تثبیت اراضی کلید راهگشای مهار گرد و غبار در استان بوشهر

به گزارش برنا؛ غلامرضا راهی اظهار کرد: وجود رسوبات باد رفتی، تپه‌های ماسه‌ای و شن‌زارهایی که در مناطق مختلف این استان وجود دارد باعث تشدید پدیده گرد و غبار شده است.

وی افزود: فرسایش بادی در اثر بادهای محلی با گستره اندک و با شدت‌های معمول (بادهای با سرعت زیر ۵۰ کیلومتر بر ساعت) رخ‌داده درحالیکه گرد و غبار در اثر جریانات جوی منطقه‌ای که دارای تداوم و شدت بالایی هستند انجام می شود.

راهی افزود: در فرایند فرسایش بادی ذرات بیشتر در ارتفاع زیر ۲ متر جابجا شده و تنها اندکی از ذرات به‌صورت غبار محلی قابل‌مشاهده هستند اما در پدیده گرد و غبار حرکت ذرات به‌صورت عمودی به ترازهای میانی جو حرکت و تا ارتفاع پنج کیلومتر از سطح زمین قابل‌مشاهده بوده و می‌توانند حتی به‌صورت بین‌قاره‌ای حرکت کنند.

وی یادآور شد: در پدیده فرسایش بادی به دلیل بزرگی قطر ذرات پدیده تعلیق کوتاه‌ مدت است درحالیکه در پدیده گرد و غبار مدت‌ زمان تعلیق به‌ شدت افزایش‌ یافته و طولانی‌ مدت است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر تصریح کرد: به‌منظور اندازه گیری فرسایش بادی، نمونه‌برداری از ۲۲ کانون مورد نظر از هفت شهرستان بیابانی استان بوشهر انجام گرفت.

وی ادامه داد: این مناطق شامل کانون شهرستان بوشهر با مساحت۵۷ هزار و ۹۱۳ هکتار، کانون‌ های "بویری "با مساحت ۶ هزار و ۵۱۵ هکتار و کانون "ابوالفیروز" با مساحت ۱۰هزار و ۶۷۳ هکتار دشتستان ، "دشتی" با مساحت۲۸ هزارو ۱۲۳ ۲۳ هکتار و " دیر" با مساحت ۱۱ هزار و ۸۵۲ هکتار است.

راهی تصریح کرد: شهرستان تنگستان نیز دارای کانون‌های " گرگور" با چهار هزار و ۷۲۵ هکتار و " عالیشهر" با مساحت ۲ هزار و ۸۵۴ هکتار و کانون " چاه پیر" با مساحت یک‌هزار و ۳۴۹ هکتار و گناوه دارای کانون های " رود شور" به مساحت هفت۳۱۲ هکتار شامل تونل ۱۹ و کانون ریگ با مساحت ۷۸۵ هکتار شامل تونل ۲۰ است.

وی گفت: بر اساس نتایج به دست آمده فرسایش بادی بطور معمول در مناطق خشک و نیمه‌خشک با پوشش رویشی خیلی کم و عدم محافظت از خاک رخ می‌دهد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر افزود: در این مناطق حساس دارای پوشش گیاهی ضعیف‌تر، شاخص خشکی شدیدتر و فرسایش‌پذیری خاک نیز بیشتر از مناطق دیگر درنتیجه پوسته خاک ضعیف‌تری تشکیل‌شده است.

راهی اضافه کرد: لذا، پوشش گیاهی بسیار ضعیف و با تغییرات ناچیز سالیانه ازیک‌طرف و از طرف دیگر شرایط آب و هوایی استان بوشهر به‌عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر در فرسایش بادی منطقه شناخته‌ شده است.

وی یادآور شد: دشت‌های متعدد کوچک و بزرگ واقع در این منطقه از کشور به‌طور عمده از نهشته‌های آبرفتی و رسوبات ریزدانه اطراف رودخانه "مند" و سواحل دریا و قرارگیری سایت‌های پرورش میگو پوشیده شده است که بستر مناسبی برای تبدیل‌ شدن به کانون‌های فرسایش بادی و گرد و غبار به شمار می‌رود.

