همایش تامین مالی فناورانه در صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد

به گزارش خبرگزاری برنا؛ گزارش سالانه ۱۴۰۱ زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان، در صندوق نوآوری و شکوفایی رونمایی شد.

اطلاعات آماری

از سال 1393 تا انتهای سال 1401 تعداد شرکت‌های دانش بنیان از حدود یک هزار و 500 مورد به حدود 8260 شرکت رسیده‌اند و در سال‌های اخیر به طور متوسط سالانه هزار شرکت به جمع دانش بنیان‌ها اضافه شده‌اند.

سه حوزه برق و الکترونیک، نرم افزار و ماشین آلات به ترتیب بیشترین تعداد شرکت را داشته و 65 درصد شرکت‌های دانش‌بنیان در این سه حوزه فعال هستند.

60 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان بعد از سال ۱۳۹۲ (اجرایی شدن قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان) ‌تاسیس شده‌اند. این شرکت‌ها 16 درصد از درآمدهای شرکت‌های دانش‌بنیان را کسب کرده‌اند.

در حالی که 73 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت نوپا تعیین صلاحیت شده‌اند اما این شرکت‌ها 3.5 درصد از درآمدهای شرکت‌ها، 4 درصد از وام‌ها و 14 درصد از کارکنان شرکت‌ها را داشته‌اند.

8 درصد از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار توانسته‌اند گواهی تاییدیه دانش‌بنیان دریافت کنند. ارزش بازار این شرکت‌ها حدود 4 درصد از ارزش کل بازار است.

در پایان سال 1401 حدود 300 هزار نفر در شرکت‌های دانش بنیان فعالیت داشتند و این آمار نسبت به ابتدای سال قبل رشد 20 درصدی داشته است.

72 درصد از کارکنان شرکت‌های دانش‌بنیان در 6 درصد از شرکت‌ها شاغل هستند.

23 درصد از اعضای هیئت مدیره و 12 درصد از مدیران عامل شرکت‌های دانش‌بنیان را زنان تشکیل مي‌دهند. همچنین 17 درصد از سهام شرکت‌های دانش‌بنیان در اختیار زنان است.

موضوع رتبه‌بندی شرکت های دانش بنیان با شاخص‌های مختلف به تفکیک نوع دانش‌بنیانی و دسته‌های فناوری، استان محل استقرار و وضعیت شاخص های مالی و اعتباری از مسائلی است که می‌تواند منجر به ایجاد جریان جدیدی در شرکت های دانش بنیان شده و در جهت‌دهی حمایت‌ها کمک نماید.

درآمد و دارایی

درآمد شرکت‌های دانش بنیان از سال 96 از حدود 40 هزار میلیارد تومان به بیش از 400 هزار میلیارد تومان رسیده است که این امر به معنای رشد 10 برابری درآمد شرکت‌های دانش بنیان است. از این میزان سهم درآمد محصولات دانش‌بنیان 156 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. این افزایش عمدتا به علت تورم و افزایش تعداد شرکت‌های دانش بنیان بوده است و متوسط رشد واقعی شرکت‌ها (همپای رشد اقتصادی کشور در این سال‌ها) مناسب قلمداد نمی‌شود.

52 درصد از درآمد شرکت‌های دانش بنیان مربوط به 1 درصد از شرکت‌ها است. این شرکت‌ها 44 درصد از مجموع وام فعال دانش‌بنیان همچنین 23 درصد از ضمانت‌نامه فعال شرکت‌های دانش بنیان را داشته اند.

43 درصد از فروش محصولات دانش‌بنیان در کشور توسط 27 شرکت انجام می‌شود. این شرکت ها 41 درصد از تسهیلات مربوط به فروش محصولات دانش‌بنیان را داشته اند.

طبق محاسبات صورت گرفته سهم اقتصاد دانش بنیان نسبت به اقتصاد کشوربا احتساب مجموع فروش شرکت‌ها حدود 2 درصد و با احتساب میزان فروش محصولات دانش‌بنیان حدود 0.8 درصد محاسبه شده است.

