همه چیز به نفع ایران؛ کلید ورود به ترکمنستان در دستان وزارت نفت

به گزارش خبرگزاری برنا، کشور ترکمنستان بیش از شش میلیون جمعیت دارد و مساحت آن حدود 492 کیلومتر مربع است. 80 درصد این کشور توسط صحرای قره قوم پوشیده شده است. این کشور عمدتا از طریق صادرات گاز و نفت خام اقتصاد خود را تامین می‌کند. ترکمنستان بزرگترین میادین گاز جهان را داراست که بیشتر در حوزه آمودریا، واقع در شرق، حوزه مرغاب و کاسپین جنوبی در غرب قراردارد. میادین گازی این کشور بیش از 20 قدمت دارند که به معنای بالا بود عمر میادین این کشور است.

ذخایر گازی ترکمنستان

براساس آمار بی پی، ترکمنستان در سال 2020 معادل 13.6 تریلیون متر مکعب است. سهم دخایر گازی این کشور به نسبت کل جهان در سال 2020 برابر 7.2 درصد بوده لذا پس از روسیه، ایران و قطر در رتبه چهارم قرار گرفته گرفته است. عمده‌ترین میادین گازی ترکمنستان شامل میدان دولت آباد با ذخیره 1.4-1.7 تریلیون متر مکعب در نزدیکی مرز ایران، میدان گالکینیش با ذخایر گازی بین 4-14 تریلیون متر مکعب، میدان گازی آمو دریا با ذخیره حدود 2 تریلیون مترمکعب، میادین حاشیه خزر، میادین فراساحل، میادین مرکزی است.

جدول1) وضعیت میادین هیدروکربوری ترکمنستان

براساس آمار بی پی 2022، میزان مصرف گاز طبیعی ترکمنستان طی سال 2020 معادل 29.6 میلیارد متر مکعب بود و این میزان در سال 2021 به 36.7 میلیارد متر مکعب رسید. سطح مصرف این کشور در بازه 2010-2020 هفتاد و یک درصد افزایش پیداکرده و طبق گزارش "ملاحظات و الزامات و راهبردی تجارت انرژی ایران و ترکمنستان" مرکز پژوهش‌های مجلس دلیل این افزایش را باید توسعه صنعت پتروشیمی و افزایش مصرف گاز در نیروگاه‌های تولید برق ارزیابی کرد. به علاوه اینکه چین و روسیه نیز میزان واردات گاز خود از ترکمنستان را افزایش داده‌اند.

جدول 2) روند تولید و مصرف گاز طبیعی در ترکمنستان (برحسب میلیارد متر مکعب)

 جدول3) پیش‌بینی وضعیت تولید گاز ترکمنستان تا سال 2030

صادرات گاز ترکمنستان

به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بعد از فروپاشی شوروی صادرات این کشور به روسیه مانند قبل ادامه پیدا کرد اما سیاست تنوع بخشی به سبد گاز در دستور سیاستگزاران قرارگرفت به همین دلیل مذاکرات با ایران را آغاز کردند. بعد از اولین نزاع گازی ترکمنستان با روسیه در سال 1997، در همان سال خط لوله کربچه-کردکوی براساس یک قرارداد 25 ساله صادرات سالیانه 6 میلیارد متر مکعب گاز در سال را روانه ایران کرد. در سال 2010 نیز صادرات گاز به چین را آغاز شد و میزان آن در بازه سال‌های 2014-2016 معادل 28-29 میلیارد متر مکعب در سال بود که این رقم در سال 2021 به 31.5 میلیارد متر مکعب افزایش یافت.

شایان ذکر است که صادرات گاز به ایران تا سال 2016 بین 6-8 میلیارد متر مکعب در سال بود که در آگوست 2017 به دنبال اختلافات در خصوص قیمت گاز و تکمیل خط لوله 14.6 میلیارد مترمکعبی اتصال شمال به خطوط لوله گاز جنوب ایران، کاملا متوقف شد.

جدول4)صادرات گاز طبیعی و پیش بینی‌ها تا سال 2030

ایران و ترکمنستان

 الف)واردات حداکثری گاز از ترکمنستان

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، اولین گزینه پیش پای ایران برای افزایش تعاملات با ترکمنستان افزایش حداکثری خرید گاز از این کشور است. با توجه به دارا بودن ذخایر گازی زیاد و همچنین مسافت کم با ایران، واردات برای ایران از ترکمنستان اهمیت راهبردی دارد. لذا ایران باید کل مازاد گاز این کشور را وارد کند که با توجه به داده‌های بین المللی میزان مازاد گاز ترکمنستان در سال 2010 برابر با 40.1 و در سال 2020 برابر با 66 میلیارد متر مکعب بوده است. شایان ذکر است که این میزان در سال 2021 با افزایش چشم گیر 79.3 میلیارد متر مکعبی به بالاترین سطح خود نسبت به یک دهه گذشته رسید.

بنابراین در گام اول به عنوان هدف میانی ایران باید با توجه به ظرفیت 15-20 میلیارد متر مکعبی ظرفیت دو خط لوله فعلی بین دو کشور است استفاده کرده و در گام دوم به عنوان هدف بلند مدت با حضور در توسعه میادین گازی ترکمنستان، همانند چین راهبرد توسعه میدان و خرید گاز از این کشور را دنبال کند و بر ظرفیت خود بیافزاید.

ب) سوآپ

ترکمنستان محصور در خشکی است و ایران می‌تواند با توجه به جغرافیای خود اقدام به گسترش مبادلات تجاری میان دو کشور به ویژه فروش محصولات پتروشیمی این کشور را فراهم کند. لازم به ذکر است که ترازیت شمال به جنوب ایران (از بندر چابهار به سرخس) از جمله مزیت‌های ایران به حساب می‌آید.

ج) ایجاد اتاق تسویه دو جانبه

در حال حاظر، بسیاری از کشورهای توسعه یافته که برای نمونه می‌توان به اتاق‌های تسویه پایاپای چین با روسیه، چین با گروه بریکس، ژاپن با چین، کشورهای خلیج فارس با یک دیگر و چین، روسیه با ایتالیا، روسیه با برزیل و ... اشاره کرد. بنابراین ایران نیز می‌تواند با کشور ترکمنستان اتاق تسویه ایجاد نماید. لازم به ذکر است که خرید متقابل یا تجارت دو جانبه می‌تواند ریسک تجارت خارجی را در شرایط چالش‌های بین‌المللی به شدت کاهش دهد.

د) صدور خدمات فنی و مهندسی

با توجه به قدرت ایران در خدمات فنی و مهندسی، ایران می‌تواند با فعال سازی دیپلماسی انرژی خود وارد این کشور شود و با استفاده از توانایی‌های موجود یک مسیر تعامل تجاری با این کشور را بازنمایی کند.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که فرصت بسیار مناسبی در پیش پای ایران در جهت تبدیل شدن به هاب گازی منطقه قرار گرفته است لذا این کشور باید از فرصت پیش آمده استفاده کند و با فعال سازی دیپلماسی خود گام‌های بزرگی را در جهت تثبیت راهبرد مذکور بر دارد.