از پایکوبی در ارسباران تا گروه‌های خانوادگی در موسیقی فجر

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ چوب، سفال، فلز، پوست... ساختمان سازی است که از نظر سازشناسی جزو طبل‌های جام شکل محسوب می‌شود و تنبک نام دارد. سازی که به گفته‌ی داریوش صفوت(موسیقی‌دان) برگرفته از صداهای «تم» و «بک» است. اولی صدای بمی که حاصل ضربه به مرکز پوست ساز است و دومی صدایی زیر که ناشی از ضربه زدن به حاشیه‌ی آن است.

از قدمای نوازندگی این سازِ کوبه‌ای می‌توانیم به عیسی آقاباشی، رضا قلی خان نوروزی، ناصر فرهنگ‌فر و... اشاره کنیم‌.

سازی که پیشینه‌ای بلند دارد و بیشتر در مناطق غربی نواخته می‌شده در سومین شب از سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر به سرپرستی حمید قنبری در فرهنگسرای ارسباران به صدا در آمد.

حمید قنبری سرپرست گروه، محقق و مدرس سازهای کوبه‌ای که از شاگردان بهمن رجبی بوده در کنار بزرگانی چون: محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، علیرضا قربانی، فرهاد فخرالدینی و... به نوازندگی پرداخته است.

گروه «کلون زمان» که فعالیتش را از سال ۹۴ با محوریت ریتم آغاز کرده است در سومین شب از جشنواره فجر ابتدا قطعاتی را با سازهای کوبه‌ای اجرا کرد و (علی محبی) خواننده گروه هم در چندین اجرا با نوازندگان همراهی داشت.

در حین اجرای قطعه‌ی زمستان به خوانندگی محبی، نوازندگان با دست زدن، پای کوبیدن و ها کشیدن شیوه‌ای متفاوت از اجرا را پیش روی مخاطبان قرار دادند.

شب گذشته قنبری چه زمانی که روی صحنه بود، چه پس از آن که به روی صندلی و بین تماشاچیان نشست مدام با چشمانش گروه را کنترل می‌کرد و در سخنرانی اولی که داشت عنوان کرد: موسیقی شرایط خوبی ندارد اما ما همچنان ادامه می‌دهیم و به حیات و رونق آن امیدواریم.

علی محبی: خواننده، علیرضا علیزاده: نوازنده سنتور، الهه حصیری، کیوان مکری، نیلوفر رخشنده، مرتضی احمدی، کیارش علی‌نیا، کیان احمدزاده، مصطفی معروفی علی ناصری: نوازندگان سازهای کوبه‌ای از اعضای این گروه بودند.

خانواده «سیدزاده» با رباب و بنجو روی صحنه رفتند

بلوچستان سرزمین وهم و کویر و دریا است. زیرپرتو زبانش از لحاظ ریشه‌ای پهلوی است و از لحاظ روانی، موسیقی گنگ دارد.

ساز بنیادی بلوچ که با آن حرف می‌زند (غَژک) یا (سَروز) است که حتما (شاعر) باید در کنار آن باشد؛ شاعری که پهلوان است و داستان‌های حماسی بلوچ را روایت می‌کند.

بلوچ، موسیقی‌ای سینه به سینه دارد و فرهنگ موسیقایی‌اش هنوز به درستی مکتوب نشده است. شعرهایی که در این موسیقی خوانده و زهیروگ‌هایی که نواخته می‌شود، شناسنامه موسیقی و فرهنگ بلوچی هستند. موسیقی بلوچی که دم و بازدمِ کویر را در خود دارد قدمتی از زمان هخامنشیان را به ارث برده و دین محمد زنگشاهی، غلام رسول دینار زهی، پیربخش صاحبدادی و... از نوازندگان و اساتید به نام این گونه از موسیقی هستند.

به دلیل مَردمَدار بودن و جغرافیای خشن، موسیقی زنان بلوچ در خفا شنیده می‌شود. (سَحت و زیور) گونه‌ای از موسیقی زنانه‌ی بلوچ است که با النگو، کارد، بشقاب و هرچه که دم دست است نواخته می‌شود.

رَباب، بنجو، دهلک، تنبورک و ... از جمله سازهایی هستند که با اینکه از فرهنگ‌های دیگر وارد بلوچستان شده‌اند اما امروز بخش مهمی از فرهنگ موسیقیایی این منطقه محسوب می‌شوند.

از آنجایی که موسیقی جزء جدایی‌ناپذیر زیست بلوچ است این منطقه گروه‌های موسیقیایی گوناگونی دارد. یکی از این گروه‌ها که چندین سال است که در بلوچستان فعالیت می‌کند، گروه سراوان به سرپرستی حمید سیدزاده است.

«سراوان» که متشکل از حمدالله سیدزاده: خواننده و نوازنده دهلک، مهدی سیدزاده: نوازنده تنبور، حاتم سیدزاده: خواننده و نوازنده بنجو، محمود سیدزاده: نوازنده رباب است در سومین شب از سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفت.

این نوازندگان اجرایی کوتاه داشتند و چندین قطعه را به‌طور مشترک در این دوره از جشنواره اجرا کردند و سپس با تشویق حاضران صحنه را به برادران سپهوند سپردند.

صدای سُرنا و دهلِ برادران «سپهوند» در ارسباران

سُرنا و دهل، اسم‌هایی که هم در خوانش و هم از لحاظ ترکیب آوایی مکمل هم‌اند یادآور جشن‌های شادمانی عمومی به ویژه در روستاها هستند. سُرنا به نوعی همراه و یاور ساز دهل است و در لغت به معنی بوق خوانده می‌شود.

«داریوش صفوت»(موسیقی‌دان) واژه سُرنا را کوتاه شده (سور نای) به معنی جشن و نای همان نی می‌داند. این سازها در لرستان، سیستان، بلوچستان، خراسان و هرمزگان از دیرباز رواج داشته‌‍‌اند و شامیرزا مرادی، رضا مریدی، علی اکبر مدی‌پور دهکری و... از نوازندگان به نام این سازها محسوب می‌شوند.

«علی‌جعفر سپهوند» و «محمدجعفر سپهوند» از نوازندگان معتبر سُرنا و دهل در دومین اجرای شب سوم در فرهنگسرای ارسباران به روی صحنه رفتند.

این نوازندگان با لباس‌هایی گل‌دار و کلاه نمدی به سر که به گفته‌ی خودشان نمایانگر خرم‌آباد و طبیعت لرستان است چندین قطعه را به طور مشترک در این دوره از جشنواره اجرا کردند.

نوازنده‌ی سازِ دهل چندین مرتبه در حال نواختن ساز، دور خودش چرخید و لباس گلدارش شبیه، مشت‌های پُرگلی بود که با صدایِ موسیقی لرستان در هوا پراکنده می‌شد.

این نوازندگان در پایان اجرا با تشویق و سوت تماشاگران صحنه را ترک کردند و به شب سوم جشنواره موسیقی فجر خاتمه دادند‌.

سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران با همکاری بنیاد رودکی به دبیری رضا مهدوی از ۲۳ تا ۲۸ بهمن در بخش‌های رقابتی (جایزه باربد) و غیررقابتی، همزمان در تهران و ۱۴ استان دیگر در حال برگزاری است.

خبرنگار: تبسم کشاورز

انتهای پیام/