مجموع معافیت مالیاتی ابرازی مرتبط با محصولات دانش‌بنیان ، برای سال 1400 حدود 1300 میلیارد تومان بوده است و این در حالی است که این عدد تنها معادل 0.3 درصد از درآمد مالیاتی دولت در سال 1401 است.

مجموع دارایی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان طبق اظهارنامه مالیاتی در انتهای سال 1400، 556 هزار میلیارد تومان بوده است که 33 درصد از این میزان توسط صاحبان سهام تادیه شده است و مابقی مبتنی بر ایجاد بدهی و یا دریافت تسهیلات شکل گرفته است.

یک پنجم شرکت‌های دانش‌بنیان مطابق با ماده ۱۴۱ قانون تجارت ورشکسته محسوب شده و 35 درصد از شرکت‌ها حقوق مالکانه کمتر از صد میلیون تومان دارند که همگی برای تامین مالی دچار مشکل می‌شوند. عدم رعایت استانداردهای مالی و حسابداری، نبود شفافیت لازم مالی دراین شرکت ها و عدم تاکید بر سلامت مالی این شرکت‌ها در برنامه‌های رشد از مهم‌ترین چالش ها در حوزه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.

وام و ضمانت‌نامه

اگرچه سیستم بانکی کشور بیشترین سهم اعطای وام را به شرکت‌های دانش‌بنیان داشته است اما بخش قابل توجهی از وام‌های دریافتی این شرکت‌ها برای محصولات غیر دانش‌بنیان یا شرکت‌های بزرگی بوده است که درصد فروش محصولات دانش‌بنیان در آن‌ها قابل توجه نیست و این دسته از شرکت‌ها عموما خارج از زیست‌بوم دانش‌بنیان امکان دریافت وام‌ را داشته‌اند.

مانده بدهی شرکت‌های دانش بنیان به سیستم بانکی در انتهای سال 1401 حدود 142 هزار میلیارد تومان بوده است. از این میزان مانده بدهی مرتبط با محصولات دانش‌بنیان حدود 57 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. لازم به ذکر است که طبیعتا همه این تسهیلات لزوما ماهیت حمایتی نداشته و بخش قابل توجهی فارغ از موضوع دانش‌بنیان بودن توسط نظام بانکی تامین شده است.

نکته مهم در خصوص تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان این است که خارج از ادبیات معاونت علمی تفاوت شفافی ما بین ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات دانش‌بنیان وجود نداشته است. اضافه شدن شرکت‌های بزرگ به لیست شرکت‌های دانش بنیان که سهم کمی از فروش دانش‌بنیان دارند بر این چالش می‌افزاید.

در مقایسه با میزان وام پرداختی در شبکه بانکی شرکت‌های دانش بنیان از وام ها سهم 4 درصدی داشته که از این موضوع سهم تسهیلات مربوط به محصولات دانش‌بنیان 1.6 درصد قلمداد می‌شود. این میزان در مقایسه با سهم این شرکت‌ها از تولید ناخالص داخلی قابل قبول است اما میزان برخورداری شرکت‌ها از این تسهیلات متناسب نیست.

در مقایسه با روند ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان تنها عامل افزایش مجموع تسهیلات صرفا تورم و افزایش تعداد شرکت ها قلمداد می‌شود.

در مقایسه اطلاعات سال 1401 در مجموع 40 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان از سیستم بانکی، منابع داخلی صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری وام دریافت کرده اند.

71 درصد شرکت های دانش‌بنیان نزد سیستم بانکی وام فعال نداشته اند. از طرفی 3.5 درصد از شرکت‌ها بیش از 80 درصد از تسهیلات شرکت‌های دانش‌بنیان را دریافت کرده اند.

از علل کلیدی عدم دسترسی بخش قابل توجهی از شرکت‌های دانش بنیان می‌توان به تسهیلات موضوعاتی همچون نبود ساختار یکپارچه و شفاف در حوزه ارزیابی اعتباری، عدم دسترسی شرکت‌های کوچک به وثایق مکفی، استاندارد نبود ساختار مالی شرکت‌ها و عدم وجود سلامت مالی، توسعه ارائه ضمانت‌های اعتباری توسط صندوق‌های تخصصی، ارزیابی دارایی‌های نامشهود این شرکت‌ها اشاره کرد که رسمیت بخشیدن به وجود نهادهای متولی اعتبارسنجی در اکوسیستم دانش‌بنیان راه حل کلیدی این مساله است. البته طبیعتا ارائه تسهیلات به شرکت‌ها راهکار یکسانی برای همه این شرکت ها نبوده و تقویت سازوکارهای سرمایه‌گذاری می‌تواند منجر به تعادل در ایجاد بدهی و جذب سرمایه شود.

