پرواز ۶۵۵ بازخوانی رسوایی حقوق بشر آمریکایی

به گزارش برنا، به نقل از پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۶۷ با شلیک دو موشک از ناو یواس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بر فراز خلیج فارس متلاشی شد و تمامی سرنشینان آن جان باختند. خبری که بعد از گذشت بیش از ۳۰سال از آن هنوز هم بشردوستان جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

شلیک به پرواز ۶۵۵ نمونه‌ای از حقیقت ضدحقوق بشری دولت آمریکاست. حقیقتی که تکرار آن در صفحه تاریخ گواه بی‌اعتنایی دولت آمریکا به حقوق بشر  و جان انسان‌هاست. پرواز ۶۵۵ یک هواپیمای مسافربری از ملیت‌های ایرانی، اماراتی، یوگسلاوی، پاکستانی، هندی و ایتالیایی بوده که به مقصد امارات متحده عربی پرواز کرده و هیچ گونه نشانه‌ای از یک هواپیمای نظامی با مقاصد جنگی نداشته و برای انتقال مسافران هواپیمایی از مقصد تهران به سمت بندرعباس پرواز کرده و پس از توقف در بندرعباس به سمت دبی حرکت کرده است. مسیر هوایی مشخص شده دقیقا مسیری است که برای امور تجاری از آن خط هوایی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

محل شلیک به هواپیمای مسافربری ۶۵۵ ، تنگه هرمز بوده است، با توجه به قواعد دریاها در محدوده آب‌های سرزمینی قرار می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت که شلیک به هواپیما در آب‌های آزاد نبوده و این نوع اقدام نظامیان آمریکایی نوعی تجاوز به آب‌های سرزمینی نیز محسوب می‌گردد. ورود به آب‌های حریم کشور ساحلی نیز از جمله مواردی است که قواعد حقوق بین‌الملل را نقض می‌کند. شرح واقعه بدین صورت است که در ساعت ۱۰:۲۲ ناو جنگی وینسنس آمریکا که از یک مأموریت اسکورت برمی‌گشت و به حریم آب‌های ایران وارد شده بود، به دستور ناخدا ویلیام راجرز، فرمانده ناو وینسنس، ۲موشک را به سوی پرواز ۶۵۵ شلیک کرد. هواپیما از صفحه رادارهای زمینی محو شده و در آب‌های خلیج فارس سقوط می‌کند. با عدم اطلاع از سرنوشت هواپیما، برج مراقبت فرودگاه بندرعباس، در تماس با دبی، پیگیر سرنوشت پرواز ۶۵۵ شده ولی آن‌ها نیز اظهار بی‌اطلاعی کردند. بلافاصله پس از این واقعه، مقامات آمریکایی اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف -۱۴ جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار داده‌اند.

پس از سقوط هواپیما هیچ یک از کشتی‌های آمریکایی در منطقه برای نجات جان مسافران پرواز ۶۵۵ اقدامی انجام ندادند و ۲۹۰ نفر انسان بی‌گناه در آب‌های خلیج فارس قتل‌عام می‌شوند.

در پیگیری‌های متعدد، نظامیان آمریکایی اظهار داشتند که هواپیمای مسافربری با یک جنگنده نظامی اشتباه گرفته شده و مورد شلیک موشک‌های امریکایی قرار گرفته است. این درحالی است که سیستم‌های پیشرفته راداری چنین اشتباهی را به صفر می‌رساند و مقصود آمریکایی‌ها را در حمله به غیر نظامیان بیشتر تأیید می‌کند. اعطای نشان لیاقت از سوی رئیس جمهور آمریکا به ناخدای ناو جنگی وینسس در سال ۱۹۹۰ بر اطلاع از ماهیت غیر نظامی پرواز ۶۵۵ توسط فرماندهان ناو وینسس صحه می‌گذارد و جنگ‌طلبی دولت آمریکا، آن هم با غیر نظامیان را تأیید می‌کند و این خود بر نفرت ایرانیان از آنان می‌افزاید.

توجیه دیگر آمریکایی‌ها در شلیک به پرواز ۶۵۵ به اعلام اخطار به هواپیمای مذکور بوده است و این در حالی است که هواپیمای مسافربری همانند جنگنده‌های نظامی فرکانس‌های لازم برای دریافت پیام‌ها را نداشته و پیامی دریافت نکرده است.

بلافاصله پس از وقوع این حادثه، دولت ایران موضوع را در شورای سازمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی(ایکائو) مطرح نمود.  نکته قابل توجه در این میان آن است که شورای ایکائو پیش از این در موقعیت‌هـای مشابه، اَعمال دولت‌هایی که اقدام به سرنگونی هواپیماهای مسافربری دولت‌های عضو نموده بودند را محکوم کرده بود ولی در این مورد پیش از مراجعه ایران، شـورا هرگز اقدام به اتخاذ موضع ننمود.

اقدامات غیرقانونی و غیرحقوق بشری ایالات متحده آمریکا را در چند مورد می‌توان ذکر است:

۱. تجاوز به حریم ‌آبهای داخلی و سرزمینی ایران

۲.توسل به زور

۳.نقض عهدنامه مودت بین دو کشور ایران و ایالات متحده آمریکا و

۴. عدم رعایت حقوق عرفی در حقوق دریاها.

تمامی این موارد به نحوی اقدام غیرقانونی و غیرحقوق بشری دولت آمریکا را می‌تواند اثبات کند که البته دولت ایران این موارد را در لایحه‌ای به دیوان بین‌المللی دادگستری تقدیم نمود اما با وجود کارشکنی‌های متعدد طرفین دعوای خود را بدون صدور رأی فاصل پایان دادند.

مصادیق رسوایی اقدامات غیربشردوستانه آمریکا که با پرچم حقوق بشر حرکت می‌کنند و خود را مهد حقوق بشر می‌دانند بسیار زیاد است که امروز ۱۲تیر زنده نگاه داشتن یاد و خاطره مظلومان پرواز ۶۵۵ می‌تواند حافظه تاریخی ایران سربلند را برای نابودی استکبار جهانی تقویت کند.

محمد مهدی سیفی

دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران