تاسیس و فعالیت نگارخانه‌ها قانونمند شد

به گزارش برنا، تدوین آیین‌نامه جدید مجوز تاسیس و فعالیت نگارخانه‌ها بعد از بیست سال در اداره کل هنرهای تجسمی انجام شد. فرآیند تدوین و ساماندهی این آیین‌نامه یک سال و نیم به طول انجامید.

هادی مظفری مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اعلام خبر فوق گفت: این پروسه با یک پژوهش بین‌المللی که به استادان دانشگاه هنر سپرده شد، شکل گرفت و وضعیت مدیریت نگارخانه‌ها در دیگر کشورهای دنیا بررسی و بر مبنای آن و همچنین شرایط نگارخانه‌ها در کشور، آیین‌نامه قبلی و اسناد بالادستی و شرایط و اقتضائات هنرهای تجسمی در کشور، آیین‌نامه جدید تدوین شد.

او درباره ضرورت این تغییر یادآور شد: آیین صدور مجوز تاسیس و فعالیت نگارخانه‌ها مصوب ۲۳/ ۱۱/ ۱۳۷۹ بود و بعد از بیست سال ضرورت بازنگری بر مفاد آن الزامی به نظر می‌رسید، از این رو بر اساس مقتضیات و شرایط زمان و بررسی‌های همه‌جانبه برای توسعه هنرهای تجسمی در کشور و گستره بین‌المللی، در کمیته ساماندهی مجوزهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بازنگری و تدوین شده است.

مظفری با بیان این که ویژگی اصلی آیین‌نامه جدید این است که درباره موضوعاتی که پیش از این در آیین‌نامه مسکوت مانده بود و یا تصمیم ‌یری نشده بود، بازنگری شد و در این بازنگری جامعیت نگارخانه‌ها و گسترش هنرهای تجسمی مورد توجه قرار گرفت، خاطر نشان کرد: چند تفاوت مهم در این آیین‌نامه با آیین‌نامه قبلی وجود دارد. در بازنگری، تعاریف مربوط به هنرهای تجسمی و نگارخانه‌ها با استانداردهای جهانی تطبیق یافت که امر مهمی ست زیرا در افکار عمومی واژه نگارخانه با معانی دیگری مترادف شده بود، در این آیین‌نامه تعریف نگارخانه منحصرا در حوزه هنرهای تجسمی ارایه شده است.

وی افزود: تخصصی شدن شغل نگارخانه‌داری از خصوصیات این تعریف جدید است. پیش از این هر کس بدون بررسی کارشناسی می‌توانست وارد این حرفه شود و ارتباط فرد با هنرهای تجسمی سنجیده نمی‌شد. اما در آیین‌نامه جدید شغل نگارخانه‌داری و ورود به حوزه تخصصی هنرهای تجسمی تعریف شده و صلاحیت افراد ارزیابی می‌شود. سازمان‌ها هم به عنوان شخصیت حقوقی با معرفی مدیر مسئول که شرایط لازم را داشته باشد، می‌توانند نگارخانه تخصصی هنرهای تجسمی تاسیس کنند. با این کار مسیر ورود متخصصان و تحصیل‌کردگان رشته‌های هنرهای تجسمی به بازار و اقتصاد هنر نیز فراهم می‌شود.

مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد: از این پس تمام تقاضاهای تاسیس گالری، ارسال گزارش‌های ادواری و پیگیری امور مربوطه، به صورت برخط و غیرحضوری انجام می‌شود. سامانه‌ای اینترنتی برنامه‌نویسی شده است که کار صدور مجوز و همه امور مربوط به نگارخانه‌ها را به صورت غیرحضوری میسر کرده است و نگارخانه‌داران می‌توانند برای استفاده از این ظرفیت از طریق پنجره واحد به نشانی http://sso.farhang.gov.ir   استفاده کنند.

او ادامه داد: پیش‌تر در آیین‌نامه قبلی امکانی برای نگارخانه آنلاین و مجازی تعریف نشده بود که با توجه به شرایط کرونا در این آیین‌نامه این مورد هم لحاظ شده است.

مظفری خاطر نشان کرد: یکی از مهم‌ترین بخش‌های آیین‌نامه جدید این است که مرجع صدور مجوز و بررسی عملکرد نگارخانه‌ها از نگاه مدیریتی صرف خارج شده و مراحل صدور مجوز و نظارت بر کار نگارخانه‌ها و دیگر امور، به شورای هفت نفره واگذار شده است که در ماده ۴ آیین‌نامه جدید با جزییات بیان شده و ترکیب اعضا که برای دو سال از سوی مدیرکل هنرهای تجسمی انتخاب می‌شوند عبارتند از:

ـ یکی از معاونان اداره کل هنرهای تجسمی

ـ یک نفر از کارشناسان اداره کل هنرهای تجسمی

ـ سه نفر از کارشناسان و متخصصان هنرهای تجسمی با تایید اداره کل هنرهای تجسمی

ـ یک نفر از اعضای انجمن صنفی نگارخانه داران

ـ یک نفر از اعضای هیأت مدیره انجمن های هنرهای تجسمی

او گفت: شورای مرکزی در اداره کل هنرهای تجسمی تشکیل می‌شود و در این آیین‌نامه تفویض اختیار به استان‌ها نیز مشخص شده است که شورای استانی نیز با همین ترکیب اعضا کار صدور مجوز را انجام می‌دهند. تغییر مهم در این آیین‌نامه جدید این است که قبلا همه کارها را مدیر کل تجسمی یا مدیر کل استان انجام می‌داد که در حال حاضر با تشکیل این شورا حضور هنرمندان در کار نگارخانه‌ها پررنگ خواهد بود و این بزرگ‌ترین دستاورد این آیین‌نامه است.

