دکتر دارابی: تحقق بیانیه گام دوم مستلزم نظریه‌پردازی در حوزه مردم‌سالاری دینی است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، آیین رونمایی از کتاب «فقه، سیاست و حکومت» نوشته دکتر علی دارابی و دکتر مسعود مطلبی پیش از ظهر امروز در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

در ابتدای مراسم آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری امام جمعه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری و دبیر شورای عالی حوزه های علمیه در ارتباط زنده تصویری و طی سخنانی به بیان ویژگی‌های این کتاب پرداخت.

کتاب «فقه، سیاست و حکومت» پاسخگوی نیازی اساسی در جامعه است

آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری امام جمعه قم با اشاره به استقبال گسترده از این کتاب افزود: به همین دلیل کتاب در مدت کوتاهی به چاپ دوم رسیده که نشان‌دهنده موفقیت نویسندگان در پرداختن به مسئله است، اثری که در جامعه حوزوی و دانشگاهی، مخاطبان فراوانی یافته است.

دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با بیان اینکه «فقه، سیاست و حکومت» در هفت فصل و پنج ضمیمه تنظیم شده است گفت: به لحاظ موضوعی و محتوایی، این اثر دارای ویژگی‌های متعددی است.

وی در ادامه با اشاره به عناوین فصول مختلف این کتاب عنوان کرد: نویسندگان به نظر اهل سنت هم در ابواب فقه و در فصل نخست پرداخته‌اند که این امر به ویژگی جامعیت کتاب افزوده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: در فصل دوم به ادوار مختلفی که نظریه ولایت فقیه مطرح بوده پرداخته شده، امری که لازم بود از منظر تاریخی حتما مورد مطالعه قرار گیرد چرا که هر چند این مسئله در دوره‌های مختلف وجود داشته ولی امام راحل بود که فقه را به این شکل وارد زندگی اجتماعی کرد و نظامی مبتنی بر ولایت فقیه را بنیان نهاد.

وی افزود: این کتاب به خوبی مکاتب فقهی مختلف را تبیین کرده به همین دلیل لازم است حوزویان و دانشگاهیان حتما آن را مطالعه کنند زیرا تاریخچه فقه، ادوار مختلف آن و همه مکاتب مهم در آن مورد بررسی قرار گرفته است.

آیت الله حسینی بوشهری خاطرنشان کرد: نویسندگان سعی کرده‌اند ویژگی‌های هر سه نظریه معروف در مورد ولایت فقیه را تبیین کنند ضمن اینکه کتاب دارای ویژگی دیگری هم هست و آن هم اینکه چهار دهه عمر نظام جمهوری اسلامی را در ابعاد نظری و عملی و بر پایه نظریه ولایت فقیه مورد قبول امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب به تفصل بیان کرده در واقع آثار و برکات استقرار نظامی بر پایه ولایت فقیه را برای مخاطبان تشریح کرده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به ویژگی دیگر کتاب گفت: این کتاب مسائل پیچیده را به سادگی بیان کرده تا طیف مخاطبان را گسترده‌تر کند ضمن اینکه دغدغه دینی و احساس مسئولیت برای پاسخگویی به یک نیاز اساسی در لابلای سطرهای این کتاب مشهود است.

وی تصریح کرد: لازم است این کتاب و آثاری مانند آن بیش از اینها مورد توجه قرار بگیرند زیرا این دست کتاب‌ها نیاز امروز جامعه هستند؛ دشمنان امروزه هجمه عجیبی را علیه مسئله ولایت فقیه به راه انداخته‌اند زیرا این امر عامل استقلال کشور است و معتقدیم در پرتو ولایت فقیه است که در طول چهار دهه گذشته، همه ساله انتخابات مردمی برگزار شده و مردم‌سالاری دینی در این عصر موضوعیت یافته است.

محسن اسماعیلی عضو مجلس خبرگان رهبری دیگر سخنران این مراسم رونمایی بود.

دکتر اسماعیلی با اشاره با سابقه همکاری خود با دکتر علی دارابی گفت: سال های 73 و 74 وارد سیستم اجرایی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شدم و در آن مقطع با دکتر دارابی آشنا شدیم، آشنایی طولانی مدتی که طی آن حتی یک بار هم عدم تعادل را از جانب او شاهد نبودم چرا که تعادل و عدالت ویژگی بارز اوست و همین رویه هم در کتاب حاضر کاملا مشهود است.

اسماعیلی با بیان اینکه امثال دکتر دارابی در بطن جامعه هستند و با قشر جوان و دانشجو سرکار دارند خاطرنشان کرد: با همه مسئولیت‌های سخت و وقت‌گیرش، هیچ زمانی پژوهش و مطالعه و تالیف را کنار نگذاشته و همواره به این مهم اهتمام داشته است.