راهی گفت: فرسایش بادی و هجوم ماسه‌های روان به تاسیسات اقتصادی و منابع زیستی و همچنین بروز و ظهور پدیده گرد و غبار در کشورهایی مانند ایران از مهم‌ترین مصادیق بیابانزائی و از چالش‌های مهم قرن حاضر محسوب می‌گردد.

وی اظهار کرد: در این راستا شناخت نقاط برداشت یا منشا تپه‌ها و پهنه‌های ماسه‌ای کشور مهم‌ترین پیش‌نیاز مقابله با فرسایش بادی و در ادامه آن تعیین اولویت های اجرایی در چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور به شمار می‌رود.

راهی افزود: استان بوشهر با مساحت حدود ۲۵ هزار و ۳۶۰ کیلومترمربع که به‌صورت نوار باریکی در کنار خلیج‌فارس واقع‌شده و جزء مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور محسوب می‌شود ۴۱۹ هزار و ۸۳۷ هکتار از مساحت کل استان را مناطق بیابانی تشکیل می‌دهد.

کارشناس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان بوشهر نیز با بررسی پدیده فرسایش بادی و گرد وغبار در این استان گفت: شهرستان‌های بیابانی استان بوشهر شامل تنگستان، دشتستان، دشتی، دیر، دیلم، عسلویه است .

حسن کازرونی ادامه داد: اراضی بیابانی ۶/۱۶ درصد از مساحت استان را به خود اختصاص داده است

وی اضافه کرد: گرد و غبار یا ریزگرد به ذرات جامدی گفته می‌شود که قطر آنها کمتر از پنج میکرون بوده که در اثر وزش باد بر روی زمین‌های مستعد فرسایش بادی وارد هوا می‌شوند.

کارشناس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: نوع ذرات گرد و غبار می‌تواند از نوع رسی و سیلتی (کوارتزی) باشد و در این‌بین ذرات رس سبک‌تر بوده و گرد و غبار ناشی از آن ارتفاع زیادتری داشته و مسافت طولانی‌تری را طی می‌کند.

کازرونی افزود: با توجه به قابلیت‌های خاک رس در جذب مواد شیمیایی آلی و معدنی و همچنین دانه‌بندی ریز آن خطر این نوع خاک بسیار بیشتر از خاک سیلتی (کوارتزی) است که دانه‌درشت تر بوده و قابلیت جذب سطحی آن کمتر است.

وی یادآور شد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از عوامل مختلف محیطی و انسانی در پدیده گرد و غبار نقش دارند.

کازرونی اضافه کرد: از عمده‌ترین این عوامل می‌توان به تغییر اقلیم، افزایش سرعت طوفان‌ها، کمبود بارش، خشک‌سالی‌های متمادی، استفاده بیش‌ از حد از آب‌های زیرزمینی و رها شدن اراضی کشاورزی، به هم خوردن سطح خاک‌های حساس به فرسایش، وضعیت زمین (نوع خاک، پوشش گیاهی و رطوبت خاک)، تخریب منابع طبیعی اشاره کرد.

وی گفت: دراین‌ بین نقش تغییر اقلیم، کم‌بارشی و خشک‌سالی‌های متمادی و تغییر جریانات جوی از عوامل طبیعی و کاهش منابع آب (مهار آب‌های سطحی و برداشت بی‌رویه) و به‌تبع آن تغییر کاربری اراضی به‌ویژه تغییر کاربری اراضی زراعی به اراضی رهاشده بیش از سایر موارد ارزیابی می‌گردد.

کازرونی افزود: گرد و غبارهای داخلی کوتاه‌ مدت و به‌ صورت محلی در اثر فرسایش بادی در مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی رخ‌ می دهد ولی گرد و غبارهای با منشا خارجی در اثر جریان‌های جوی منطقه‌ای حادث و با ابعاد و مدت طولانی قابل‌ مشاهده هستند بنابراین می‌توان چنین جمع‌بندی کرد که بین وقوع فرسایش بادی و گرد و غبار یا ریز گرد ها تفاوت فاحش وجود دارد.