۸ تیر روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی

به گزارش برنا؛ هواپیماهای بمب افکن عراقی با بمب‌های شیمیایی در هفتم و هشتم تیرماه 1366  به مناطق پر ازدحام و متراکم جمعیتی شهر سردشت حمله کردند و زن و کودک و خرد و کلان مردم بی‌گناه آن شهر و اطراف آن را آماج گازهای کشده و دهشتناک شیمیایی قراردادند. به همین دلیل هشتم تیرماه سالروز بمباران شیمیایی سردشت، روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی نامگذاری شده است.
جنگ‌افزارهای شیمیایی ابزارها یا موادی هستند که به وسیله آن‌ها انسان‌ها و یا موجودات زنده را هدف قرار می‌دهند. در اثر تماس مستقیم این مواد با هر قسمت از بدن جاندار، بدن وی آلوده شده و جاندار به انواع بیماری‌ها مبتلا می‌شود. این مواد می‌توانند به صورت جامد، مایع و یا گاز استفاده شوند. به عبارت دیگر عوامل شیمیائی به ترکیباتی اطلاق می‌گردد که در صورت کاربرد مؤثر علیه انسان، حیوان یا گیاه، منجر به مرگ یا ضایعات قابل توجه دائمی یا موقتی در ساختار اندامی آن‌ها می‌شود.
جنگ‌افزارهای شیمیایی از نظر نظامی به شش گروه سمی و کشنده، ناتوان‌کننده، استفاده برای کنترل اغتشاش‌ها، دودزا، ضد گیاه و شعله‌ها و آتش‌زا تقسیم می‌شوند.
اولین باری که عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد به 27 مهرماه 1359 برمی‌گردد
 اولین بار در سال 1763 میلادی آمریکایی‌ها سلاح شیمیایی را علیه سرخپوستان که صاحبان اصلی سرزمین آمریکا بودند، به کار گرفتند.
در جنگ جهانی اول (سال 1915 میلادی) سلاح شیمیایی از سوی نیروهای آلمانی به کار گرفته شد و سپس دیگر کشورها استفاده از آن را در برنامه‌های جنگی خود گنجاندند. آلمانی ها در 22 آوریل 1915 در منطقه یپرس در مرز بلژیک، با بکارگیری 168 هزار تن گاز کلر حدود 5000 نفر از سربازان انگلیسی و فرانسوی را کشتند. این روز به نوعی روز تولد جنگ شیمیایی نام گرفت.
باز هم آلمانی پیشتاز بودند و برای اولین بار در سال 1917 گاز خردل را به کار گرفتند. در طول جنگ جهانی اول مجموعا 124200 تن مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گرفت که در اثر آن حداقل 90.000 نفر کشته و نزدیک 1.000.000 نفر هم مجروح شدند. البته منهای اثرات طولانی مدتی که این مواد شیمیایی بر بدن انسان ها و نسل های آینده گذاشته است.
پس از جنگ جهانی دوم، انگلیسی‌ها درسال 1951 میلادی از ماده «فتیوتوکسین» در مالایا علیه استقلال‌طلبان این سرزمین استفاده کردند. آمریکا در جنگ ویتنام، کامبوج و لائوس، مواد شیمیایی و میکروبی را به کار برد.
آمریکایی‌ها نیز در جنگ ویتنام هزاران تُن عامل نارنجی را بر روی جنگل‌های منطقه ریختند تا مخفی‌گاه ویت کنگ‌ها ر به بیابان تبدیل کنند. بخش عمده این ماده را نیز آلمان‌ها در اختیار آمریکایی‌ها قرار دادند. تحت تاثیر این ماده مهلک دی‌اکسین‌دار هنوز پس از ده ها سال ، در ویتنام بچه‌های معلول به دنیا میایند. در سال 1979، ارتش شوروی (سابق)، در اشغال افغانستان از این گونه سلاح‌ها استفاده کرد. رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی در 8 مارس 1983 میلادی از یک نوع ماده سمی علیه نیروهای سواپو در نامیبیا بهره گرفت.
دولت عراق در زمان صدام حسین به شکل گسترده‌ای از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران استفاده کرد. از حدود سال 1355، رژیم عراق با جمع‌آوری برخی از استادان دانشگاه و صرف بودجه لازم، به جمع‌آوری اطلاعات درباره سلاح‌های شیمیایی ـ میکروبی و رادیواکتیو پرداخت و در هر سه زمینه موفقیت‌هایی را به دست آورد.
صدام حسین از سال 1984 به بعد به طور گسترده از تابون استفاده می‌کرد، اما این ماده گران بود و پیدا کردن مواد لازم برای ساخت آن هم سخت بود. او بعدها بیشتر به سراغ گاز «وی ایکس» رفت که قدرت و دوام بیشتری داشت. او در سال 1988 حدود 4 تن از این گاز را در اختیار داشت، اما ماده شیمیایی که در حجم وسیع‌تری در دسترس او قرار داشت، «گاز سارین» بود. صدام حسین از گاز خردل نیز بسیار بهره برد، چرا که این گاز اثرات دراز مدتی نظیر کوری، انواع سرطان، ناباروری و نقص عضوهای پیش از تولد داشت.
اولین باری که ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد به 27 مهرماه 1359 در منطقه جنوب استان خوزستان برمی‌گردد. در این سال عراق چهار بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول زا (گاز خردل) استفاده کرده که 1 مصدوم و 20 شهید به دنبال داشت. اعتراض ایران به این اقدام غیرانسانی عراق سبب شد تا رادیوی رسمی عراق این اتهام را انکار نمود. ولی در طول عملیات رمضان و خیبر بمب‌های شیمیائی تولید عراق به کمک توپ‌خانه و هواپیما به شکل گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت.
