تئاتر، هنری است برای انتقال تجربه و رسیدن به فهم مشترک / متأسفانه مسئولان، هنر نمایش را ابزار تبلیغات می‌دانند / بی‌سوادها برای این هنر تصمیم می‌گیرند

امیر دژاکام کارگردان تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: شاید بالغ بر 30 یا 40 مرتبه خواهشی را مطرح کرده‌ام اما هیچ‌گاه گوش شنوایی وجود نداشته که خواهش ما را بشنود و بفهمد. ما وقتی درخت گردو می‌کاریم بار دادن این درخت با کشت گندم متفاوت است. گندم طی یک سال محصول می‌دهد یا اگر کَلَم کاشته‌ایم در چند ماه محصولمان را می‌توانیم برداشت کنیم. در واقع هر چیز که کاشته می‌شود اقتضای ثمر دادنش متفاوت است و درخت گردو 14 تا 27 سال زمان می‌برد تا بار بدهد.

دژاکام خاطرنشان کرد: سوال من از مسئولان این است که آیا دلشان می‌خواهد اعتیاد در جامعه مهار یا مصرف مواد مخدر کنترل شود؟ آیا دلشان می‌خواهد که نابهنجاری‌های علمی، اقتصادی و سیاسی در جامعه کم‌تر شود؟ اگر ما به دنبال اجتماعی هستیم که سلامت روح و بدن در آن تضمین شود راه‌های مختلفی دارد. یکی از راه‌های شاید پلیس باشد، پلیس در واقع پس از دزدی است که با افراد برخورد می‌کند و این رویه تشریفاتی عریض و طویل دارد که پلیس، کلانتری، قاضی و زندان را شامل می‌شود. ما باید نگاه کنیم چطور این بزهکاری‌ها شکل می‌گیرد و جلوی این وضعیت را بگیریم.

او افزود: اگر انسان می‌توانست دوباره متولد شود، قطعاً بهتر زندگی می‌کرد و احتمال اشتباهات در زندگی دوباره کمتر بود اما حالا که این امکان وجود ندارد باید از تجربیات دیگران استفاده کرد. این تجربه‌ها با نگاه به تاریخ، صحبت بزرگ‌ترها، رمان سپس سینما و بعد تئاتر به انسان‌ها منتقل می‌شود. رمان، سینما و تئاتر می‌توانند تجربیات دیگران را به ما منتقل کنند. در رمان انسان با کلمه و کاغذ سر و کار دارد، در سینما با وجود فاصله با تصویر اما در تئاتر انسان با انسان مواجه می‌شود و این تنها جای جهان است که انسان با انسان مواجه می‌شود و تجربه را می‌تواند کسب کند.

این کارگردان در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: حالا که استفاده از تجربیات دیگران تا این حد می‌تواند اهمیت داشته باشد ما باید به رمان، سینما و تئاتر اهمیت دهیم. این هنرها تجربیات و فهم مشترک از تجربیات می‌سازند و از آنجا که تئاتر با مواجهه انسان با انسان تجربه را منتقل می‌کند این تجربه بسیار گرانبها و ارزشمند است.

دژاکام تصریح کرد: اگر انسان به فهم اهمیت این تجربه برسد و نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی این درک را پیدا کند که تئاتر محل تبلیغ نیست و محل رسیدن انسان‌‌ها به تجربیات مشترک است می‌تواند نگاه مدیریتی در کشور را نسبت به این هنر تغییر دهد. یک تبلیغ چند روز می‌تواند تأثیر بگذارد ولی تجربه مشترک تا آخر عمر با انسان می‌ماند و تأثیرش از بین نمی‌رود. تئاتری که از هر لحاظ در اجرا و متن مستحکم باشد مخاطبانش را به فهمی مشترک می‌رساند و این فهم مشترک می‌تواند به شکلی مشترک در جامعه انسان‌ها را به سمت درستی سوق دهد.

این کارگردان خاطرنشان کرد: متأسفانه فعلاً آن‌ها که سواد ندارند و این مسائل را درک نمی‌کنند برای تئاتر تصمیم می‌گیرند و همین باعث شده که تنها 20 میلیارد تومان بودجه برای آن مشخص کنند اما این در حالی است که یک سریال شبکه نمایش خانگی به تنهایی با حداقل 20 میلیارد تومان ساخته می‌شود. این نگاه غلطی است که بودجه تئاتر کل کشور به اندازه بودجه ساخت یک سریال نباشد. من 45 سال است که در این عرصه کار می‌کنم و مدام به این معضل اشاره کرده‌ام اما متأسفانه مدیرانی که بودجه‌نویسی می‌کنند کاری به ماهیت واقعی تئاتر ندارند و به دنبال تبلیغات هستند و از آنجا که تئاتر را هم نوعی تبلیغات می‌دانند بودجه اندکی برای آن مشخص می‌کنند.

