مسیرِ جادهی ابریشمِ ایران؛ فرصتها و چشماندازها
دکتر علیاکبر بنیاسدی، کارشناس حوزهی گردشگری نوشت: جادهی ابریشم، نه صرفاً یک مسیر باستانی، بلکه پدیدهای تمدنی و فرهنگی است که قرنها نقش ستون فقرات تعامل را میان شرق و غرب ایفا کرده است. این جاده، شبکهای از راههای بازرگانی، فرهنگی و علمی بود که چین، آسیای مرکزی، ایران، و خاورمیانه را به مدیترانه و اروپا پیوند میداد و از خلال آن، کالا، اندیشه، دین، هنر و دانش میان ملتها جریان مییافت. از این رو، جادهی ابریشم را میتوان کهنترین شبکهی جهانی ارتباطات انسانی دانست؛ شبکهای که بذر جهانیشدن را قرنها پیش از عصر دیجیتال در دل تاریخ کاشت.
در میان همهی کشورهای مسیر، ایران جایگاهی بیبدیل دارد. موقعیت جغرافیایی ایران در میان دو کانون تمدن شرقی و غربی، آن را به چهارراه تاریخ و فرهنگ تبدیل کرده است. کاروانسراهای عظیم، بازارهای سنتی، شهرهای کهن و آثار معماری اسلامی و ایرانی در مسیر شرقی–غربی کشور، نشان میدهد که این سرزمین، نه تنها معبر، بلکه مقصدی تمدنی در جادهی ابریشم بوده است.
از شهرهای مرزی خراسان تا ری، قزوین و تبریز، مسیرهای کاروانی از دل بیابانها و دشتهای ایران عبور میکردند و هر شهر در این مسیر، نقطهای از زنجیرهی دادوستد فرهنگی و اقتصادی جهانی به شمار میرفت. در این میان، استان سمنان و به ویژه شهر سمنان، یکی از حلقههای مهم این زنجیرهی تاریخی بوده است؛ نقطهای که هم در مسیر شرقی–غربی و هم در مسیر شمالی–جنوبی کشور قرار دارد و از این رو، همواره محل تلاقی کاروانها، فرهنگها و مذاهب گوناگون بوده است.
سمنان، امروز شهری است که با بهرهمندی از میراث غنی تاریخی و فرهنگی خود، گام در مسیر احیای نقش دیرینش در جادهی ابریشم نهاده است. از منارهی مسجد جامع سمنان، یادگار دوران سلجوقی، تا بازار تاریخی و بناهای کهن مسیر کاروانی، همه نشانههایی زنده از شکوه و جایگاه فرهنگی این شهر در تاریخ ایران هستند.
در سال ۱۴۰۲، شهر سمنان به عضویت اتحاد بینالمللی شهرهای جادهی ابریشم جهان درآمد و بهعنوان پایتخت شهرهای جادهی ابریشم ایران شناخته شد. این عضویت، نه تنها افتخاری برای شهر، بلکه فرصتی برای ارتقای جایگاه بینالمللی ایران در شبکهی جهانی همکاریهای فرهنگی و گردشگری است. چنین عنوانی سمنان را به نمایندهی ایران در این اتحاد جهانی تبدیل کرده و زمینه را برای تعاملات علمی، اقتصادی و فرهنگی گستردهتر فراهم ساخته است.
برگزاری «کنفرانس بینالمللی جادهی ابریشم» در دانشگاه سمنان، با مشارکت شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و حضور پژوهشگران و علاقمندان حوزهی گردشگری، نقطهعطفی در مسیر تحقق این چشمانداز است. این کنفرانس میتواند بستری برای گفتوگوی تمدنها در مقیاس شهری باشد؛ جایی که دانشمندان و فعالان حوزهی گردشگری و میراث فرهنگی از سراسر جهان، در شهری گرد هم میآیند که خود بخشی زنده از این مسیر تاریخی است. چنین رویدادهایی میتوانند زمینهساز ایجاد شبکهای از همکاریهای پایدار میان شهرهای عضو باشد؛ همکاریهایی که به تبادل تجربه در زمینهی گردشگری فرهنگی، بازآفرینی بافتهای تاریخی، حفاظت از میراث ملموس و ناملموس و توسعه پایدار شهری منجر میشود.
احیای مسیر جادهی ابریشم در ایران، تنها به معنای بازسازی گذشته نیست، بلکه حرکتی هوشمندانه برای ساختن آیندهای پایدار بر پایهی میراث فرهنگی است. این مسیر ظرفیتهای متعددی را در خود نهفته دارد؛ از جمله ایجاد فرصتهای گردشگری فرهنگی و تاریخی که با تعریف مسیرهای سفر میان شهرهای تاریخی، کاروانسراها و آثار ارزشمند، گردشگران داخلی و خارجی را به تجربهای زنده از تاریخ و فرهنگ دعوت میکند.همزمان، عضویت ایران در اتحاد بینالمللی شهرهای جاده ابریشم و حضور شهرهایی مانند سمنان به عنوان پایتخت شهرهای جادهی ابریشم، بستری برای توسعهی دیپلماسی شهری فراهم میآورد؛ دیپلماسیای که گاه از مسیر «مردم به مردم» مؤثرتر از روابط رسمی دولتها عمل میکند. علاوه بر این، مسیر جادهی ابریشم فرصتی برای رونق اقتصاد خلاق و صنایع فرهنگی ایجاد میکند؛ معرفی هنرهای سنتی، صنایعدستی و آیینهای محلی شهرهای مسیر، میتواند به توسعهی اقتصاد فرهنگی و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق تاریخی منجر شود. نهایتاً، بهرهگیری از فناوریهای نوین مانند واقعیت مجازی، تورهای دیجیتال و محتوای چندرسانهای، راهی مؤثر برای معرفی میراث فرهنگی این مسیر به نسل جوان و گردشگران بینالمللی است و امکان برقراری پیوندی زنده را میان گذشته، حال و آینده فراهم میآورد.
