بررسی تأثیر مستقیم هزینهها بر تصمیمگیری برای فرزندآوری
به گزارش گروه اجتماعی برنا «مریم قاسمی»، فرزندآوری در کشور با چالشهای مالی متعددی روبهرو است که بسیاری از زوجین جوان را در تصمیمگیری برای بچهدار شدن دچار تردید میکند. از نخستین نوار بارداری تا اولین گامهای کودک، هر قدم با هزینههایی سنگین همراه است. بسیاری از زوجهای جوان، رویای پدر و مادر شدن را به تعویق میاندازند، نه از بیم مسئولیت، بلکه به خاطر نگرانی از بار مالی آن. این گزارش به بررسی جامع هزینههای مرتبط با تولد و پرورش فرزند از دوران بارداری تا سالهای اولیه زندگی کودک میپردازد و راهکارهای عملی برای مدیریت این هزینهها را ارائه میدهد.
هزینههای پزشکی دوران بارداری و پیش از تولد
مراقبتهای پزشکی دوران بارداری، ویزیتهای منظم، آزمایشها و سونوگرافیها بخش قابل توجهی از هزینههای پیش از تولد را تشکیل میدهد. بسیاری از زوجین جوان از بیمههای درمانی استفاده میکنند، اما همچنان هزینههای قابل توجهی بر دوش خانوادههاست.
هزینههای بارداری، حتی با پوشش بیمههای پایه، بین ۲۵ تا ۵۵ میلیون تومان متغیر است. این رقم شامل آزمایشهای روتین از چکاپ ۳ ماهه اول تا سوم بارداری هر بار یک تا یک و نیم میلیون تومان، سونوگرافیهای تخصصی هر بار ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان است.
امینی، جامعهشناس اشاره میکند: «فرزندآوری یک تصمیم شخصی و انتخاب اجتماعی است که نیازمند بسترسازی مناسب از سوی تمام نهادهای جامعه است. با همکاری و درک متقابل میتوان بر چالشهای اقتصادی غلبه کرد و فضایی امن برای رشد نسل آینده فراهم کرد.»
وی ادامه میدهد: «متاسفانه آمارهای تکاندهنده از هزینههای پنهان فرزندآوری بسیاری از زوجین را از داشتن حتی یک فرزند هم منصرف میکند.»
ذاکری، جامعهشناس با بیان اینکه کاهش نرخ فرزندآوری در کشور تنها مسئله اقتصادی نیست و پیامدهای اجتماعی گستردهای دارد، میافزاید: «سالخوردگی جمعیت، کاهش نیروی کار و تضعیف بنیان خانواده از جمله تأثیرات بلندمدت این پدیده است. باید به دنبال راهحلهای چندبعدی بود.»
هزینه زایمان در بیمارستانهای دولتی و خصوصی
قطبنمای انتخاب مادران ایرانی در سیستم سلامت کشور به کدام سو بیشتر است؟ دو دنیای کاملاً متفاوت زایمان طبیعی و سزارین. هرچند هزینههای زایمان طبیعی دربیمارستانهای تامین اجتماعی تقریباً رایگان است، اما برخی بیمارستانهای دولتی تا یک و نیم میلیون تومان هزینه دریافت میکنند. اما هزینه زایمان در بیمارستانهای خصوصی از ۳۰ میلیون تومان شروع میشود و بسته به امکانات تا ۴۵ میلیون تومان میرسد و هزینه اتاق VIP هم تقریبا بین ۴۶ تا ۵۰ میلیون تومان است.
اما هزینههای زایمان سزارین در بیمارستانهای دولتی تنها در صورت اورژانسی بودن با تعرفه دولتی محاسبه میشود و بیمه تامین اجتماعی نیز حدود ۳۵ درصد هزینه را پوشش میدهد. هزینه زایمان سزارین در بیمارستانهای خصوصی نیز از ۴۰ میلیون تومان شروع شده و تا ۷۰ میلیون تومان برای یک شب بستری میرسد. البته برخی بیمارستانهای خصوصی تهران تا ۸۵ میلیون تومان هزینه دریافت میکنند. در کل هزینه متوسط در بیمارستانهای خصوصی بین ۱۲ تا ۱۶ میلیون تومان برآورد میشود.
سارا، مادر ساکن کرج میگوید: «در بیمارستان خصوصی با اتاق VIP، هزینه زایمان دخترم ۹۸ میلیون تومان شد که با حقوق ماهیانه ۱۵ میلیونی همسرم، واقعاً فشار مالی زیادی بود.»
سیمین، مادری ۲۸ ساله میگوید: «برای زایمان سزارین در بیمارستان خصوصی ۶۵ میلیون تومان پرداخت کردم. با حقوق ناچیز همسرم، مجبور شدم قسطهایش را تا یک سال بعد پرداخت کنیم.»
مادر دیگری با تندی عنوان میکند: «در یکی از بیمارستانها آنقدر با من بدرفتاری شد کهای کاش هزینه سزارین در مرکز خصوصی را میپرداختم تا اینقدر اذیت نمیشدم.»
