رویای دوچرخههای اشتراکی در تهران به کجا رسید؟
به گزارش گروه اجتماعی برنا، «مریم قاسمی» یک روز مردم تهران وقتی از خواب برخاستند با صحنهای غیرمنتظره مواجه شدند؛ دوچرخههای زردرنگی که در گوشهوکنار شهر خودنمایی میکردند. نامشان «بیدود»بود و وعده دادند حملونقل پاک و بدون دردسر را به پایتخت آوردهاند. مردم هم استقبال کردند؛ با اپلیکیشن شارژ میکردند، سوار میشدند و در مسیرهای از پیش تعیین شده، رکاب میزدند و در انتها دوچرخهها را جایی میگذاشتند. اما این پایان ماجرا نبود...
تاریخچه فعالیت دوچرخههای بیدود
دوچرخههای اشتراکی بیدود برای اولین بار در سال ۱۳۹۷ تحت حمایت شهرداری تهران و در دوره مدیریت پیروز حناچی راهاندازی شدند. این طرح با هدف کاهش آلودگی هوا و ترافیک، بهعنوان نخستین سرویس دوچرخهاشتراکی هوشمند ایران معرفی شد.
مدل کسبوکار این دوچرخه ها ترکیبی از اشتراک ماهانه و پرداخت به ازای استفاده هر ۳۰ دقیقه، هزارو 500 تومان بود. این طرح در اوایل کار با استقبال خوبی از سوی شهروندان مواجه شد، اما با چالشهایی نیز همراه بود تا اینکه به تعطیلی نهایی در سال ۱۴۰۱ انجامید. آن زمان شرکت بیدود اعلام کرد به دلیل عدم همکاری شهرداریهای تهران مجبور به توقف فعالیت شده است. همچنین مدیرعامل بیدود، شهرداری وقت را به «نگاه غیرحرفهای و سهمخواهی» متهم کرده بود.
شناساییچالشها؛ آیا این بار طرح موفق میشود؟
مواجهه با زیرساختهای نامناسب در شهر، اولین چالش پیش رو بوده است. بسیاری از مسیرهای دوچرخه سواری در دوره قبل، تخریب و یا توسط خودروها تصرف میشدند. چالش بعدی در نظر نگرفتن شیب تهران، چراکه طراحی مسیرهای شرقی-غربی به جای شمالی-جنوبی به دلیل شیب زیاد، کاربری را محدود میکرد. چالش مهم دیگر ، فرهنگ خودرو محور ومقاومت رانندگان در اشتراک گذاشتن فضای خیابان با دوچرخهسواران بود.
بررسی تجربه شکست بیدود هم نشان میدهد،وابستگی به تبلیغات و عدم سودآوری باعث ورشکستگی شد بنابراین به نظر میرسد نیاز به حمایت دولتی وجود دارد و بدون یارانه یا معافیتهای مالیاتی، ادامه کار دشوار است.
بازگشت دوباره دوچرخههای اشتراکی چرا و چگونه؟
اما به هر روی، سازمان حملونقل شهرداری تهران مناقصهای برای احیای سیستم دوچرخههای اشتراکی در شهر تهران برگزار کرد. بر این اساس پیمانکار جدید انتخاب و قرار شد علاوه بر دوچرخههای معمولی ،اسکوتر و موتورهای برقی نیز عرضه شوند. با این تفاوت که این بار شهرداری بر مشارکت بخش خصوصی با مدل اقتصادی پایدارتر تأکید کرد. بر این اساس برای اولین بار در پایتخت دوچرخههای قرمز رنگی با برند «زیرو» در نقاطی از شهر تهران ظاهر شدند.
اکنون که پس از سالها، دوچرخههای قرمز با نام «زیرو»به خیابانهای تهران برگشتهاند. این بار اما نه با تبلیغات و شعارهای بزرگ، بلکه به شکل پایلوت و آزمایشی در برخی مناطق تهران مثل 3، ۶ ،7 و البته بخشی از منطقه یک راه اندازی شد. هرچند زمزمههایی نیز برای اجرای این طرح در آینده نزدیک در منطقه2 وجود دارد. با این حال باید پرسید آیا این بازگشت، تکرار تجربههای شکست خورده گذشته است؟ یا شاید تهران بالاخره آماده شده تا راهی سبز و مطمئن در پیش بگیرد؟
درسهایی از گذشته و نوآوریهای جدید
مهندس غرضی، مدیرعامل شرکت زیرو در گفت و گو اختصاصی با خبرنگار برنا عنوان میکند که با شناخت، آگاهی، مطالعه و تحقیق وارد میدان شده و تلاش کرده که مشکلات و چالشهای روش قدیمی را به شکل اساسی شناسایی و برطرف نماید.
برخی از اقدامات اصلاحی شامل این موارد است؛ برخلاف بیدود که دوچرخهها در هر نقطه از شهر رها میشدند، زیرو در شهر ایستگاههای فیزیکی و مجازی دارد و کاربران ملزم به تحویل دوچرخه در این ایستگاهها هستند. علاوه بر این پشتیبانی ۲۴ساعته دارد، یعنی سیستم ارائه خدمات پشتیبانی سریع زیرو برای رفع مشکلات فنی یا خرابیها، خیال این کاربران را آسوده کرده است.
