مکانیابی بدون GPS؛ بازیگری جدید در حکمرانی داده
زهرا وجدانی: در دورانی که دسترسی به سامانههای موقعیتیابی جهانی نظیر GPS با چالشهایی از جمله تحریمهای بینالمللی و دغدغههای امنیتی روبهروست، فناوریهای جایگزین و مستقل از زیرساختهای خارجی اهمیت بیشتری یافتهاند. یکی از این راهکارهای نوآورانه، سیستم موقعیتیابی زمینی یا LPS است که بهتازگی توسط یک شرکت روسی با تکیه بر زیرساختهای بومی و بدون وابستگی به ماهواره، امکان مکانیابی دقیق و ایمن را در فضاهای داخلی و خارجی فراهم میکند و میتواند در آیندهای نهچندان دور، تحولی اساسی در مدیریت عملیات و خدمات مکانمحور کشور همچنین کشور ما ایجاد کند.
پایان وابستگی به GPS؛ جایگزینی بر بستر زمین
عابد امیری، نماینده شرکت ژئوپیکسل روسیه در ایران، در گفتوگو با خبرنگار علمی برنا با اشاره به مزیت رقابتی این فناوری گفت: «سیستم ما نیازمند ماهواره نیست و با نصب سنسورها و ایستگاههای زمینی در مناطق مختلف، امکان موقعیتیابی بسیار دقیق—تا شعاع ۱۰ سانتیمتر—را فراهم میکند. برخلاف GPS که نیازمند زیرساختهای بینالمللی و وابسته به قدرتهای خاص است، این سامانه بهصورت بومی و مستقل قابل پیادهسازی است.»
LPS چیست و چگونه کار میکند؟
سیستم موقعیتیابی محلی یا LPS (Local Positioning System) یک فناوری پیشرفته برای مکانیابی دقیق افراد، اشیاء و تجهیزات در محیطهای مشخص و محدود است. برخلاف سامانههای موقعیتیابی ماهوارهای مانند GPS که از ماهوارههای مدار زمین برای تعیین موقعیت استفاده میکنند، LPS کاملاً بر بستر زمین فعالیت میکند و متکی به ایستگاههای زمینی (Anchors) و گیرندههای متحرک (Tags) است.
در این سیستم، تعدادی سنسور یا گره فرستنده در نقاط مختلف محیط نصب میشوند که با استفاده از امواج رادیویی، التراسونیک یا اولتراوایدبند (UWB) با گیرندههای همراه کاربران یا تجهیزات ارتباط برقرار میکنند. با اندازهگیری زمان پرواز سیگنال (Time of Flight) یا اختلاف فاز سیگنال دریافتی (TDOA/Angle of Arrival)، موقعیت دقیق کاربر یا شیء در فضای سهبعدی محاسبه میشود.
مزایای LPS نسبت به GPS
• دقت بسیار بالا: LPS میتواند دقتی بین ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر ارائه دهد که بسیار بالاتر از دقت متوسط GPS در محیطهای شهری یا بسته است.
• عملکرد در فضاهای بسته: برخلاف GPS که در محیطهای داخلی مانند کارخانهها، بیمارستانها، مراکز خرید یا تونلها بهخوبی کار نمیکند، LPS در این فضاها عملکرد مطلوبی دارد.
• استقلال از زیرساختهای بینالمللی: LPS نیاز به هیچ ارتباطی با ماهوارههای خارجی ندارد و کاملاً مستقل و قابل کنترل در سطح ملی است.
• امنیت بیشتر: دادههای موقعیتیابی در سیستمهای LPS درون شبکه داخلی قابل رمزگذاری و کنترل هستند که سطح امنیت را افزایش میدهد.
کاربردهای کلیدی LPS
فناوری LPS بهویژه در محیطهایی مانند خطوط تولید کارخانهها، پایانههای نفت و گاز، فرودگاهها، بیمارستانها، معادن و حتی شهرهای هوشمند کاربرد دارد. این سیستم میتواند در مدیریت منابع انسانی، ردیابی تجهیزات حساس، کنترل تردد، ارسال هشدار اضطراری، و بهینهسازی عملیات لجستیکی مورد استفاده قرار گیرد.
