مهدوی: نام هر اجرایی را اُپرا نگذارید

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ این روزها شاهد پروژه‌هایی هستیم که از هر سویی که نگاهشان می‌کنی، گویی اَخته هستند و با کلیدواژه‌‌هایی چون: کنسرت_ نمایش‌، اُپرا و... به جامعه معرفی می‌شوند. برخی معتقدند نام کنسرت_نمایش‌ بر روی این آثار غلط است و اینگونه از اجراها را اپرا، تئاتر موزیکال، پرفورمنس و... قلمداد می‌کنند؛ در مقابل عده‌ای دیگر از این اجراها استقبال می‌کنند و با نگاه به چرخه اقتصادی موسیقی و هنرهای نمایشی از سلبریتی‌های مطرح بهره می‌جویند تا داستان‌های بی‌کِشش و رَمقشان را با آمیختن موسیقی‌های بی‌هویت به خورد مخاطب بدهند.

این بین این پرسش مطرح می‌شود که کنسرت_نمایش و اُپرا چه معنایی دارد و تفکیک نمایش از موسیقی بر چه اساسی تعریف می‌شود و خط‌ کِشی‌ها چگونه است. به همین بهانه خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا گپ‌وگفتی با رضا مهدوی موسیقی‌پژوه، کارشناس و منتقد هنری که به تازگی دبیر جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر شده  داشته است که در ادامه می‌خوانید.

رضا مهدوی در ابتدا در پاسخ به این پرسش که کلیدواژه کنسرت_نمایش چیست و هر اثر به صرف دارا بودن موسیقی و آواز کنسرت_نمایش محسوب می‌شود یا خیر؟ توضیح داد: کنسرت_نمایش‌ پدیده‌‌ای جدید نیست؛ ما پیش از قاجار با روحوضی‌ها و در دوران پهلوی در سالن‌های تیاتر لاله‌زار شاهد آن‌ها بوده‌ایم. برای مثال در دوران گذشته میان پرده‌هایی وجود داشت که خوانندگان و نوازندگان در آن اجرا داشتند تا اهالی تئاتر بتوانند  دکور صحنه را تغییر بدهند و یا خیمه شب‌بازی‌ها و اجراهای تلفیقی نمایشی _موسیقایی  بنابراین ما در طول تاریخ به اشکال مختلف موسیقی و تئاتر را توامان  داشته‌ایم.

ترکیب موسیقی و تئاتر مردم را برای تماشا ترغیب‌تر می‌کند

وی ادامه داد: این روزها مردم به واسطه توسعه فضاهای مجازی، تلویزیونی و ماهواره‌ای به راحتی برای تماشای تئاتر به سالن‌ها نمی‌روند؛ از سوی دیگر مخاطب در گزینش موسیقی توجه و نگاهش به شهرت و نوآوری در بیان چگونگی خواننده است؛ بنابراین همین مسائل سبب می‌شود که ترکیب موسیقی و تئاتر مردم را برای تماشا ترغیب‌تر کند.

اگر قرار باشد همیشه موسیقی با نمایش خوراک داده شود موسیقی ملی ما فروکش خواهد کرد

مهدوی با اشاره به برگزاری کنسرت_نمایش‌ها و وجوه تجاری آن‌ها بیان کرد: به هرحال اجرای کنسرت_نمایش‌ها و پُر شدن سالن‌ها می‌تواند به بحث فروش کمک کند. اما این بین عده‌ای از  موسیقی‌دان‌های جدّی ملی و دستگاهی آزرده شده‌اند چرا که مردم به این‌گونه از اجراها عادت کرده‌اند و اگر قرار باشد همیشه موسیقی با نمایش خوراک داده شود روز به روز موسیقی ملی و دستگاهی ما فروکش خواهد کرد و موسیقی پاپ که رنگ‌افشانی، پرفورمنس و حرکات صحنه‌ای دارد جای موسیقی ملی و فاخر را با زیر شاخه‌هایش را خواهد گرفت.