در واقع عراقی‌ها نه‌ تنها خط دفاعی رزمندگان ایران را با سلاح‌های شیمیائی می‌شکستند، بلکه از طیف گسترده‌ای از این سلاح‌ها علیه شهروندان غیرنظامی نیز استفاده می‌کردند. توسل عراق به سلاح‌های شیمیایی به طور محدود، از زمان آزادسازی خرمشهر به کاربرد گسترده آن را پس از پیروزی‌های بزرگ ایران و شکست نیروهای عراق به ترتیب در عملیات‌های والفجر 2، والفجر4، خیبر و بدر منجر شد.
مناطق عملیاتی شمال غرب (والفجر 2)، روستاهای مجاور و حاج عمران، مریوان، بانه و روستاهای مجاور، پیرانشهر، نودشه، سردشت، منطقه عملیاتی طلائیه، جزایر مجنون از جمله مناطقی بودند که تحت حمله شیمیایی قرار گرفتند.
این سلاح‌ها بر اساس اثرات مختلفی که بر بدن افراد می‌گذارد، به 3 دسته تقسیم بندی می‌شوند:
- سلاح‌هایی که روی سیستم عصبی بدن تاثیر می‌گذارند.
- سلاح‌هایی که عوارض پوستی به دنبال دارند.
- سلاح‌هایی که اختلال تنفسی به همراه دارد.
حملات شیمیایی عراق علیه ایران منجر به مصدوم شدن بیش از یکصد هزار نفر در ایران گردید که بسیاری از آنان هنوز به عوارض و بیماری‌های ناشی از مصدومیت شیمیایی مبتلا هستند و نیازمند مراقبت‌های پزشکی‌اند. بعد از گذشت ده ها سال از جنگ هر روز خبری از شهادت یکی از  35000 جانبازان شیمیایی در گوشه و کنار کشور عزیزمان به گوش می رسد.حمله شیمیایی هواپیماهای متجاوز رژیم بعث عراق به شهر سردشت در غرب ایران، به شهادت 110 نفر و مجروح شدن پنج هزار تن انجامید. با کمال تاسف، هنوز هم تعدادی از مردم مقاوم شهرستان سردشت با آثار و پی‌آمدهای این بمباران دست به گریبان هستند و در رنج و درد به سر می‌برند. به رغم ارتکاب این جنایت هولناک، مجامع جهانی هیچ اقدامی در جلوگیری از ادامه تجاوز به عمل نیاوردند، حتی آن رژیم را هم ملامت نکردند و چون گذشته بی‌‌اعتنا از کنار این حادثه گذشتند.

اولین تلاش‌ها برای اعمال ممنوعیت استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی و بیولوژیک در اعلامیه‌های 1868 سن‌پترزبورگ، 1874 بروکسل و 1898 لاهه نمایان شد، اما هیچ کدام از آن‌ها به تنظیم یک معاهده بین‌المللی نینجامید. در نتیجه کوشش‌های فراوان، سرانجام در سال 1907، یک معاهده بین‌المللی که از نظر حقوقی تعهدآور بود، تنظیم شد. اما با شروع جنگ جهانی اول، کنوانسیون 1907 لاهه نتوانست از وقوع جنگ شیمیایی ممانعت کند.
در 16 دسامبر 1917، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه منع، توسعه، تولید و انباشت جنگ افزارهای میکروبی و سمی و نابودسازی آن‌ها را تصویب کرد. در فاصله دو جنگ جهانی به واسطه اثرات وحشتناک سلاح‌های شیمیایی، پروتکل 1925 ژنو منعقد گردید. این پروتکل، به ممنوعیت استفاده از گازهای سمی و خفه‌کننده در جنگ‌ها و روش‌های جنگ بیولوژیک اختصاص دارد. در پایان کنفرانس «نظارت بر تجارت بین‌الملل تسلیحات و مهمات» تدوین و امضا گردید. پروتکل ژنو مهمترین توافقنامه بین‌المللی در مورد سلاح‌های میکروبی و شیمیایی است.
در سال 1948و در چارچوب فعالیت‌های سازمان ملل درباره خلع جنگ افزار، کمیته جنگ‌افزارهای متعارف، جنگ افزارهایی شیمیایی را به نام جنگ‌افزارهای نابودی گروهی، در کنار جنگ‌افزارهای هسته‌ای قرار داد. نخستین قطعنامه گردهمایی همگانی سازمان ملل درباره جنگ‌افزارهای شیمیایی در سال 1966به تصویب رسید و در سال 1968مجمع همگانی، دبیرکل را مأمور کرد تا گزارشی درباره آثار زیان‌بار جنگ‌افزارهای شیمیایی ارائه نماید.در پی تلاش‌هایی که برای جلوگیری از ساخت، تولید، انبار کردن و کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی و میکروبی صورت گرفت، پیمانی در سال 1972 به امضا رسید که بر پایه آن، دولت‌های امضا کننده پایبند شدند که تحت هیچ شرایطی جنگ افزارهای بیولوژیک را فرآوری و انبار نکنند و از گسترش آن خودداری ورزند.
همچنین در 11 نوامبر  1987، سازمان ملل قطعنامه‌ای در مورد جنگ افزارهای شیمیایی به تصویب رساند. در سال 1992نیز کنفرانس خلع جنگ افزار در ژنو پیش نویس و طرح کنوانسیون بازداری جنگ افزارهای شیمیایی را تهیه و به سازمان ملل تقدیم کرد که گردهمایی همگانی سازمان ملل آن را در 24ماده و 3 پیوست در دسامبر سال 1992با اجماع به تصویب رساند. این کنوانسیون از 29 آوریل 1997 لازم‌الاجرا گردید.