کدام درخت‌ها با اقلیم ایران ناسازگارند؟

به گزارش برنا؛ 15 اسفند ماه به عنوان روز درختکاری نام‌گذاری شده است و هدف از این کار ترغیب مردم به کاشت نهال, محافظت از طبیعت و همچنین آشنایی هرچه بیشتر مردم با اهمیت درختان و نقش آن‌ها در زندگی خود و سایر جانداران است.

کاشت درخت از دیرباز در میان ایرانیان رایج بوده است و در اسلام نیز بارها به اهمیت این کار تاکید شده است. ایجاد پوشش گیاهی و کاشت درخت مناسب اقلیم هر کشور نقش زیادی در تعدیل آب و هوا, افزایش سطح اکسیژن, کاهش آلودگی صوتی و آلودگی هوا, کنترل آب‌های سطحی و تغذیه سفره‌های آب زیر زمینی و ..., دارد.

با وجود تأکیدی که بر کاشت درخت وجود دارد, باید به این نکته توجه کنیم که هر گونه‌ای را نباید در هر اقلیمی کاشت و در واقع کاشت درخت باید مطابق با شرایط اقلیمی هر سرزمین باشد. متأسفانه در کشور ما دیده شده است که در مواردی به دلیل اینکه عموما گونه‌های غیربومی رشد بسیار سریعی دارند, مسئولین کشور ما برای ایجاد جنگل‌های مصنوعی و کمربند سبز رو به استفاده از این گونه‌ها آورده‌اند که این کار آسیبی زیادی را به کشور وارد کرده است.

ورود گونه گیاهی غیربومی می‌تواند  تنوع ژنتیکی منحصر به فرد طبیعت کشور را نابود کند, نفوذپذیری خاک را کم کند و باعث بروز سیلاب شود, مردم را دچار بیماری‌های حاد تنفسی مانند آلرژی کند و به واسطه آب‌بری زیادی که دارد سطح آب‌های زیرزمینی را کاهش دهد. از این رو کارشناسان همواره تاکید دارند که کاشت درخت و ایجاد پوشش گیاهی فقط باید با گونه‌های بومی و مناسب اقلیم کشور انجام شود.

در ادامه تعدادی از درختانی که گونه مهاجم طبیعت کشور بودند و در سال‌های اخیر به اشتباه در کشور کاشته شده‌اند را معرفی می‌کنیم:

1. کنوکارپوس

کنوکارپوس که یکی از مهاجم‌ترین گونه‌ها برای طبیعت ایران محسوب می‌شود, در سال‌های اخیر در خوزستان کاشته شده بود و به واسطه کاشت این درخت آسیب فراوانی به سلامت مردم و همچنین زیرساخت‌های این استان وارد شد.

ریشه‌های این درخت رشد زیادی دارند که این رشد بی‌رویه باعث می‌شود که اولاً هر نوع گیاه دیگری در رقابت برای رسیدن به آب‌های زیر‌سطحی ناکام مانده و خشک شود؛ ثانیا، رشد موزائیکی ریشه‌های این درخت مهاجم باعث محکم شدن زمین اطراف درختان کهور می‌شود, لذا آب حاصل از باران نمی‌تواند در زمین فرو رود و از این رو هر نوع بارشی می‌تواند باعث راه افتادن سیلاب شود.

کاشت این درختان در معابر عمومی به سیستم فاضلاب شهری نفوذ کرده و آسیب خواهد رساند. کنوکارپوس جاذب پشه آنوفل( پشه ناقل مالاریا ) است و می‌تواند باعث شیوع بیماری مالاریا شود. بیماری‌های حاد تنفسی نیز می‌توانند به دنبال گرده افشانی این درخت, مردم را درگیر کنند.

کنوکارپوس بر سلامتی حیوانات نیز تأثیر می‌گذارد و  چانچه حیوانات از برگ‌های این درخت تغذیه کنند باعث سست شدن ماهیچه‌های آن‌ها شده و در نهایت مرگ این جانوران را به دنبال دارد.

2. عرعر

گونه عرعر با نام علمی  "Ailanthus altissima" با عرعر ایرانی تفاوت دارد؛ این گیاه که بومی کشورهای آسیا شرقی از جمله چین, ژاپن و کره جنوبی است در سال‌های گذشته در کردستان و در بخشی از جنگل‌های شمال کشور کاشته شده  و سبب بروز مشکلات تنفسی در مردم و تضعیف منابع آب زیرزمینی شده بود. 

عرعر رشد بسیار بالایی دارد و جابه‌جایی دانه‌های آن به وسیله باد به راحتی صورت می‌گیرد که این رشد و پراکندگی سریع سبب گسترش آن در سایر مناطق کشور می‌شود. گونه عرعر آب‌بری زیادی دارد و با مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی سبب کاهش ذخایر آب و عدم دسترسی گونه‌های بومی اطراف آن به منابع آبی می‌شود.

این گونه بر سلامت مردم نیز تأثیرگذار است و می‌تواند سبب بروز مشکلات آلرژیک و سردرد شود. در صورت تماس و ورود گرده این درخت به سیستم گوارشی علائم مسمومیت نیز در انسان مشاهده شده است. عرعر علاوه بر انسان توانایی مسمومیت حیوانات به ویژه دام‌ها را نیز دارد.

3. پالونیا

خاستگاه این درخت کشور چین است و این گیاه بومی این کشور محسوب می‌شود. پالونیا در سال‌های اخیر در بخشی از جنگل‌های شمال کشور کاشته شده بود و حتی قرار بود برای مبارزه با "سفید بالک" در تهران  نیز کاشته شود.

درخت پالونیا مصرف آب زیادی دارد و برگ‌های پهن آن با سایه‌اندازی بر رویشگاه‌ها مانع رشد گونه‌های بومی می‌شوند. چوب این درخت نیز کیفیت بسیار نامرغوبی دارد و شاخه‌های آن که همواره در معرض سقوط هستند, می‌توانند در محل‌های تردد افراد و یا وسایل نقلیه ایجاد خطر کنند.

4. اکالیپتوس

خاستگاه درخت اکالیپتوس کشور استرالیا است و این درخت در صورت کشت در اقلیم مناسب بسیار مثمرثمر است اما این درخت به هیچ وجه مناسب کاشت در کشور ما نیست. در سال‌های گذشته کاشت اکالیپتوس در شهرهای بندرعباس، یزد و گرمسار به یک معضل بزرگ تبدیل شده بود و به زیرساخت‌های آب و فاضلاب این شهرها آسیب وارد کرده بود.

هنگامی که یک درخت اکالیپتوس در زمین کاشته می‌شود, پس از مدت کوتاهی ریشه‌های آن به سرعت رشد می‌کند و  برای تأمین آب، به سمت آب‌های زیرزمینی و لوله‌های فاضلاب رشد می‌کنند. ورود ریشه درخت اکالیپتوس به فاضلاب‌های شهری سبب می‌شود تا مجاری فاضلاب بسته و فاضلاب از کف خانه‌ها بالا بزند.

علاوه بر آسیب به لوله‌های فاضلاب, رشد بیش از حد ریشه درخت اکالیپتوس می‌تواند سبب تخریب آسفالت سطح زمین نیز شود. ریشه‌های این درخت در هنگام رشد قسمت زیادی از مواد مغذی خاک را به خود جذب می‌کنند.