ترکیب نمایش با راحت‌الحلقومی به نام موسیقی ضربه به ساحت موسیقی و نمایش است

وی در ادامه افزود: اگر چشم مردم عادت کند نمایش را با راحت‌الحلقومی به نام موسیقی ببیند؛ لطمه بزرگی به ساحت معنوی موسیقی ملی ایران و همینطور فن نمایش وارد خواهد شد. در این صورت عده‌ای از استادان خانه‌نشین می‌شوند و این بین موسیقی بی‌هویت و وارداتی پاپ پررنگ می‌شود.

نام هر اجرایی را نباید اپرا بگذاریم

مهدوی در پاسخ به این پرسش که آیا کنسرت_نمایش به نگاه برخی، نام ایرانی همان اُپرا محسوب می‌شوند یا نه؟ توضیح داد: قبل از انقلاب تالار رودکی(وحدت فعلی) برای اپرا ساخته شده بود و عده‌ای بورسیه شده بودند که به ایتالیا بروند و آموزش اپرا ببینند اما پس از انقلاب اجرای اپرا به مفهوم واقعی‌اش از بین رفت و هنرمندان با سرودهای انقلابی و گونه‌های دیگر موسیقی خدمت کردند؛ بنابراین نام هر اجرایی را نباید کنسرت نمایش یا اپرا بگذاریم چرا که اپرا نیازمند واگویه و گفتمان بین  زنان و مردان است. 

این موسیقی‌شناس در ادامه تاکید کرد: به نظرم عنوان کنسرت_نمایش برای این‌گونه از اجراها بهتر است. نمونه اخیرش " بیژن و منیژه" با اجرای فاخر و زیبای هنرمندان نمایش و موسیقی دستگاهی با خوانندگان زن و مرد که با بهره از اشعار فردوسی حماسه آفریدند. در کل همینقدر بدانیم که با اپرا فاصله‌ زیادی داریم. در اپرا ارکستر سمفونیک‌ها پایین صحنه می‌نشینند و بازیگران نمایشِ وسیعی را با صداسازی و کِشش صدا اجرا می‌کنند.

این منتقد هنری بیان کرد: به خاطر می‌آورم که سال‌ها پیش بهروز غریب‌پور با اجرایی عروسکی با همراهی چند خواننده سرشناس  اپرایی را به صحنه برد اما آن اجرا هم اپرا محسوب نمی‌شد چرا که او به اجبار از عروسک استفاده کرد بود و باز صدای مونث در آن  شنیده نمی‌شد. شاید بهتر است به چنین اجراهایی شبه‌اپرا گفته شود.

شکل بزرگتر کنسرت_نمایش‌ تعزیه محسوب می‌شود

مهدوی با اشاره به شباهت تعزیه و اپرا عنوان کرد: در حقیقت شکل بزرگتر کنسرت_نمایش‌ تعزیه محسوب می‌شود که هنر مدرن ایرانی است. آغازکننده‌ این اجراها به نوعی پرواز همای در موسی و شُبان به رهبری شهداد روحانی بود که در انگلیس با استقبال بسیاری همراه شد. اما واقعیت امر این است که اپرا یک تعریفی دارد که بعد از انقلاب امکان اجرایش در ایران وجود ندارد. هر چند که در توانایی چنین هنرمندی شکّی وجود ندارد و اگر شرایط لازم فراهم باشد می‌تواند در ساحت اُپرای حقیقی هم ظاهر شود.

رضا مهدوی در پایان عنوان کرد: ما بعد از انقلاب اصلا چیزی به عنوان اپرا نداشتیم. مرحوم حسین دهلوی اپرایی با عنوان مانی و مانا برای کودکان داشتند که هیچوقت اجرا نشد. مابقی اپراهایی که این روزها شاهدش هستیم ناقص و عقیم هستند چرا که صدای زن در آن‌ها شنیده نمی‌شود. جالب است که بدانید تالار وحدت یکی از کاملترین سالن‌ها در خاورمینه برای اپرا است اما ما فعلا به دلایل گوناگونی در اندازه اجرای اپرا نیستیم.

انتهای پیام/