امانت‌داری و صداقت ویژگی بارز کتاب «فقه، سیاست و حکومت» است

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به ویژگی‌های بارز امام راحل و نظریه ولایت فقیه از منظر ایشان گفت: شاه در آن دوره قصد داشت بعد فقهی امام را زیرسوال ببرد و به همه بگوید که امام خمینی فقیه زبردستی نیست در حالیکه جامعیت نظریات ایشان بر همگان آشکار است.

وی ادامه داد: امام راحل با چنین نگاهی حماسه هشت سال دفاع مقدس را اداره کردند. همه دنیا به ما هجوم آورد  و این مقاومت ها با فتوای ایشان رقم خورد و عزت به وجود آورد.

اسماعیلی با بیان اینکه در قانون اساسی اصل 4 تصریح شده است همه مقررات کشور باید براساس موازین شرعی باشد عنوان کرد: زمانی که مبنای فکری یک نظام سیاسی، نظریه‌ای خاص است طبیعتا به هراندازه که ما در تقویت این مبنا کوشش کنیم در حفظ نظام کوشش کرده ایم؛ اگر نگاهی به تولیدات فقهی در آن مقطع داشته باشید متوجه فردی بودن فقه می شوید، یعنی فقهی که کاری به سیاست، اجتماع، اقتصاد، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و قضاوت نداشت. حتی فقه فرعی بود، یعنی هر نکته ای از فقه مورد بررسی قرار می گرفت، اما امام راحل فقه را از فردی به اجتماعی و از فرعی به یک سیستم و نظام تبدیل کرد. امام فقه را نظام وار برای اداره جامعه دید.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به شبهاتی که علیه مسئله ولایت فقیه ترویج می شود گفت: آقایان دارابی و مطلبی از این منظر شایسته تکریم هستند که کم کاری امثال من را جبران کردند؛ ما باید زودتر از این به نگارش چنین موضوعی می پرداختیم. از آنها خواهش می کنم تا این کار بزرگ را رها نکنند و این کتاب به جلدهای چندم برسانند؛ مخاطب این کتاب، تنها جامعه دانشگاهی نیست، بلکه هر کسی است که دل در گرو یافتن حقیقت بسته است. ویژگی این کتاب این بوده که مخاطب بدون پیش نیاز هم می تواند آن را بخواند. هرکسی به اندازه وقتی که می گذارد از این سفره پربرکت دانش می تواند بهره برداری کند.

وی تصریح کرد: مهمترین نکته، امانت دار بودن نویسندگان آن است که به وجهه اخلاقی آنها مربوط می شود. هر نقطه از کتاب را خواندم، نقطه ای نبود که از منبعی که در کتاب آورده شده بود، آن را ذکر نکرده باشند. این نکته اخلاقی در این روزگاری که رسم و حقوق مالکیت معنوی رعایت نمی شود، بسیار اهمیت دارد. آنها با قلم مناسب این نکات را به نگارش درآوردند.

اسماعیلی در پایان اظهار امیدواری کرد نسل جوان و دانشگاهی کشور که به دنبال کشف حقایق هستند با بهره گیری از مباحث کتاب در بازنشر آن سهیم شوند.

بررسی آثار عملی نظریه ولایت فقیه در ساختار جمهوری اسلامی

دکتر علی دارابی استاد دانشگاه ، محقق و پژوهشگر هم در این مراسم و در سخنانی که با تشکر از آیت‌الله حسینی بوشهری عضو مجلس خبرگان رهبری و نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دکتر محسن اسماعیلی عضو مجلس خبرگان رهبری، دکتر حسن خجسته استاد برجسته دانشگاه، دکتر مسعود مطلبی همکار گرانقدر، خانواده‌ به ویژه همسر و دانشجویانش همراه بود ابراز کرد: باب ضرورت تالیف این کتاب باید گفت بیش از دو دهه تدریس درس «فقه سیاسی» در دانشگاه و خلأ کتاب و منبعی روان برای مخاطب دانشجو و طلبه و نسل جوان، ما را بر آن داشت که به نگارش کتاب همت کنیم و برای این منظور بیش از صدها کتاب و هزاران مقاله که 400 مورد از آنها در کتاب ذکر شده مورد مطالعه قرار گرفته است.

این استاد دانشگاه با اشاره به فرموده رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه «نظریه ولایت فقیه سابقه‌ای هزار ساله در فقه شیعه دارد» خاطرنشان کرد: در این کتاب تلاش کرده‌ایم راوی صادقی برای مستندسازی و روایت این تاریخچه هزار ساله باشیم به همین منظور بیش از پنج سال مطالعه، پیش‌زمینه نگارش کتاب بوده است.

