درصد برنامه‌های تلویزیون هم آنچنان که باید شاد نیستند

محمدرضا ذوالفقاری جامعه‌شناس فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: رسانه‌ها در بحث سرگرمی‌سازی در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا عملکرد خوبی داشتند. در این دوران وقتی درباره رسانه صحبت می‌کنیم مشخصاً منظورمان تلویزیون است و اگر بخواهیم این رسانه را مورد بررسی قرار دهیم تلویزیون را به دو ساحت تلویزیون رسمی و شبکه‌های ماهواره‌ای تقسیم کنیم.

ذوالفقاری در ادامه گفت: ما از میزان مخاطبان ایرانی شبکه‌های ماهواره‌ای آماری نداریم اما حدسی که می‌توان درباره میزان مخاطبان این رسانه‌ها زد این است که این رسانه‌ها مخاطبان زیادی دارند چرا که می‌بینیم تعداد شبکه‌های فارسی‌زبان هر روز بیشتر می‌شود و برنامه‌هایی که می‌سازند باکیفیت‌تر از قبل و به لحاظ کیفی در سطح استانداردی قرار دارند. کاملاً مشخص است که این شبکه‌ها به اندازه کافی مخاطب دارند، وگرنه لزومی به بیشتر شدن آن‌ها و بالا رفتن کیفیت آثار نبود.

این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: در روزهای ابتدایی شیوع کرونا در کشور شاهد برنامه‌ها و سریال‌هایی بودیم که به نظر تلویزیون سعی داشت با سرگرمی‌سازی مردم را در خانه‌ها نگاه دارد و در این امر موفق بود اما به مرور این رویکرد از بین رفت و با توجه به اینکه تلویزیون مثل همه ما برنامه‌ریزی طولانی مدت برای برنامه‌سازی در شرایط کرونا را نداشت و تصور نمی‌شد که تا این حد درگیر این ویروس باشیم کم‌کم شاهد بازگشت رویکرد همیشگی تلویزیون بودیم.

او افزود: البته این وضعیت تنها مربوط به تلویزیون نمی‌شود، در جامعه ما و حتی باقی کشورها هم پیش‌بینی چندانی مبنی بر ادامه روند شیوع و راهکارهای مقابله با آن نشده بود و در واقع برنامه‌ای برای سرگرمی‌سازی که حداقل مردم در اوقات فراغتشان در خانه بمانند دیده نمی‌شود. در کل دنیا تنها عده‌ اندکی از مردم بودند که متوجه ابعاد گسترده این فاجعه شدند و به فکر تغییر سبک زندگی‌شان افتادند.

ذوالفقاری در ادامه تأکید کرد: دو عامل در اینکه امروز تلویزیون برای سرگرمی‌سازی و تشویق مردم برای گذراندن اوقات فراغتشان در خانه برنامه‌ای ندارد مطرح است. یکی از آن‌ها همانطور که اشاره کردم عدم برنامه‌ریزی بلندمدت است و مسئله بعدی اولویت فضای ایدئولوژیک است؛ همانطور که می‌بینیم تلویزیون پس از اینکه شیوع کرونا در کشور ادامه‌دار شد هر چند که رویکردش تغییر کرده بود به فضای ایدئولوژیک خود برگشته است.

این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد:  امروز حتی 10 درصد برنامه‌های تلویزیون هم آنچنان که باید شاد نیستند و پیش‌تر هم همین بود. تلویزیون برای جلوگیری از شیوع کرونا تنها همان عید نوروز برنامه‌ریزی داشت و برنامه‌های روتین خود را موقتاً کنار گذاشته بود اما امروز که بیشتر به این برنامه‌ریزی نیاز داریم به سیاست‌های قدیمی‌اش برگشته و در فضای ناامیدکننده‌ای که وجود دارد سعی دارد به دولت حمله کند.

او افزود: ما در یک شرایط خاص تاریخی هستیم و همه باید برای تغییر سبک زندگی‌مان یک برنامه‌ریزی طولانی مدت را در نظر بگیریم و از آنجا که ما ایرانی‌ها تجربه 8 سال جنگ داشتیم می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی درست این دوران سخت را پشت سر بگذاریم اما متأسفانه مشکلات و مصائب بسیاری در سر راه ما قرار دارد. در بحث رسانه و تلویزیون، بضاعت صداوسیما برای سرگرمی‌سازی به دو جنبه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برمی‌گردد.

ذوالفقاری در ادامه اظهاراتش گفت: در بخش سخت‌افزاری تلویزیون مشکل بودجه دارد اما در بحث نرم‌افزاری به نظر من صداوسیمای ما ابزار کافی را در اختیار دارد و می‌تواند یکی از بهترین تلویزیون‌ها باشد اما رسیدن به این جایگاه شرط و شروط بسیاری دارد که متأسفانه تلویزیون میل چندانی برای پیروی از آن‌ها ندارد. ما بازیگران و کارگردان‌های خوبی داریم و تلویزیون شرایطی دارد که نسبت به سایر تلویزیون‌های منطقه می‌تواند رسانه بهتری باشد اما عدم توانایی آن در رسیدن به این شرایط به رویکرد غالب ایدئولوژیکش برمی‌گردد که حاکمیتی نیست و فقط نگاهی جناحی را دنبال می‌کند و این رویکرد به هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست. اگر شما یک کار تحلیل محتوا در برنامه‌های طنز و سیاسی انجام دهید متوجه می‌شوید که همه برنامه‌ها حملات و انتقاداتشان متوجه دولت است و این برای رسانه‌ای که عنوان ملی بودن دارد را نمی‌توان پسندیده دانست.

او افزود: اگر تلویزیون تصمیم بگیرد که از فضای بسته‌‌ای که به وجود آورده خود را رها کند با برنامه‌ریزی طولانی‌ مدت در شرایط حاضر می‌تواند برنامه‌های خوبی برای اوقات فراغت مردم تولید کند. امروز یکی از اصلی‌ترین معضلات تلویزیون ما اعتماد اجتماعی است که تا حد زیادی از دست رفته است و ما که با بدنه جامعه در ارتباط هستیم کاملاً متوجه از بین رفتن این اعتماد اجتماعی هستیم. یکی از دلایل اصلی اینکه مردم به شبکه‌های ماهواره‌ای گرایش پیدا کرده‌اند همین عدم وجود اعتماد اجتماعی است و اگر تلویزیون بتواند نگاه غالب ایدئولوژیک جناحی خود را کنار بگذارد و به این درک برسد که ما در شرایط خاصی هستیم حتی می‌تواند با استفاده از شرایطی که فراهم شده اعتماد اجتماعی را به سمت خود برگرداند.