دژاکام تأکید کرد: اگر جامعه ما از دین، بهداشت، قوانین راهنمایی و رانندگی، قوانین خانواده و... به فهم مشترکی برسد کشور شکوفا می‌شود و این چیزی است که تئاتر را یک محصول استراتژیک می‌کند؛ تئاتر تاکتیک نیست، تئاتر یک محصول استراتژیک است. این هنر به مخاطبش قدرت تشخیص خوب از بد را می‌دهد و تأثیرات مهم و مثبت اجتماعی دارد اما متأسفانه از آنجا که مدیران ما به دنبال تبلیغ هستند به سینما و تئاتر نگاهی اینچنین دارند و سریال‌ و فیلم ساختنشان هم تبلیغاتی است.

او افزود: تا زمانی که نگاه درستی به این هنر وجود نداشته باشد، از نظر اقتصادی به اندازه کافی به این پدیده نپردازیم و سالن‌ها را مجهز و استاندارد نکنیم تا خانواده‌ها امنیت داشته باشند و تبلیغات درستی وجود نداشته باشد نمی‌توان انتظار شکل‌گیری وضعیتی مناسب و درست را داشت. امروز سالن‌های خصوصی بسیاری در کشور ساخته شده‌اند اما اکثر این سالن‌های خصوصی وضعیت استانداردی ندارند. اتاق‌های گریم در مکان‌های درستی تعبیه نشده، این سالن‌ها حتی یک دوش ندارد؛ همانطور که یک فوتبالیست بعد از مسابقه فوتبال نیاز دارد که دوش بگیرد بازیگر نیز برای سلامت خود و دفع سموم نیاز به این کار دارد. اتاق‌های فرمان در این سالن‌ها به درستی ساخته نشده و ارتباط بین پشت صحنه و اتاق فرمان به سختی برقرار می‌شود. از طرفی تلویزیون هنوز تئاتر را باور نکرده و علاقه‌ای به آن ندارد و ما می‌بینیم که سال‌هاست در این رسانه هیچ تله‌تئاتری پخش نشده است. متأسفانه تئاتر امروز یک بچه سر راهی است که به چشم یک بزهکار به آن نگاه می‌کنند.

دژاکام اظهار داشت: مسئولان باید با ماهیت تئاتر آشنا باشند. در دنیای درام تا بدی نباشد خوبی معنا پیدا نمی‌کند. نمی‌توان انتظار داشت که در یک اثر نمایشی هیچ کاراکتر منفی وجود نداشته باشد و همه چیز مثبت و خوب باشد. اگر یک رئیس اداره به همه مشکلات و نامه‌ها به خوبی رسیدگی کند هیچ قصه‌ای به وجود نمی‌آید، رئیس اداره باید رشوه بگیرد تا درام داشته باشیم. یک قطار وقتی از مبدأ حرکت می‌کند اگر بدون هیچ مشکلی به مقصد برسد هیچ قصه‌ای به دست نمی‌آید، این قطار باید در جایی از مسیر خارج شود. در احسن‌القصص (قرآن کریم) نیز قصه‌ها چنین ویژگی‌هایی دارند. اگر برادران حضرت یوسف آن رفتار غیرانسانی را انجام نمی‌دادند و او را به داخل چاه نمی‌انداختند قطعاً ماجرایی شکل نمی‌گرفت یا اگر زلیخا به عنوان زنی متأهل به یوسف علاقه‌مند نمی‌شد ما هیچ ماجرایی نداشتیم. اینکه ما انتظار داشته باشیم همه شخصیت‌ها در آثار نمایشی مثبت باشند نشان از اشتباه ما در فهم هنرهای نمایشی است. همه چیز نباید در قصه‌ها گل و بلبل باشد و ما برای شکل‌گیری درام نیاز به شخصیت‌های منفی و مشکلات داریم.

این کارگردان در پایان اظهاراتش گفت: به هر حال در مورد اقتصاد تئاتر باید نگاهی کلان وجود داشته باشد. امیدوارم تفاوت نگاهی که بین دو هنر شرافتمند و بزرگ سینما  وتئاتر وجود دارد در این مباحث از بین برود چرا که دور از انصاف است تفاوت‌ها در مسائلی چون بودجه تا این حد باشد.