رمزگشایی از معمای CNG / آیا دولت سیزدهم توسعه CNG را در دستور کار قرار می دهد؟

به گزارش خبرنگار نفت خبرگزاری برنا، تنوع بخشی به سبد سوخت مصرفی یکی از راه های تأمین امنیت عرضه سوخت خودروها در جهان است و این مهم از آن رو محقق می‌­شود که اتکا به سوختی خاص در بخش حمل و نقل را از بین می برد؛ که این اتفاق از منظر امنیت انرژی از اهمیت بالایی برخوردار است.

همچنین استفاده از ظرفیت های مختلف برای تولید سوخت و خودروهای متنوع می­تواند از نظر اقتصادی نیز به نفع دولت‌­ها و مردم باشد. از طرفی آلایندگی گاز طبیعی، LPG، سوختهای زیستی، الکتریسیته و... در مجموع از سوختهای رایج نظیر بنزین کمتر است.

سبد سوخت خودروهای سواری در ایران را دو سوخت اصلی بنزین و CNG تشکیل می‌دهد. مقادیر اندکی نیز LPG در بعضی مناطق مصرف می­‌شود که به هیچ وجه قابل توجه نیست. در حال حاضر، بیش از 99 درصد بنزین مورد استفاده در کشور در بخش حمل­ ونقل مصرف می­‌شود، به طوری­که مصرف سایر بخش‌­ها قابل اغماض بوده و در محاسبات منظور نمی‌­شود.

بنابراین می‌­توان گفت مصرف کننده کل بنزین در کشور بخش حمل ونقل است. بررسی آمار عرضه بنزین نشان می­‌دهد که مصرف بنزین در کشور طی دو دهه اخیر بیش از دو برابر شده است. به طوری که مقدار متوسط مصرف روزانه آن از حدود 45.8 میلیون لیتر در سال 1380 به حدود 89 میلیون لیتر در سال 1397 رسیده است و در پایان سال 1398 متوسط مصرف روزانه به حدود 100 میلیون لیتر رسید.

با شیوع کرونا، مصرف بنزین در بعضی از ماه‌ها تا 40 میلیون لیتر در روز در سال 1399 کاهش یافت؛ با این حال در فروردین ،1400 مصرف بنزین با سپری کردن روند صعودی، به طور میانگین روزانه به 79.6 میلیون لیتر رسید.

اوج گیری مصرف CNG در ایران از 1385 تا 1393

هر کشور بنا به مزیت نسبی خود، سوخت و فناوری مشخصی را برای جایگزینی با بنزین گسترش می‌دهد. کشورهای اروپایی سوخت دیزل را در حد گسترده در کنار بنزین به خدمت گرفته­‌اند. البته سوختهای دیگر و بعضا سوختهای جدید نیز در حال ورود به بخش حمل و نقل هستند که مهم ترین آنها برق است.

در ایران نیز، با توجه به فراوانی منابع گاز در کشور، از سال 1385 برای جلوگیری از رشد روزافزون مصرف بنزین، سوخت جایگزین CNG به طور جدی وارد سبد سوختی خودروهای سواری کشور شد.  این تغییر باعث شد تا مقدار قابل توجهی از مصرف بنزین کشور کاهش پیدا کند. همان طور که در شکل زیر مشاهده می‌­شود، از سال 1385 گاز طبیعی جای خود را در سبد سوخت بخش حمل و نقل کشور باز کرده است. 

با توجه به نمودار فوق میزان مصرف گاز طبیعی طی سال­‌های ابتدایی آغاز طرح تا سال 1393با شیب قابل توجهی افزایشی بوده تا اینکه مصرف گاز طبیعی در سال 1393 به 19.3 میلیون متر مکعب در روز رسید. روند رشد مصرف گاز طبیعی طی سال­‌های پس از 1393 تاکنون ثابت بوده به طوری که بررسی روند توسعه جایگزینی سوخت CNG در کشور نشان می­‌دهد، با شروع اعمال سهمیه بندی در عرضه بنزین در سال 1386 از گازسوز کردن خودروها استقبال بسیار زیادی به عمل آمد، به طوری که در همان سال مصرف گاز طبیعی فشرده از رشد 88 درصدی نسبت به سال قبل برخوردار شد.

در سال­‌های بعد اما به تدریج از شیب تند افزایش مصرف کاسته شد. به ویژه در سال 1392، با اجرای طرح هدفمندی، افزایش قابل ملاحظه قیمت CNG و مسائل مربوط به کمبود جایگاه‌­های سوختگیری، به خصوص پراکندگی نامناسب آن‌­ها و همچنین قطع گاز جایگاه‌­های سوخت CNG باعث کاهش مصرف این سوخت تا 4 درصد شد.

در سال 1393 بهبود مدیریت عرضه گاز و توسعه تدریجی جایگاه‌­ها تقاضای گاز طبیعی در بخش حمل و نقل به میزان 6 درصد رشد داشته است.

افول توسعه CNG در دهه اخیر/ فاصله از اهداف بالادستی توسعه CNG

در دهه منتهی به سال ۱۴۰۰، علیرغم افزایش تعداد خودروهای گازسوز، مصرف گاز فشرده افزایش نیافته است که این موضوع نشانگر کاهش رغبت صاحبان خودروهای گازسوز به مصرف سی.ان.جی و درنتیجه افول تقاضای خرید و تبدیل کارگاهی خودروهای گازسوز بوده که به تبع کاهش تولید خودروهای پایه گازسوز و تبدیل کارگاهی را به همراه داشته است.

به رغم تأکیدات اسناد بالادستی مانند سیاست‌­های کلی نظام در زمینه «انرژی» در بند سوم، برنامه‌­های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و نیز سند «تأمین انرژی بخش حمل ونقل کشور تا افق ۱۴۲۰» روند تولید (و تبدیل) خودروهای گازسوز و تقاضای سی.ان.جی با وضعیت مورد انتظار فاصله دارد.

بررسی سند گاز طبیعی کشور نشان می­‌دهد، چشم انداز میزان مصرف گاز طبیعی فشرده در سبد حمل و نقل کشور در افق‌­های 1400، 1410. 1420 به ترتیب 26، 39.9 و 47.4 میلیون متر مکعب در روز بوده است. این در حالیست که با سپری شدن سال 1400 میزان مصرف گاز طبیعی فشرده در سبد سوخت حمل و نقل کشور به 21 میلیون متر مکعب رسیده است که حاکی از فاصله عملکرد واقعی با برنامه‌ریزی صورت گرفته است. همچنین بررسی­‌های صورت گرفته حاکی از آن است که در صورت ادامه روند موجود میزان مصرف این سوخت در سبد حمل و نقل در افق 1420 تا 18 میلیون متر مکعب در روز کاهش خواهد یافت. 

توسعه سی‌ان‌جی پیرو سیاست‌های توسعه‌ای در دستور کار دولت سیزدهم نیز قرار گرفته است؛ در همین راستا جلیل سالاری، معاون پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در آذرماه سال 1400 در نخستین گام، قرارداد تولید ۴۵ هزار خودرو دوگانه‌سوز بین شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و گروه صنعتی ایران‌خودرو را امضا نمود؛ حال باید دید با توجه به افزایش هشداری مصرف بنزین و نیاز مبرم کشور به بهینه سازی مصرف سوخت، وزارت نفت موفق به مهار شاخص­‌های مصرف بنزین با توسعه CNG و سوخت‌­های جایگزین دیگر خواهد شد؟! 

انتهای پیام/