً این بازار کار آسیبی جدی به سینما می‌زند و نباید به این بهانه اجازه ورود هر تفکری به سینما را بدهیم.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «رخ دیوانه» در پایان گفت: در یک سال اخیر شاهد پیگیری‌هایی از سوی قوه‌قضاییه بودیم اما واقعاً هیچ اتفاق ملموسی در حوزه ورود پول‌های کثیف در سینمای ما رخ نداده و می‌بینیم همچنان در سینما و به خصوص شبکه نمایش خانگی آثاری تولید می‌شوند که منبع پولی‌شان مشکوک است و به نظر به همان پول‌هایی مربوط می‌شوند که افرادی برایشان دادگاهی می‌شوند. این افراد اگر چه امروز حضور فیزیکی در تولیدات ندارند اما می‌بینیم که قدرت و پولشان همچنان کار می‌کند و در تولیدات سینمای ما حضور دارد.

محمد نشاط: چرا عاملان فساد در سینما با وجود محکومیت، آزاد هستند؟ / آسیبی که پول‌های کثیف به سینما زد تا 50 سال دیگر هم جبران نمی‌شود

محمد نشاط تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: لطمه‌ای که پول‌های کثیف به سینمای ایران زده است تا 50 سال دیگر هم جبران نمی‌شود. اولین لطمه جدی مربوط به دستمزدها می‌شود؛ این پول‌ها دستمزدها را بی‌رویه بالا بردند و در نتیجه هزینه تولید چند برابر شد و امکان کار برای تهیه‌کننده‌های مستقل از بین رفت.

نشاط تصریح کرد: فیلمی که من چند سال پیش با 500 میلیون تومان می‌ساختم امروز با 6 میلیارد تومان هم ساخته نمی‌شود؛ بخشی از این بالا رفتن قیمت مربوط به تورم می‌شود و بخشی ناشی از پول‌های کثیفی است که وارد سینما شد. با هیچ منطقی نمی‌توان پذیرفت که امروز دستمزد یک بازیگر ماهانه 200 یا 300 میلیون تومان باشد؛ بخش خصوصی چگونه می‌تواند این مبلغ را فراهم کند؟

این تهیه‌کننده در ادامه گفت: فیلم‌های ارگانی با آدم‌های مشخصی ساخته می‌شوند، افرادی را می‌بینیم که سن و تجربه‌ای ندارند اما در طول سال به دلیل رابطه‌هایی که دارند پروژه‌های متعددی به آن‌ها می‌رسد که این خود نوعی فساد در سیستم اداری محسوب می‌شود. امروز افرادی را می‌بینم هر سال چند پروژه در دست می‌گیرند که سن و سالشان به اندازه سابقه کاری من نیست. متأسفانه فساد اداری و پول‌های کثیف چیزی برای سینمای ایران باقی نگذاشته است.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «قرنطینه» تأکید کرد: در وضعیت اقتصادی فعلی که هر کاری ریسک بالایی دارد، چطور ممکن است هنوز تهیه‌کننده‌هایی باشند که بدون توجه به سود و بازگشت سرمایه فیلم بسازند، وقتی سود و بازگشت سرمایه برای یک تهیه‌کننده اهمیت ندارد، باید به او مشکوک شد چرا که کاملاً مشخص است او به دنبال کار دیگری است و برای رسیدن به مقصود دیگری وارد سینما شده است. متأسفانه مبارزه با فساد هم بر خلاف آنچه که تصور می‌کردیم نمایشی بود؛ هادی رضوی که به 20 سال حبس محکوم شده است چرا آزاد است و این 20 سال حبس برای چه بود؟ مدیر عامل بانک سرمایه و دیگر افرادی که در این فساد نقش داشتند کجا هستند و چرا این افراد فاسد را با وجود محکومیت به زندان، آزاد گذاشته‌اند؟ صرف محکوم کردن و شعار مبارزه با فساد دادن و نمایشی اجرا کردن کافی نیست، الان می‌فهمیم که چرا آقای رضوی در دادگاه مدام لبخند به لب داشت، او می‌دانست که به زندان نمی‌رود و به ما می‌خندید که به برخورد جدی با او و مبارزه با فساد امیدوار بودیم.

نشاط تصریح کرد: این افراد که امروز همه ما آن‌ها را به عنوان افرادی فاسد در سینما می‌شناسیم، سینما را نابود کردند و به قشر عظیمی از جامعه آسیب زدند و نباید با آن‌ها با ملایمت رفتار شود. همه چیز در سینما و تلویزیون سرمایه شده و ما که سال‌ها به عنوان تهیه‌کننده مستقل کار می‌کردیم دیگر جایی برای کار نداریم. در شرایط حاضر تنها فیلم‌های ارگانی هستند که با خیالت راحت ساخته می‌شوند. من همین الان افرادی را می‌شناسم که برخی حتی 5 پروژه در دست دارند. چرا کسی نمی‌پرسد که در وضعیت اقتصادی فعلی هزینه تولید 5 فیلم را از کجا آورده است؟ حتی ثروتمند‌ترین افراد در شرایط فعلی که شرایط اکران مساعد نیست، جسارت فیلمسازی ندارند و باید پرسید این افراد سرمایه‌شان از کجا تأمین شده که دغدغه بازگشت سرمایه ندارند

او در پایان گفت: محمد امامی و هادی رضوی به فساد محکوم شده و باید در حبس باشند، خبری از محمد امامی ندارم اما می‌دانم هادی رضوی در زندان نیست. همین افراد به ظاهر از کار کنار گذاشته شده‌اند اما با پولشان هنوز فیلم و سریال ساخته می‌شود و شرکایشان فعالیت می‌کنند. فساد با شو و نمایش از بین نمی‌رود، مماشات با افرادی که 107 میلیارد وام گرفته‌اند و فاسد بودنشان برای قوه‌قضاییه مسجل شده دردی را دوا نمی‌کند. ما امیدوار بودیم که با آمدن آقای رئیسی قوه‌قضاییه مقابل فساد در سینما می‌ایستد اما همچنان افراد فاسد که در دادگاه به ریش ما می‌خندیدند به فعالیت خود ادامه می‌دهند.