تکیه گاه فامیلی ایرانی در معرض انقراض

به گزارش خبرگزاری برنا؛ پیر شدن جمعیت ایران طی چند سال اخیر شتاب بیشتری پیدا کرده است‌ و بر کسی پوشیده نیست‌، این روند در حال حاضر اثرات نامطلوبی در حوزه‌های مختلف، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... به همراه دارد.

به نظر می‌رسد، سهم اصلی تغییرات جمعیت بعد از جنگ هشت ساله، تفاوت نگاهی بود که به مقوله جمعیت و مسئله زاد و ولد صورت گرفت.

آن روزها شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» در حالی فضای اجتماعی را به عنوان یک سیاست اصلی هدف قرار داد که زمانی برای پایان دادن به آن در نظر گرفته نشد.

نفوذ سبک زندگی غربی پس از دفاع مقدس

‌نفوذ سبک زندگی غربی و عواملی چون، پیشرفت دانش پزشکی، افزایش اشتغال زنان و سیاست‌های نادرست تنظیم خانواده در کنار سیاست‌های کنترل جمعیت‌، دست به دست هم داد تا امروز شاهد کاهش چشمگیر نرخ باروری باشیم.

این کاهش موالید در بین افراد جامعه سبب شده است در آینده شاهد پدیده‎ای به نام سالمندان تک فرزند باشیم.

یک کارشناس ارشد علوم اجتماعی در کرمان ‌به طرح پیامدهای کاهش جمعیت و ورود به مرحله ‌سالمندی پرداخت و گفت: یکی از مباحث قابل تأمل جامعه که امروزه در کشور ما‌ توجه بسیاری از سیاست‌گذاران را به خود جلب کرده، مسئله جمعیت و چالش‌های پیش رونده ‌آن است.

کرشمه والی‌زاده به آغاز طرح برنامه‌های کنترل جمعیت در ایران از سال 1337 اشاره کرد و افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی اجرای برنامه‌های کنترل جمعیت متوقف شد.

وی تصریح کرد: پس از خاتمه ‌جنگ‌، مشکلاتی از جمله‌ بیکاری‌، کمبود فضای آموزشی‌، رشد مهاجرت‌ها و... به عنوان تبعات رشد جمعیت اعلام و تصمیم گرفته شد، برنامه‌های تنظیم خانواده به صورت جامع انجام شود و بر این اساس در نیمه‌ دهه 70 و نیمه دهه 80 به آرامی جمعیت کاهش یافت.

هشدار رهبری در مورد کاهش جمعیت

این مدرس دانشگاه با اعلام اینکه در آن زمان‌، فرهنگ‌سازی برای کنترل جمعیت در دستور کار جدی قرار گرفت و به موضوعی حساس تبدیل شد‌، خاطرنشان کرد: این در حالی بود که مسئولان پس از آشکار شدن تبعات سنگین کاهش جمعیت‌ به انجام اقدامات فوری و بنیادین و برداشتن گام‌های عملی در این راستا پرداختند.

والی‌زاده یادآور شد: مقام معظم رهبری در بیانات خود با هشدار در مورد خطر کاهش جمعیت ‌بر لزوم تغییر سیاست‌های کشور در این زمینه تاکید کردند و اهمیت و ضرورت تغییر سیاست‌های جمعیتی‌ را لازم دانستند.

والی‌زاده با تأکید بر اینکه جمعیت جوان‌ بانشاط و تحصیل کرده کشور یکی از عوامل مهم پیشرفت کشور است‌، گفت: سیاست‌های سال 71 با مقاصد تحدید نسل همراه بود.

این مدرس دانشگاه افزود: مشکلات ناشی از زندگی جدید سبب شده است،  والدین تنها به داشتن یک فرزند در زندگی خود بسنده کنند‌، هر چند احساس گناه می‌کنند‌، چرا که بر این باورند فرزند آنها در طول زندگی‌‌، احساس تنهایی می‌کند.

لزوم برنامه‌ریزی جامع

این کارشناس ارشد علوم اجتماعی هشدار داد: سالمندان برای سپری کردن دوران سالمندی با کمبودها و نارسایی‌هایی مواجه هستند، لذا ضروری است برنامه‌ریزان با تعیین اولویت‌ها و سیاستگذاری اصولی و سازماندهی رفاه و سلامت آنان و در نهایت بهبود و ارتقای شاخص‌های زندگی ‌به نحوی برنامه‌ریزی کنند تا جمعیت سالخوردگان با مشکلات مالی و درمانی که مهم‌ترین چالش آنان است، روبه‌رو نشوند.