امیری در اینباره توضیح داد: «ما در واقع یک شبکه هوشمند از ایستگاههای زمینی را طراحی کردهایم که بدون وابستگی به ماهواره، امکان موقعیتیابی با دقت بسیار بالا را در اختیار صنایع و نهادهای کشور قرار میدهد. این همان چیزیست که امروز بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز به دنبال آن هستند.»
این فناوری نهتنها در صنایع سنگین و مدیریت منابع انسانی، بلکه در حوزههایی مانند حملونقل، سلامت هوشمند، کشاورزی دقیق و مدیریت شهری نیز قابل استفاده است. امیری افزود: «در برخی موارد حتی میتوان از این سیستم برای ارسال پیامهای مکانمحور بدون نیاز به تلفن همراه بهره گرفت، مانند هشدارهای اضطراری در بیمارستان یا خطوط تولید صنعتی.»
ماهوارههای زمینی، متصل به هوش مصنوعی
یکی از ویژگیهای کلیدی این سامانه، تلفیق آن با الگوریتمهای هوش مصنوعی است. این قابلیت موجب افزایش دقت موقعیتیابی، تطبیق با شرایط محیطی و تصمیمگیری هوشمندانه در لحظه میشود. امیری در اینباره گفت: «در واقع ما ماهواره را از آسمان به زمین آوردهایم؛ ایستگاههایی زمینی که از طریق امواج رادیویی و اینترنت اشیا با یکدیگر ارتباط دارند.»
ایران، بازار هدف توسعه فناوری موقعیتیابی مستقل
ورود ژئوپیکسل به ایران در چارچوب روابط راهبردی تهران و مسکو انجام گرفته است. به گفته امیری، ایران از نظر ظرفیت فناورانه، نیروی انسانی متخصص و موقعیت ژئوپلیتیکی، یکی از اولویتهای اصلی توسعه این فناوری محسوب میشود. او تأکید کرد: «ما به دنبال مشارکت فناورانه، جذب سرمایهگذار داخلی و گفتوگو با نهادهای تصمیمگیر هستیم تا این سیستم را در پروژههای کلان ملی پیادهسازی کنیم.»
رقابت جهانی در جریان است؛ اما مزیت ما استقلال و دقت بالاست
در پاسخ به پرسشی درباره رقبا، امیری تصریح کرد: «در حال حاضر برخی کشورها مانند آمریکا، هند و امارات نیز بر توسعه فناوریهای موقعیتیابی غیرماهوارهای تمرکز کردهاند. اما مزیت ما در دقت بالاتر، هزینه پایینتر و قابلیت پیادهسازی بومی است. در شرایط خاص ایران، این فناوری میتواند یک مزیت استراتژیک تلقی شود.»
با توجه به تحولات اخیر در سطح بینالمللی و بروز اختلالهای عمدی یا ناخواسته در سامانههای GPS در برخی کشورها، نگرانیهای امنیتی و زیرساختی درباره وابستگی به این فناوری جهانی افزایش یافته است. در چنین شرایطی، فناوری موقعیتیابی زمینی (LPS) با تکیه بر زیرساختهای بومی و مستقل، دقت بالا و قابلیت عملکرد در فضاهای بسته، میتواند راهکاری بهجا و راهبردی برای ایران باشد.
مزیت بزرگ این سیستم آن است که کاملاً در داخل کشور نیز قابل اجرا و توسعه است؛ از محیطهای صنعتی گرفته تا زیرساختهای شهری، بیمارستانها، معادن و حتی مدیریت بحران. بهرهگیری از چنین فناوریای، نهتنها موجب کاهش وابستگی به زیرساختهای خارجی میشود، بلکه فرصتی برای ارتقای امنیت ملی، افزایش بهرهوری و هوشمندسازی در ابعاد مختلف کشور فراهم میکند.
انتهای پیام/