بر اساس دادههای ارائه شده از سوی شرکت زیرو، اکنون چند صد دستگاه دوچرخه اشتراکی زیرو در مناطق ۳، ۶ ، ۷ و بخش کوچکی از منطقه یک تهران توزیع شدهاند. این طرح بهصورت پایلوت آغاز شده و قرار است به تدریج به سایر مناطق تهران از جمله منطقه2 گسترش یابد. همچنین، برخلاف طرح قبلی بیدود که محدود به دوچرخههای معمولی بود، زیرو ترکیبی از دوچرخه، اسکوتر و موتورهای برقی اشتراکی را نیز ارائه میدهد.
چالشهای پیشرو و انتقادات
بررسیهای میدانی و شنیدن صحبت های کاربران و کارشناسان نشان میدهد، با وجود نوآوریها، هزینه استفاده از زیرو نسبت به بیدود بالاتر رفته و از سوی دیگر هنوز دسترسی به این دوچرخهها در بسیاری از نقاط تهران فراهم نیست. البته شهرداری تهران اعلام کرده که زیرو هنوز مجوز رسمی ندارد و اکنون بهصورت آزمایشی در برخی نقاط شهر فعالیت میکند.
صادقی بخش، معاون حمل و نقل و ترافیک منطقه6 نیز از اورهال و آماده سازی مسیر ویژه دوچرخه سواری در این پهنه تا 2 ماه آینده خبر میدهد. این اقدامات شامل رنگ آمیزی مسیر دوچرخه سواری، نصب تابلوها و علائم راهنمایی، هموار نمودن سطح و مناسب سازی آن و اطلاع رسانی در جهت عدم ورود موتورسواران به این مسیر است.
گزارش میدانی از محدوده مناطق پایلوت
تهران، شهری که نفسهایش به شماره افتاده، همیشه به دنبال راهی برای فرار از دود و ترافیک بوده است. حالا زیروهای قرمز آمدهاند تا دوباره این رویا را در شهرمان زنده کنند.آیا این بار زیرساختها، قوانین و فرهنگ شهروندی همراهی میکند؟
ساعت ۷:۳۰ صبح _ میدان هفت تیر، زمزمه چرخهای دوچرخههای زردرنگ بیدود دیگر به گوش نمیرسد. سه سال پیش همین ساعت، اینجا یکی از شلوغترین ایستگاههای دوچرخهاشتراکی بود. امروز فقط ردپایی از خطوط دوچرخهرو باقی مانده که زیر چرخ ماشینها در حال محو شدن است. اما در فاصله چند کیلومتری، در میدان ولیعصر(عج)، گروهی از دوچرخههای قرمز رنگ جدید با نام «زیرو» خودنمایی میکنند.
در پیادهرو خیابان ولیعصر(عج)، علی (۲۸ ساله، دانشجوی دکترای محیط زیست) در حال تست دوچرخه زیرو است:اولین بار است سوارش میشوم. صندلی راحتتری نسبت به بیدود دارد، اما هنوز ایستگاههایش در شهر کم است. دیروز میخواستم تا جمهوری بروم، اما جایی برای تحویل نبود.
ساعت 8:15صبح _خیابان انقلاب اسلامی، با موسوی (۵۴ ساله، صاحب کتابفروشی) هم صحبت میشویم، او میگوید:بیدودها که آمدند، هفتهای ۱۰تا۱۵ تا دوچرخه جلوی مغازهام پارک میشد. حالا این جدیدها را دیدهام، اما انگار مردم محتاطتر شدهاند. شاید میترسند باز یک شب ناپدید شوند!
هنوز برخی برچسبهای ایستگاههای بیدود روی دیوارها باقی مانده. اکبر (۳۵ ساله، معلم) که در دوره قبلی کاربر پرتکرار بود، میگوید:«من به یاد دارم ۵۰ هزار تومان سپردهام را هرگز پس نگرفتم! حالا شهرداری میگوید زیروها تضمین شدهاند.اما چه تضمینی وجود دارد؟
ساعت 9:10 صبح_ تقاطع خیابان کارگر و بلوار کشاورز، در محوطه پارک لاله، جایی که روزی ایستگاه شلوغ بیدود بود، حالا گروهی از دوچرخهسواران حرفهای در حال تمرین هستند. یکی از آنها به نام رضا میگوید:«ما چه با بیدود، چه با زیرو، به رکابزدن ادامه میدهیم. مسئله رنگ دوچرخه نیست، مسئله اراده شهر برای تغییر است.
در حالی که محل را ترک می کنیم، دو دانشجو با دوچرخههای قرمز از کنارمان میگذرند. یکی خطاب به ما میگوید:«امیدوارم این بار پایدار بماند!» و صدای خندهشان در هوای گرم تهران گم میشود.
آیا تهران به دوچرخههای اشتراکی نیاز دارد؟
بازگشت دوچرخههای اشتراکی به تهران میتواند گامی مهم در کاهش آلودگی و ترافیک باشد، اما موفقیت آن مستلزم حمایت جدی شهرداری از زیرساختها، شفافیت در مدل اقتصادی و از همه مهمتر فرهنگسازی در جامعه است. اگر این بار مدیریت شهری درسهای گذشته را فراموش نکند، شاید تهران روزی به شهر دوچرخهها تبدیل شود.
انتهای پیام/
