ایران، اروپا را به عقب راند/ بازگشت به برجام؛ امیدها و تردیدها

به گزارش برنا؛ رایزنی برجامی کشورهای باقی مانده برای حفظ توافقنامه بین‌المللی برجام از برگزاری نشست‌های مجازی وزرای طرف های  برجام و نمایندگان این کشورها در سازمان ملل گرفته تا دیدار نمایندگان آنها با یکدیگر و برگزاری نشست‌های متعدد، همچنان ادامه دارد. کشورهای طرف برجام اعم از چین، روسیه، فرانسه، آلمان و انگلیس همواره بر بازگشت آمریکا به برجام تاکید کرده و می‌کنند هر چند برخی همچون چین و روسیه خواهان بازگشت بدون پیش شرط آمریکا به برجام هستند اما اروپایی‌ها همچنان به تعبیری سیاست یکی به نعل و یکی به میخ خود، در ارتباط با برجام و ایران را ادامه می‌دهند و تنها سخن از بازگشت آمریکا به برجام مطرح کرده‌اند. البته هر چند روزنامه گاردین با اشاره به نشست روز دوشنبه وزیران خارجه اعضای باقیمانده در برجام نوشت: «وزیران خارجه کشورهای اروپایی بر سر عدم تعیین پیش شرط برای احیای توافق هسته ای ایران توافق کردند.»

 محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، نیز ضمن اشاره به این سیاست پرتناقض اروپایی‌ها در قبال ایران، اقدامات آنها را برای ایران آسیب زا دانست و در توییتی با تاکید بر اینکه ایرانی‌ها باید لغو تحریم‌ها را احساس کنند و مذاکره مجدد اصلاً موضوعیت ندارد، نوشت: «سه کشور اروپایی نیز مانند آمریکا به ایرانی‌ها صدمات جبران ناپذیری زده‌اند.»

 سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، نیز پیش از این در هفدهمین نشست ویدئو کنفرانسی کمیسیون مشترک برجام که در سطح معاونین/ مدیران سیاسی ایران و کشورهای ۱+۴  برگزار شد، ضمن اشاره به این موضوع که اروپا هم باید پاسخگو باشد، گفته بود: «طرف‌های اروپایی همواره فقط از ایران می‌خواهند در برابر همه رفتارهای غیرقانونی و خصمانه، چه تحریم های آمریکا باشد، و چه خرابکاری در نطنز و ترور دانشمندان هسته ای خود خویشتندار باشد. ایران نمی‌تواند همه هزینه‌های اجرای برجام و رفتارهای غیرقانونی دیگران را متقبل شود و سایرین هم باید برای حفظ برجام هزینه بدهند.»

 همچنین سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، درباره اظهارات اخیر مدیرکل آژانس درباره برجام مطرح شده بود، بیان کرد: «روابط ایران و آژانس کاملا فنی است و باید چهارچوب روابط فنی حفظ شود. هر بار آژانس نگاه فنی داشت روابط عمل گرایانه بود. ما گفتیم سندی به برجام اضافه نمی‌شود و دوباره مذاکره نمی شود. گروسی گفت من منظورم درباره بحث های فنی آژانس بوده و ما هم می پذیریم. آژانس باید از مباحث سیاسی دوری کند تا شان آژانس حفظ شود و گفتگوهای فنی میان ایران و آژانس، ادامه یابد.»

این سخنان خطیب زاده، واکنشی به اظهارات رافائل گروسی بود. مدیرکل آژانس‌ بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگویی اختصاصی با رویترز مدعی شده بود که بازگشت به خانه اول در برجام ممکن نیست.

او تصریح کرده بود که نمی‌توانم تصور کنم که آن‌ها بیایند و به سادگی بگویند "به خانه اول بازگشتیم" چراکه که خانه اولی دیگر وجود ندارد. واضح است که باید پروتکل یا توافق یا تفاهم یا یک سند کمکی باشد که به طور واضح قید کند که باید چه کار کنیم!»

اشاره تلویحی گروسی به مذاکره مجدد با واکنش‌های بسیاری مواجه شد. مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد، روز سه‌ شنبه هفته جاری در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد که با موضوع بررسی دهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار شد، تاکید کرد: «هرگونه پیشنهاد برای اصلاح، مذاکره مجدد یا تمدید آن مغایر قطعنامه ۲۲۳۱ و مسلما برای ایران ناپذیرفتنی است.»

پیش از این نیز گاردین در گزارشی اشاره کرده بود که به اعتقاد وزیران خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه، تهران و واشنگتن بدون پذیرش تقویت یا ترمیم برجام در این مرحله باید بتوانند به پایبندی کامل به توافق بازگردند. مادامی که آمریکا تحریم‌ها را بر دارد و به قطعنامه‌های سازمان ملل پایبند باشد، این گام یکی از موانع بالقوه برای پایبندی ایران به توافق موجود را از میان بر می‌دارد.»