میزان دیرکرد تسهیلات شرکت‌های دانش بنیان(مربوط به 202 شرکت) در سیستم بانکی حدود 3600 میلیارد تومان است که نسبت به مانده وام سهم حدود 2.3 درصدی دارد. از این میزان 66 درصد دیرکرد ها مربوط به 12 شرکت است.

میزان تسیهلات پرداخت شده توسط صندوق‌های پژوهش و فناوری به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در سال 1401، حدود 2000 میلیارد تومان بوده است. همچنین صندوق نوآوری و شکوفایی در این سال از طریق منابع داخلی بیش از 1150 میلیارد تومان وام پرداخت کرده است. در مقایسه با روند ارائه وام در این صندوق‌ها پس از تعدیل تورم با توجه به عدم تزریق منابع جدید ارزش این تسهیلات روند نزولی داشته است.

مجموع ضمانت نامه فعال شرکت های دانش بنیان در انتهای سال 1401، 101 هزار میلیارد تومان بوده است.

شرکت‌های دانش بنیان در انتهای سال 1401، حدود 55000 فقره ضمانت‌نامه فعال داشته‌اند و میانگین مبالع ضمانت‌نامه‌های فعال 1.8 میلیارد تومان بوده است.

صندوق نوآوری و شکوفایی در سال 1401 حدود 3750 میلیارد تومان ضمانت‌نامه از طریق معرفی شرکت‌ها به سیستم بانکی ارائه کرده است.

مجموع ضمانت نامه فعال صندوق های پژوهش و فناوری در انتهای سال 1401 حدود 9000 میلیارد تومان بوده است.

66 درصد شرکت های دانش بنیان نزد سیستم بانکی ضمانت نامه فعال نداشته اند. البته بخش قابل توجهی از این شرکت ها با توجه به ماهیت فعالیت غیر پیمانی اصولا نیازی به ضمانت‌نامه نداشته‌اند.

آمایش سرزمینی

از مسائل مهم مربوط به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان توجه به آمایش سرزمینی و برنامه ریزی برای توسعه اقتصاد بخشی متناسب با ظرفیت هر کدام از مناطق استانی است. شکوفا شدن ظرفیت هر استان در حوزه دانش‌بنیان نیازمند وجود آمارهای است و توجه به اعداد و ارقام در حوزه تخصیص منابع، همچنین آگاه‌سازی مسئولین هر کدام از استان های کشور نسبت به ظرفیت‌های شرکت‌های دانش بنیان در آن استان راهگشا است. سرانه وضعیت تسهیلات به درآمد هر استان می‌تواند به عنوان یک شاخص در نظر گرفته شود.

به عنوان نمونه در حالی که 51 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان در تهران مستقر هستند و این شرکت‌ها 48 درصد از درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان را به خود اختصاص داده‌اند و 56 درصد از کارکنان شرکت‌های دانش بنیان در تهران فعالیت می‌کنند تنها 36 درصد از وام سیستم بانکی به شرکت‌های دانش‌بنیان استان تهران تعلق گرفته است.

به عنوان نمونه 45 درصد از شرکت‌های دانش بنیان استان خوزستان در حوزه ماشین‌الات فعالیت کرده و 73 درصد از درآمد شرکتهای دانش‌بنیان استان کرمان در حوزه مواد شیمیایی و پلیمری پیشرفته بوده است.

در حالی که استان یزد 1.75درصد از شرکت‌های دانش بنیان را داشته 3 درصد از درآمدهای شرکت‌های دانش‌بنیان مربوط به این استان است. این درحالی است که مطابق با آمارها این استان سهم 1.5 درصدی از جمعیت کشور و سهم 2 درصدی از تولید ناخالص داخلی را داشته است.