وی ادامه داد: در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که مبتنی بر نظام ولایت فقیه و مردم‌سالاری دینی است و بر این اساس سعی بر این بوده که در کتاب حاضر، سیر تطور و فراز و فرودهای نظری و عملی این نظریه در تجربه 40 ساله جمهوری اسلامی با رعایت صداقت، صراحت و امانتداری، مورد واکاوی و بررسی قرار بگیرد، در واقع کتاب می‌تواند بستری برای عملیاتی کردن بیانیه گام دوم نیز باشد.

دارابی با اشاره به ویژگی‌ها و نوآوری‌های کتاب «فقه، سیاست و حکومت» گفت: این کتاب در هفت فصل و پنج ضمیمه در 514 صفحه تدوین شده است.

این پژوهشگر حوزه ارتباطات و سیاست با بیان اینکه شبهه‌شناسی و پاسخ مستدل و علمی به آنها در دستور کار نویسندگان قرار داشته است خاطرنشان کرد: 27 نمودار و جدول در کتاب برای ایجاد سامانه منطقی و انتقال راحت‌تر پیام به مخاطب از جمله نوآوری‌های کتاب به شمار می‌رود.

وی بیان کرد: سه نظریه مطرح در حوزه ولایت فقیه یعنی نظریه انتصاب، انتخاب و امور حسبیه در ادوار و زمانه‌های مختلف همراه با بررسی مکاتب و نظریه‌های فقیه و دینی و سرآمدان و صاحب‌نظران هر نظریه در این کتاب گردآوری شده است.

دارابی با اشاره به پیوست‌های کتاب حاضر گفت: شبهه‌شناسی ولایت فقیه و پاسخ به آنها، واژگان، مفاهیم و اصطلاحات فقهی، فرق و مکاتب و سلسله‌های مذهبی و سیاسی، نام‌آوران، مشاهیر و مفاخر حوزه مطالعات فقهی و گاهشمار تحولات فقه، سیاست و حکومت، کتاب را خواندنی‌تر کرده‌اند و پشتوانه علمی کتاب را نشان می‌دهند.

این استاد دانشگاه افزود: راهی نو با نگارش این کتاب آغاز شده زیرا معتقدیم نظام ولایت فقیه مبتنی بر مردم‌سالاری دینی نیاز به نظریه‌پردازی، تئوری‌پردازی، تتبع و تحقیق و پژوهش از یک سو و باز تعریف و اصلاح رفتاری و شیوه‌های حکمرانی مبتنی بر آن بر اساس مقتضیات زمان و مکان دارد.

وی تصریح کرد: برای تحقق بیانیه گام دوم و حیات طیبه 40 ساله دوم انقلاب با نگاه آینده‌پژوهی و آینده‌نگری، لازم است نظریه‌پردازی در اندیشه و اصلاح مستمر در عمل با هدف کارآمدی و حرکت به سمت حکمرانی خوب و تحقق مردم‌سالاری دینی، در دستور کار قرار بگیرد.

دارابی در خاتمه گفت: بسیار خوشوقتیم که اعلام کنیم چاپ سوم کتاب فقه، سیاست و حکومت، امروز همزمان با آیین رونمایی کتاب توسط جهاد دانشگاهی به زیور طبع آراسته شده است همچنین کتاب جدیدم با عنوان «توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران» که بیش از 10 سال است در دست مطالعه، تحقیق، فیش‌برداری و نگارش آن هستم به لطف الهی در سال جاری توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر خواهد شد.

خجسته: دارابی می‌تواند تاریخ تحولات صداوسیما را هم بنویسد

در ادامه نیز حسن خجسته کارشناس رسانه با اشاره به ارتقای دنشگاهی علی دارابی در هیأت ممیزی دانشگاه، گفت: زمانی که پرونده آقای دارابی به هیأت ممیزی دانشگاه آمد، او از امتیازات بسیاری برخوردار بود. یکی از اعضا چنین پرسشی داشتند مبنی بر اینکه آقای دارابی علی رغم مسئولیت هایی که در سازمان صداوسیما داشتند، چگونه فرصت داشتند تا چنین تعدادی کتاب و مقاله داشته باشند؟ در پاسخ به او گفتم که آقای دارابی خدای خودنویس بوده و اساسا جنس او نویسنده است.

وی افزود: آقای دارابی در تمام جلسات، موارد را یادداشت می کنند. حتی می توانم بگویم که او می تواند تاریخ تحول صداوسیما را حداقل طی 15 سال اخیر بنویسند؛ چراکه یادداشت های کاملی دارد.

وی با اشاره به ذکر مثالی در اتحادیه رادیو تلویزیون های آسیا و اقیانوسیه (ABU)گفت: در آن سالی که اجلس عمومی این اتحادیه در شهر بالی اندونزی درحال برگزاری بود، آقای دارابی را به عنوان تنها سخنران آسیا انتخاب کردیم. موضوع سخنرانی با عنوان تروریست بود. او با قلم روانش طی یکساعت توانست مطلبی را با عنوان چرایی تروریست بنویسد که در آن جلسه بسیار عالی شد.