این نشریه همچنین تصریح کرد که عدم درخواست اروپا از ایران برای پذیرش اصول یک توافق جدید در این مرحله شاید احیای نسبتا سریع توافق هسته ای را آسانتر کند.»

«حسن بهشتی پور»، تحلیلگر مسائل هسته‌ای، نیز در گفت و گو با خبرنگار سیاسی برنا در این باره تصریح کرد: «اینکه گفته می‌شود برجام باید اصلاح شود زمانی باید مطرح شود که اروپایی‌ها تعهدات خود را اجرا کنند چون همین چیزی که با ایران توافق کردند را اجرا نکردند حال نباید انتظار داشته باشند که ایران بیاید، درباره توافقی جدید با آنها گفت و گو کند. بنابراین اروپایی‌ها باید به تعهدات خود عمل کنند در نتیجه وقتی اجرا شد، می‌توان در این باره که آیا برجام به اصلاح نیاز دارد یا خیر، گفت و گو کرد.»

به گفته بهشتی‌پور، «بعید می‌دانم ایران قبل از اینکه اروپایی‌ها تعهدات خود را اجرا کنند زیر بار یک اصلاحات جدید در برجام برود.»

 مواضع مبهم و دارای تناقض اروپایی‌ها در حالی بیان می‌شود که وزرای خارجه چین و روسیه از اعضای باقیمانده در برجام پس از نشست مجازی روز دوشنبه هفته جاری، خواستار بازگشت بدون قید و شرط آمریکا به برجام شدند.

هرچند اروپایی‌ها یکی پس از دیگری تلاش کردند مواضع نسبتا متعادلی را از خود در ارتباط با ایران و برجام بروز دهند؛ وزیرخارجه آلمان  در ادامه پس از نشست با همتایان خود از کشورهای حاضر در برجام (فرانسه، روسیه، چین، ایران و انگلیس)، برجام را همچنان بهترین گزینه موجود در دست‌یابی به توافق با ایران دانست.

«جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم روز دوشنبه هفته جاری در پیامی که در صفحه توییتر خود منتشر کرد، نشست وزیران امور خارجه ایران و گروه 4+1 (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) را به عنوان تأکید مجدد اعضای برجام بر لزوم حفظ برجام توصیف کرد.

انگلیس هم ضمن تاکید بر تعهد این کشور نسبت به برجام بار دیگر نسبت به خروج یکجانبه آمریکا از توافق‌ هسته‌ای ابراز تاسف کرد و گفت: «ما از سال ۲۰۱۸ تلاش‌هایی برای حفظ برجام داشته‌ایم و به تعهداتمان پایبندیم و امیدوارم در  آینده شاهد بازگشت آمریکا به برجام باشیم.»

سفیر دائم فرانسه در سازمان ملل متحد نیز از تصمیم دولت بایدن برای بازگشت به برجام استقبال کرد و گفت: حفظ فضای دیپلماسی برای بازگشت همه شرکت‌کنندگان به اجرای کامل توافقنامه در اولویت قرار دارد. از این رو با همکاری آلمان و انگلستان، فرانسه نیز برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک بی وقفه تلاش کرده است.»

نتیجه نهایی مواضع کشورهای طرف برجام، بیانیه‌ مشترکی بود که در این بیانیه خاطرنشان شد، «اعضای برجام ضمن تاکید دوباره بر تعهدشان جهت حفظ توافق، تلاش‌هایشان در این راستا را تصریح کردند. آنها تداوم ضرورت اجرای کامل و موثر برجام توسط همه طرف‌ها و پرداختن به چالش‌های کنونی اجرای [برجام]، از جمله در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای و تعهدات رفع تحریمی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.»

پیش از این نشست دولت جدید آمریکا به ریاست جو بایدن دموکرات که قرار است 20 ژانویه شروع به کار کند، به همراه پایتخت‌های اروپایی بارها از بازگشت به برجام و حفظ این توافق سخن گفته اند و در عین حال تلاش کرده اند تا شرایط جدیدی را بر فضای هرگونه همکاری‌های آینده تهران و ۱+۵ حاکم کنند.

جو بایدن به تازگی در مصاحبه‌ای با توماس فریدمن ستون نویس روزنامه نیویورک‌تایمز در مورد مقاله‌ای که ۱۳ سپتامبر (۲۳ شهریور) در تارنمای سی ان ان در ارتباط با به بازگشت به برجام نوشته بود، سخن گفت. وی در آن مقاله نوشته بود: اگر ایران به تعهدات برجامی اش بازگردد، آمریکا بار دیگر به این توافق می‌پیوندد و تحریم‌های ضد ایرانی را لغو می‌کند.