مظفری تاکید کرد: پیش از این بسیاری از نگارخانه‌ها دولتی و یا زیر نظر نهادهای عام‌المنفعه بودند و بر این اساس ما آمار درستی از تعداد نگارخانه‌های کشور نداشتیم. اداره کل هنرهای تجسمی بر این اعتقاد است که نگارخانه‌ها باید خصوصی باشند. چرا که مساله فروش و اقتصاد هنر اهمیت بسزایی دارد و نگارخانه‌های دولتی معمولا در اقتصاد هنر نقشی نداشتند و بیشتر به صورت نمایشگاه عمل می‌کردند. با به روز شدن مجوز نگارخانه ها، آنها از سوی شورای مرکزی صاحب شناسه ای می شوند که پروانه فعالیت و شماره صنفی آنها محسوب می شود. از این طریق بعد از یک سال می توانیم به آمار دقیق نگارخانه ها در کشور دست پیدا کنیم و در حال حاضر نگارخانه های سراسر کشور ۴ ماه فرصت دارند تا مجوز فعالیت خود را طبق آیین نامه جدید به روز کنند.

مظفری خاطر نشان کرد: ما معتقدیم که در موضوع  بازار و اقتصاد هنر در رابطه بین هنرمند و مخاطب و نگارخانه‌دار نباید وارد جزییات شد. اما در این آیین‌نامه، رابطه و نظام‌مندی بین هنرمند و گالری‌دار و مخاطب تا حد لازم تعریف شده است و حقوق هر یک از آن‌ها در قانون مشخص است. در واقع نظام اقتصادی و بازار در حوزه هنر هم تابع عرضه و تقاضاست و صاحب اثر و نگارخانه‌دار و مشتری باید به توافق برسند. ممکن است که در بسیاری از خرید و فروش‌ها صاحب اثر یا هنرمند حضور نداشته باشد. اما حقوق هنرمند تعریف شده است.

او گفت: در آیین‌نامه جدید هم به تبعیت از آیین‌نامه قبلی مسئولیت برپایی هر نمایشگاه با مدیر مسئول است و شامل تمام جوانب برپایی نمایشگاه و فروش اثر و قوانین مرتبط با کپی رایت و حقوق معنوی هنرمندان است و مسئولیت اصالت اثر هم با مدیر نگارخانه است. اگر اثری فاقد اصالت و یا خلاف مقرارت و باورهای جامعه و موجب وهن باشد به عهده مدیر نگارخانه است که نمایش داده نشود. در عین حال حق فروش آثار عتیقه را ندارند. مباحث مربوط به کپی رایت و حقوق معنوی هنرمند و حتی مساله مرمت آثار هم در آیین نامه جدید ذکر شده است.

مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: آیین‌نامه قبلی اشاره داشت که مدیر هر نگارخانه موظف است یک هفته قبل از برپایی نمایشگاه برنامه‌های خود را به اداره کل هنرهای تجسمی اعلام کند. این مساله در آیین‌نامه جدید هم وجود دارد. نکته حایز اهمیت این است که شاید مدیران نگارخانه‌ها چندان به این مساله توجهی نکنند. خاطر نشان می‌کنم که گاهی مراجع قضایی در خصوص عملکرد یک نگارخانه در بازه زمانی مشخص سوال کرده‌اند. وقتی گزارشی از سوی مدیر نگارخانه به اداره کل و شورای مرکزی رسیده باشد، شورا می‌تواند پاسخگو باشد. این کار برای آگاهی و اطلاع است. چرا که در حوزه نگارخانه‌ها و نمایشگاه‌ها هم مانند نظارت بر آثار موسیقی، کتاب، سینما و قانون مطبوعات، نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد پسینی است و بعد از اجرای برنامه و برگزاری نظارت انجام می‌شود. با این حال اطلاع داشتن شورای مرکزی از جزییات برنامه‌های نگارخانه‌ها رافع مشکلات آتی است.

وی افزود: نکته دیگری که در آیین‌نامه جدید نسبت به آیین‌نامه قبلی تغییر کرده است شناور شدن حق‌العمل نگارخانه‌ها در فروش آثار است. حق‌العمل نگارخانه قبلا ۳۰ درصد بود و الان بین ۲۰ تا ۴۰ درصد شناور است که در صحبت با انجمن نگارخانه‌داران و مشورت با هنرمندان بر اساس سوابق هنرمند و اثر و نوع نگارخانه و … این شناور بودن لحاظ شد.

مظفری در پایان گفت: در آیین‌نامه جدید به مواردی از جمله فوت موسس و یا در مواردی که شخص فاقد شرایط مطرح در دستورالعمل باشد و حق مدیریت نگارخانه و تخلفات احتمالی از سوی نگارخانه‌دار هم تاکید شده است. برای مثال دیگر مثل گذشته مرجع انحلال فعالیت یک نگارخانه یک نفر با عنوان مدیر کل نیست و مراجع تصمیم برای انحلال فعالیت نگارخانه و شرایط آن بر اساس نوع تخلف متغیر و متنوع است.