وی با بیان اینکه سالمندان مانند نگین جامعه هستند‌، تأکید کرد: انفجار جمعیت سالمندان موجب افزایش بیش از حد هزینه‌های بهداشتی ـ درمانی در جامعه می‌شود و این امر لزوم برنامه‌ریزی جامع را طلب می‌کند.

افزایش جمعیت سرای سالمندان ناشی از کم جمعیت بودن خانواده‌ها

این مدرس دانشگاه با اعلام اینکه ایران دارای بالاترین سرعت ورود به سن سالمندی است‌، تصریح کرد: هم اکنون در کشور ما‌ بار اصلی مراقبت از سالمندان بر دوش خانواده است اما از آن جایی که هم اکنون خانواده‌ها کم جمعیت هستند‌، لذا برای نگهداری و مراقبت‌ به خانه‌ سالمندان سپرده می‌شوند.

والی‌زاده یادآور شد: این در حالی است که خانه‌ سالمندان‌، کارکرد خانواده را ندارد و بر این اساس صمیمیت و گرمی که در محیط خانواده به افراد منتقل می‌شود را نمی‌تواند ایجاد کند‌، پس این امر درصد افسردگی در سالمندان را افزایش می‌دهد.

وی هشدار داد: اگر در این زمینه اقدامی صورت نگیرد در آینده ایرانیان با هموطنانی سالخورده و بیمار روبه‌رو می‌شوند و مشکلات آنان به مراتب از اکنون که جوانند‌، بیشتر است.

این کارشناس ارشد علوم اجتماعی تاکید کرد: بهترین محیط برای سالمند‌، فضای خانه و خانواده است‌، چرا که دوری از این فضا صدمات روحی جبران‌ناپذیری به سالمند وارد می‌کند.

والی‌زاده به مردم توصیه کرد: سعی کنند بیشترین میزان حمایت و تلاش‌ها، برای نگهداری از سالمندان ‌در فضای خانواده صورت گیرد.

آسیب‌های تک فرزند بودن

یک روانشناس در کرمان با اشاره به اینکه تعداد والدین تک فرزند روز به روز در حال افزایش است‌، گفت: تک فرزندها نمی‌توانند ناامیدی و فشارهای روحی را تحمل کنند.

میترا میرزادی گوهری افزود: چنانچه توهینی به این کودکان شود، بدون آن که قصد و غرضی در کار باشد این توهین را رفتاری عمدی و به پشتوانه نیّتی خاص تفسیر می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: تک فرزند‌ها در صورتی که از مسئله‌ای رنجیده خاطر شوند، این حالت را تا مدت‌های مدید در درون خود زنده نگاه می‌دارند.

میرزادی تصریح کرد: این کودکان تنها به برقراری روابطی علاقه‌مند هستند که در برگیرنده منافع آنان باشد و احساساتشان را نیز جریحه دار نکند.

طلاق و اعتیاد در کمین خانواده‌های کم جمعیت

این روانشناس یادآور شد: کودکان تک فرزند ممکن است ناراحتی‌های خود را برای دیگران بیان نکنند و افرادی درون گرا شوند.

میرزادی با اعلام اینکه یکی دیگر از معایب تک فرزند بودن، تأثیر آن بر مراحل رشد کودک است‌، گفت: این کودکان کسی را ندارند تا با او رقابت‌، بازی و دعوا کنند‌، بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌کنند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آنها ندارند.

وی افزود: بررسی‌ها نشان داده، طلاق و اعتیاد در کمین خانواده‌های کم جمعیت است.

کرمان، پایلوت کشوری مراقبت رسمی از سالمندان می‌شود

 معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان گفت: این پروژه با همکاری اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار و امور اجتماعی، سازمان بهزیستی و سایر سازمان‌های مرتبط با امور سالمندان به منظور تربیت ساختارمند مراقبت رسمی برای سالمندان انجام خواهد شد.

محسن بارونی گفت: در این پروژه تمامی فرآیند‌های مرتبط در زمینه خدمت به سالمندان با مشارکت همه سازمان‌ها در قالب کارگروه‌های تخصصی احصا و آزمون می‌شود و در نهایت مدل مناسب در این زمینه در اختیار کل کشور قرار می‌گیرد.

حرف آخر ...

جمعیت کشور در حال حاضر 84.5 میلیون نفر است، از سال 98 نرخ رشد به زیر یک درصد رسیده، سال 99 نرخ رشد 7 دهم درصد و در سال 1400 نرخ رشد همان میزان 7 دهم درصد با چند صدم تغییر تکرار شد. این میزان پایین‌ترین نرخ رشد در طول تاریخ ایران است و تا 15 سال آینده نرخ رشد جمعیت صفر خواهد شد و به سمت منفی می رود که به معنی کاهش جمعیت کل است.

گزارش از مریم سادات  بهادر