فاطمه، مادر جوانی میگوید: «برای زایمان سزارین در یک بیمارستان خصوصی، ۴۰ میلیون تومان پرداخت کردم. بیمه فقط ۱۰ میلیون پوشش داد. اگر وام فرزندآوری نبود، نمیتوانستیم این هزینه را بپردازیم.»
بنابراین عوامل مؤثر برهزینه زایمان را میتوان به نوع زایمان (طبیعی ارزانتر از سزارین) نوع بیمارستان (دولتی یا خصوصی)، نوع اتاق (عمومی، خصوصی یا (VIP، خدمات تکمیلی (مانند عکاسی، تزئینات) و نوع پوشش بیمهای افراد دانست.
اکبری، متخصص زنان و زایمان هشدار میدهد: «نرخ سزارین در ایران به ۵۶ درصد رسیده، در حالی که استاندارد جهانی ۱۵الی۲۰ درصد است. این هم به دلیل ترس از زایمان طبیعی و هم تمایل پزشکان به انجام عمل جراحی پرسودتر است.»
محمدی، کارشناس حوزه بهداشت و سلامت اعلام میکند: «بستههای حمایتی جدیدی که برای زوجهای جوان در نظر گرفتهشده، کافی نیست.»
خیراندیش، روانشناس بالینی خانواده، عنوان میکند: «فشار مالی فرزندآوری باعث افزایش اختلافات زناشویی و طلاق در سالهای اول پس از تولد فرزند میشود. بسیاری از زوجها به دلیل استرس مالی، از ایجاد پیوند عاطفی عمیق با فرزندشان ناتوان هستند.»
سیسمونی و لوازم اولیه؛ گرانی لبخندهای کوچک
سیسمونی نوزاد از جمله هزینههای عمده پیش از تولد است که شامل تخت نوزاد، کمد لباس، کالسکه، صندلی ماشین و سایر ملزومات میشود. تحقیقات نشان میدهد خرید وسایل چندکاره و با قابلیت استفاده طولانیمدت میتواند تا ۳۰٪ در هزینهها صرفهجویی ایجاد کند.
صالحی، کارشناس بازار میگوید: «خرید سیسمونی، از شیردوش تا کالسکه، بسته به کیفیت و برند، بین ۱۰تا ۳۰ میلیون تومان هزینه دارد. برخی خانوادهها برای کاهش هزینه، به اقلام دستدوم روی میآورند، اما همچنان خرید پوشک، شیرخشک و وسایل بهداشتی ماهانه ۲ تا ۴ میلیون تومان به هزینهها اضافه میکند.»
علی پدری ۳۲ ساله اظهار میکند: «هزینه سیسمونی و وسایل نوزاد آنقدر بالا بود که مجبور شدم از پسانداز جهیزیه همسرم استفاده کنیم.»
افسانه، مادربزرگ ۶۵ ساله عقیده دارد: «در زمان ما با یک دهم این هزینهها، ۵ فرزند بزرگ کردیم. امروز حتی برای یک بچه هم مردم عاجزند.»
امیدعلی، پدربزرگ هم میگوید: «جوانان امروز به جای فرزندآوری، درگیر قسط و وام و اجاره هستند.»
صابری، جامعهشناس میگوید: «فرزندآوری از یک تصمیم شخصی به معضلی اجتماعی تبدیل شده است. دولت باید در شرایط کنونی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد هزینهها را تقبل کند.
طبق آمار نرخ رشد جمعیت نیز به ۶ دهم درصد رسیده که زنگ خطر جدی برای آینده کشور است.»
اسلامی، متخصص زنان و زایمان بیان میکند: «ترس از درد زایمان طبیعی و کیفیت نامطلوب خدمات در برخی بیمارستانهای دولتی باعث شده زنان به سزارین تمایل پیدا کنند. آمار سزارین در کشور ۵۶ درصد است در حالی که استاندارد جهانی بین ۱۵تا۲۰ درصد است.»
محسنی، کارشناس بهداشت و سلامت میگوید: «هزینههای بالای بارداری و زایمان، دسترسی عادلانه به خدمات سلامت را تحت تأثیر قرار داده است. بسیاری از خانوادهها به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینههای بیمارستانهای خصوصی، مجبور به استفاده از مراکز دولتی شلوغ میشوند که کیفیت خدمات را کاهش میدهد. این مسئله به ویژه در شهرهای کوچک و مناطق محروم مشهودتر است.»
تغذیه با شیر مادر نه تنها برای سلامت نوزاد مفید است، بلکه میتواند سالانه میلیونها تومان در هزینه شیر خشک صرفهجویی ایجاد کند. فرحناز، ۲۵ساله تجربه مادرانهاش را به اشتراک میگذارد و میگوید: «شیر دادن به فرزندم علاوه بر ایجاد پیوند عاطفی قوی، ماهانه حدود ۱٫۵ میلیون تومان در هزینههایمان صرفهجویی کرد.».
اما علیرضا، پدر جوان عنوان میکند: «فقط تهیه شیرخشک ماهانه یک و نیم میلیون تومان خرج دارد. اگر فرزند دوم بیاورم، باید به فکر شغل دوم و سوم باشم.»