وی ادامه داد: پس از سخنرانی آقای دارابی نوبت به سخنران رئیس اتحادیه رادیو تلویزیون های آسیا و اقیانوسیه شد و او نسبت به این موضوع چرایی اعتراض کرد. در آن جلسه درخصوص این موضوع بحث کردم که چرا نباید به چرایی موضوع تروریست اشاره کنیم و آن را مطرح نکنیم. مسئول میز خانم پاکستانی بود، در جهت حمایت از ما به رئیس ABU  اعتراض کرد و گفت که چرا نباید به چرایی تروریست بپردازیم. نوه من جلوی چشمانم در عملیات انتحاری ترور شد و من چرا نباید بفهمم که چرا او ترور شد.

وی یادآور شد: آقایان دارابی و مطلبی با یک بنیاد فکری سراغ موضوع فقه رفتند. باید بگویم که کتاب شما پنج کتاب است، یعنی از فصل یک تا فصل ششم یک جلد به حساب می آید و فقصل ششم هم یک جلد مستقل بوده و فصل هفتم هم یک جلد دیگر است و حتی بهتر است بگویم ضمائم هم یک جلد مستقل است و یک دایرالمعارف فوق العاده به شمار می رود.

وی خاطرنشان کرد: پیشنهادم این است که عنوان فقه را میان سیاست و حکومت گذاشته شود یعنی از فقه وارد سیاست و حکومت شدن درست است. اگر فقه را میان این دو بگذاریم می توانیم به مفاهیمی همچون فقه سیاست، فقه حکومت، سیات فقهی و سیاست حکومتی وارد شویم.

وی افزود: بنظر می رسد رسانه ها باید بیشتر به فصل ضمائم و هفتم بپردازند که این دو بخش بسیار می تواند به آنها کمک کند. فصول قبل برای شبکه جهار و شبکه های سیما و رادیویی مناسبت بوده که بیشتر با محوریت معرفتی است. این فصول می تواند سرمایه خوبی برای شبکه های معارفی باشد. شبکه هایی همچون یک، دو، سه، رادیو جوان و ایران هم می توانند بیشتر از فصول هفتم و ضمائم بهره مند شوند.

وی خاطرنشان کرد: در این کتاب به 20 پرسش پاسخ داده شد که بنظرم بسیار ظرفیت فوق العاده ای برای برنامه های جاری روزانه صداوسیما دارد.

وی با اشاره به کار در صداوسیما گفت: کار در صداوسیما استرس دارد و اگر کسی بگوید این استرس چگونه است، برایش چنین مثالی را میزنم. فرض کنید بلیط هوایپما برای ساعت 11 است و از ساعت هفت صبح راه افتاده اید. در میان راه تصادف می کنید. در این شرایط نه می توانید از ماشین پیاده شوید و نه می توانید سوار ماشین دیگری شوید؛  بنابراین خیلی مهم است که آقای دارابی با این استرس دائمی که همراه اهالی صداوسیما و رسانه ها است، توانسته تا ذهنش را در موضوعی متمرکز و آن را محقق کند.

مطلبی: 2 هزار صفحه فیش نویسی داشتیم

مسعود مطلبی یکی از نویسندگان کتاب فقه، سیاست و حکومت، اظهار داشت: کارکردن با آقای دارابی بسیار لذت بخش است، درست است که او وسواس و دقت علمی بسیاری دارند، اما به هرحال برای من تجربه خوبی بود و به این همکاری افتخار می کنم.

وی افزود: اساس این کتاب جزوه و مقاله ای بود که آقای دارابی، در دورانی که به عنوان استاد و در رشته فقه سیاسی در دانشگاه تدریس می کردند، آماده شد.

وی بیان کرد: دو هزار صفحه فیش برداری در دست داشتیم که آقای دارابی بخشی از آن را حذف کرد و آنچه که امروز شاهد هستیم چنین کتابی است که چاپ سوم آن از امروز در دانشجویان، اساتید و علما قرارخواهد گرفت.

وی خاطرنشان کرد: این کتاب دو مقدمه وزین دارد. در مقدمه اول که آقای محسن اسماعیلی بر آن نگارش داشت، تأکید بر این بود که انقلاب اسلامی مولد فقه است و آقای دارابی تأثیر آن انقلاب بر فقه سیاسی را برجسته نشان دادند.

مطلبی افزود: ضمیمه آخر بسیار مناسب مهندسی شده است که کل تاریخ فقه و اجتهاد فقه را نشان می دهد. این بخش توسط حامد دارابی تنظیم شده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم که این کتاب نقد شود، زیرا نقد سازنده می تواند برای ادامه کار راهگشا باشد.