«بلبل پربسته» بال گشود و جاودانه شد

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، از یکشنبه 13 مرداد که خبر بیماری استاد محمدرضا شجریان منتشر شد نوای ترانه ماندگار «مرغ سحر» بارها و بارها برلبان هزاران، هزاران ایرانی جاری شد.

«مرغ سحر» تصنیفی است از ساخته‌های مرتضی نی‌داوود با شعری از محمدتقی بهار، پیش از محمدرضا شجریان این تصنیف با صدای ملوک ضرابی روی گرامافون آمد.

شعر این تصنیف مضمونی سیاسی-اجتماعی دارد و مفاهیم انقلابی در آن به وفور دیده می‌شود. بهار این شعر را کمی پس از استبداد صغیر و در دوره‌ای سرود که جنبش مشروطه ایران به تازگی به پایان رسیده بود و رضاخان تازه به پادشاهی رسیده بود. از همین رو، شعر مرغ سحر منعکس‌کنندهٔ روحیات انقلابی مردم در آن دوره دانسته می‌شود. متن شعر روایتگر گفتگوی شاعر با یک پرنده («مرغ سحر») است که هر دو ناامید هستند. شاعر از مرغ سحر می‌خواهد که از قفس بیرون بیاید و نغمه‌سرایی کند، اما مرغ محبوس آه و ناله سر می‌دهد تا جایی که شاعر را به تنگ می‌آورد. موسیقی این تصنیف را نی‌داوود در منزل خودش ساخت. این موسیقی در دستگاه ماهور است و بخش‌هایی از آن به دستگاه شور نیز وارد می‌شود.

اما صدای استاد تصنیف مرغ سحر را بعد از حدود 100 سال از سرایش این شعر توسط ملک الشعرای بهار با صدای محمدرضا شجریان جاودانه شد.

مرغ سحر ناله سر کن

داغ مرا تازه تر کن

ز آه شرر بار، این قفس را

بر شکن و زیر زبر کن

بلبل پر بسته ز کنج قفس درآ

نغمه ی آزادی نوع بشر سرآ

وز نفسی عرصه ی این خاک توده را

پر شرر کن

---

ظلم ظالم، جور صیّاد

آشیانم، داده بر باد

ای خدا، ای فلک، ای طبیعت

شام تاریک ما را سحر کن 

نو بهار است، گل به بار است

ابر چشمم، ژاله بار است

این قفس، چون دلم، تنگ و تار است

شعله فکن در قفس ای آه آتشین

دست طبیعت گل عمر مرا مچین 

جانب عاشق نگه ای تازه گل از این

بیشتر کن، بیشتر کن، بیشتر کن  

( مرغ بیدل، شرح هجران

مختصر، مختصر کن