سالاری، متخصص کودکان اظهار میکند: «بسیاری از خانوادهها به دلیل هزینههای درمان، مراجعه به پزشک را به تأخیر میاندازند که گاهی عواقب جبرانناپذیری برای کودکان دارد.»
وی اضافه میکند: «هزینههای بالای واکسیناسیون تکمیلی و مراجعه به متخصصان، باعث شده برخی خانوادهها از خدمات پیشگیرانه چشمپوشی کنند. این موضوع در بلندمدت میتواند منجر به افزایش بیماریهای قابل پیشگیری و هزینههای درمانی سنگینتر شود.»
استفاده از پوشکهای پارچهای قابل شست و شو میتواند تا ۷۰درصد در هزینههای ماهانه صرفهجویی ایجاد کند، اگرچه نیاز به زمان و انرژی بیشتری دارد. اکنون عدهای از خانوادهها ترکیبی از هر دو روش را به کار میبرند.
در این بین هزینه مهدکودک و پرستار کودک یکی از بزرگترین دغدغههای خانوادههای شاغل است. راهکارهایی مانند مراقبت توسط پدربزرگ و مادربزرگ یا کار نیمهوقت یکی از والدین میتواند این هزینه را به شدت کاهش دهد.
احمدی، پدر جوان میگوید: «حقوق من به عنوان مهندس کفاف هزینههای مهدکودک را نمیدهد. همسرم مجبور شد شغلش را رها کند و در خانه پیش بچه بماند.»
فراهانی، کارشناس اقتصادی تحلیل میکند: «هزینه نگهداری یک کودک تا دو سالگی تقریبا معادل ۳۰ درصد درآمد سالانه یک خانواده متوسط شهری است.»
زهرایی، فعال اجتماعی از اهمیت حمایت از مادران جوان میگوید: «متاسفانه بیش از ۶۰ درصد مادران شاغل پس از تولد فرزند مجبور به ترک کار میشوند، چون هزینه مهدکودک با حقوقشان برابری میکند. در واقع قوانین حمایتی از مادران شاغل ضعیف است.»
هزینه یک کودک تا دو سالگی، بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان
بررسی میدانی نشان میدهد حداقل هزینه برای رساندن یک کودک به دو سالگی، بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان است. البته سیاستهای تشویقی دولت مانند وام فرزندآوری و مرخصی زایمان تا حدی کمککننده است، اما کافی نیست. اکنون نرخ باروری در شهرهای بزرگ به دلیل هزینههای زندگی، به شدت کاهش یافته است.
هرچنددولت برای تشویق فرزندآوری، وامهایی تا ۲۲۰میلیون تومان برای فرزند پنجم به بعد در نظر گرفته است، اما وام فرزند اول فقط ۴۴ میلیون تومان است، در حالی که هزینههای دو سال اول حداقل ۶۰ میلیون تومان برآورد میشود.
اصغری، روانشناس خانواده به زبان میآورد: «نگرانی مالی زوجین تصمیم برای فرزندآوری را به تأخیر میاندازد، از سوی دیگر استرس ناشی از آن بر سلامت روان والدین تأثیر منفی میگذارد. بسیاری از زوجها دچار تعارض بین میل به فرزندآوری و ترس از فشار اقتصادی میشوند که گاه منجر به اختلافات زناشویی نیز میشود.»
رضوانی، کارشناس رفاه اجتماعی عنوان میکند: «سیاستهای حمایتی فعلی، متناسب با تورم و هزینههای واقعی زندگی طراحی نشدهاند. وامهای فرزندآوری تنها بخش کوچکی از هزینهها را پوشش میدهد و افزایش مستمر قیمتها، اثر این حمایتها را خنثی میکند. نیاز به بازنگری اساسی در مدلهای حمایتی داریم.»
برپایه این گزارش و دادههای آن، هزینههای زایمان و نگهداری کودک تا دو سالگی فشار مالی قابل توجهی بر خانوادههای ایرانی وارد میکند. این مسئله نیازمند توجه جدی مسئولان و برنامهریزی برای کاهش این هزینههاست.
راهکارهای کاربردی در این زمینه چیست؟
بهبود کیفیت خدمات زایمان طبیعی در بیمارستانهای دولتی، افزایش پوشش بیمهای و ارائه تسهیلات ویژه، نظارت جدی براجرای قانون رایگان بودن زایمان طبیعی در بیمارستانهای دولتی، افزایش پوشش بیمهای برای زایمانها، بهبود کیفیت خدمات در بیمارستانهای دولتی برای تشویق به زایمان طبیعی، ارائه تسهیلات ویژه به خانوادههای جوان برای کاهش هزینههای فرزندآوری، آموزش مهارتهای فرزندداری و مدیریت مالی به زوجین جوان، افزایش کمکهای مالی به خانوادهها بر اساس درآمد و شرایط زندگی، ارائه مسکن اجتماعی با اجاره کنترل شده برای خانوادههای جوان، گسترش مهدکودکهای دولتی با هزینههای مناسب میتواند به کاهش این فشارها کمک کند.
انتهای پیام /