در گزارش اختصاصی هر استان نسبت به وضعیت شرکت‌های هر استان به تفکیک دسته فناوری و نوع دانش‌بنیان و به تفکیک حوزه انتخابیه بررسی صورت گرفته است. همچنین وضعیت و روند درآمد، وام، ضمانت نامه هر کدام از استان‌ها در مقایسه با میانگین‌هیا کشوری قابل ارائه است.

واکاوی دسته‌های فناوری

بررسی وضعیت شرکت های دانش بنیان به صورت بخشی و با توجه به ماهیت فناوری از دیگر نکاتی است که در توسعه اکوسیستم فناوری کشور مورد توجه است. مشابه با موضوع آمایش سرزمینی سرانه وضعیت درآمدی با توجه به میزان تسهیلات و تعداد شرکت‌ها و کارکنان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

به عنوان نمونه در حالی که 22 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه نرم‌افزار و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند و این شرکت‌ها 26 درصد از درآمد و 29 درصد از کارکنان را به خود اختصاص داده‌اند، میزان وام ارائه شده به این شرکت‌ها 11 درصد از تسهیلات ارائه شده به شرکت‌های دانش‌بنیان است.

از سال 1392 هرساله بیشترین تعداد شرکت دانش بنیان تاسیس شده در حوزه نرم افزار و فناوری اطلاعات و بعد از آن برق و الکترونیک بوده است.

در گزارش اختصاصی هر دسته فناوری نسبت به وضعیت و روند درآمد، وام، ضمانت نامه هر کدام از در مقایسه با میانگین‌ دسته‌های فناوری بررسی صورت گرفته است.

ارزیابی آماری بانک‌ها

با توجه به این که عمده خدمات مالی به شرکت‌های دانش بنیان توسط نظام بانکی ارائه می‌شود ارزیابی آماری بانک‌ها در جهت دهی منابع به شرکت‌های دانش‌بنیان راهگشا است. همچنین رویکرد مربوط دسته‌بندی کردن بانک‌ها با توجه به فعالیت تخصصی یا موضوع تاسیس بانک تخصصی شرکت‌های دانش بنیان بدون بررسی وضعیت آماری بانک‌ها امکان پذیر نیست.

در ارزیابی آماری بانک ها در ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان رویکرد‌های متفاوتی وجود دارد. حجم مجموع ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان، وضعیت ارائه تسهیلات به تفکیک استان ها یا دسته‌های فناوری، ارائه تسهیلات به شرکت‌های وابسته یا متنوع و نسبت ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان در مقایسه با حجم ارائه خدمات صورت گرفته از جمله این رویکردها است. با توجه به عدم جذابیت ارائه تسهیلات جدید و حجم بالای تسهیلات تکلیفی، رتبه‌بندی بانک‌ها با شاخص‌های فوق‌الذکر می‌تواند معیاری در خصوص تقدیر از بانک‌ها نسبت به ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد نماید.

به عنوان نمونه رتبه اول در ارائه وام به شرکت‌های دانش‌بنیان در سال 1401 مربوط به بانک پاسارگاد و رتبه یک در ارائه ضمانت‌نامه به شرکت‌های دانش‌بنیان مربوط به بانک تجارت بوده است.

به عنوان نمونه بانک کارآفرین رتبه یک در نسبت خدمات مالی (وام و ضمانت‌نامه) نسبت به مجموع خدمات مالی ارائه شده در سیستم بانکی را داشته است و به صورت تخصصی یکی از کارویژه‌های خود را ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان قلمداد کرده است.

مقایسه اختصاصی عملکرد هر بانک در مقایسه با میانگین بانک‌ها در ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان در برنامه ریزی هر بانک برای ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان قابل استفاده است. طبقه بندی نوع مشتریان دریافت کننده خدمات و مقایسه عملکرد بانک به تفکیک استان و دسته فناوری نگاه واقع‌گرایانه در ارزیابی عملکرد هر بانک ارائه می‌دهد.‍ با توجه به عملکرد موثر بانک کارآفرین در ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان در فصل آخر از گزارش به تفصیل این موضوع مورد واکاوی قرار گرفته و طبیعتا در صورت نیاز این موضوع برای سایر بانک ها نیز قابل ارائه خواهد بود.

انتهای پیام/