کمبود محیطبان، چالش اساسی در پایش مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع زنجان
به گزارش برنا؛ استان زنجان ظرفیت های بی بدیلی در حوزه محیط زیست دارد به طوری که با داشتن مناطق حفاظت شده متعدد یکی از قطب های مهم گردشگری طبیعی در کشور محسوب می شود.
در این میان نبود زیرساخت های لازم و وجود شکارچیان متخلف نگرانی ها را در حوزه صیانت از حیات وحش استان افزایش داده است.
هم اکنون استان زنجان هفت منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع شامل سه منطقه حفاظت شده سرخ آباد، فیله خاصه زنجان و انگوران ماهنشان، یک پناهگاه حیات وحش انگوران، سه منطقه شکار ممنوع خراسانلو ابهر، فیله خاصه و خرمنه سر طارم را در خود جای داده است.
بر این اساس ۲۹۸ هزار و ۹۰۹ هکتار معادل ۱۳.۷ درصد را مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان و ۱۹۳ هزار و ۲۸۳ هکتار معادل ۸.۱ درصد را مناطق شکار ممنوع تشکیل می دهد.
در مجموع ۲۲.۶ درصد وسعت زنجان را مناطق تحت مدیریت و شکار ممنوع محیط زیست استان به خود اختصاص داده است.
در این میان مناطق حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه این استان تنها زیستگاه های آهوان در منطقه شمالغرب کشور محسوب می شوند که از اهمیت زیادی برخوردار است.
سیدرضا موسوی مشکینی، مدیرکل حفاظت محیط زیست زنجان درباره مناطق حفاظت شده و حیات وحش زنجان گفت:
مناطق حفاظت شده از بخش های مهم سازمان و تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست محسوب می شود که این مهم در استان زنجان نیز بارحفاظتی آن با توجه به رژه حقوقی و محدودیت هایی ایجاد شده، افزایش پیدا می کند.
در شهر زنجان دو منطقه حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه، منطقه حفاظت شده انگوران، شکار ممنوع خرمنه سر طارم و شکار ممنوع خراسانلو ابهر و دیگر مناطق مشابه آن وجود دارد.
هر سال برای پایش و رصد جمعیت حیات وحش شاخص همچنین وضعیت مدیریتی بهتر، سرشماری در دو منطقه خاص حفاظت شده و یک پناهگاه انجام می شود.
در منطقه حفاظت شده انگوران قوچ و میش،حفاظت شده سرخ آباد آهو، منطقه شکار ممنوع خرمنه سر طارم نیز کل و بز مورد پایش قرار می گیرد.
در این میان آمارهای پراکنده ای از مشاهدات، بازدید و پایش ها هم صورت می گیرد و از طرفی گونه های جانوری دیگری وجود دارند که در سرشماریها محسوب نمی شوند.
وی درباره آخرین سرشماری دو منطقه حفاظت شده زنجان گفت: طبق برنامه ریزی ها، در نیمه اول آبان سال جاری سرشماری به مدت دو روز انجام شد، در این سرشماری حدود ۳۵ نفر از محیطبانان و کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان و تیمی متشکل از محیطبانان اداره کل حفاظت محیطزیست آذربایجان شرقی به عنوان استان معین و ناظر حضور و مشارکت داشتند.
بر اساس این نتابج جمعیت آهوان مناطق حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه استان زنجان در سال جاری در مجموع هشت درصد نسبت به سال ۱۴۰۳ افزایش یافت که در سال ۱۴۰۳ تعداد یک هزار و ۱۱۶ رأس آهو در این مناطق سرشماری شده بود.
این در حالی است که سال ۱۴۰۲ تعداد یک هزار و ۴۷ راس آهو در مناطق حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه استان زنجان سرشماری شده بود که نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ درصد افزایش داشت.
خوشبختانه طی چهار سال گذشته جمعیت آهوان مناطق حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه زنجان با افزایش ۴۲ درصدی از ۸۴۶ رأس به یک هزار و ۲۰۶ راس رسیده است.
موسوی مشکینی درباره مشکلات حال حاضر مناطق حفاظت شده زنجان گفت: متاسفانه شرایط زیست گونه آهو در مناطق حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه در حال حاضر سختتر شده است چرا که تغییر اقلیم، تغییر کاربری ها، بحران آب، توسعه صنعتی در بخش کشاورزی، توسعه راههای ارتباطی، افزایش جمعیت، شکار غیرمجاز و افزایش دام های اهلی از جمله عوامل تهدید کننده حیات وحش در مناطق بوده که به نوعی می تواند چالش بسیار جدی را در این حوزه ایجاد کرده است.
آهوان این مناطق برای زیست نیازمند امنیت جانی و تغذیه مناسب هستند که در خصوص تغذیه علاوه بر دسترسی به طور معمول، علوفه مورد نیاز در فصل سرد سال تامین و توزیع می شود، اما در این میان امنیت جانی این گونه ها با چالش بسیار جدی مواجه شده که شکار غیرمجاز از جمله آنهاست.
بروز همین مساله مدیریت و حفاظت آهوان را بیش از گذشته سخت تر کرده است و در این راستا مشارکت و کمک های مردمی می تواند نقش تعیین کننده ای داشته باشد، محیط بانان این اداره کل نیز به صورت شبانه روزی مناطق را پایش و رصد می کنند.
متاسفانه کمبود نیروی محیط بان از چالش های اساسی این اداره کل است، تداوم این مساله خدمت رسانی را با دشواری مواجه کرده، از طرفی دیگر برای مدیریت مناطق با استانداردهای تعریف شده نیز فاصله زیادی داریم.
طبق استانداردهای جهانی برای یکهزار هکتار باید یک محیط بان وجود داشته باشد و بر این اساس فقط برای منطقه حفاظت شده سرخ آباد زنجان ۱۲۰ نفر محیط بان مورد نیاز است تا بتوان مدیریت کاملی را انجام داد.
برای دو منطقه حفاظت شده سرخ آباد و فیله خاصه زنجان ۱۰ نیرو فعالیت می کنند که ۱۲ نفر نیز به عنوان نیروهای کمکی هستند که این تعداد پاسخگوی نیاز واقعی نیست.
این مقام مسوول درباره مشکلات پیش روی شغل محیط بانی هم گفت: با ابلاغ بخشنامه ای، شیفت خدمتی محیط بانان دچار تغییراتی شده است که به صورت ۲۴ ساعت کار و ۴۸ ساعت استراحت است و این شرایط ایجاد شده مشکلاتی را برای محیط بانان و لزوم فعالیت مستمر در این مناطق ایجاد کرده است.
با اعمال و اجرای این بخشنامه در عمل ۳۰ درصد از نیروهای محیط بان استان کاهش پیدا کرد و همین موضوع موجب فشار کاری زیاد به محیط بانان شده و در حال حاضر این موضوع کاملا محسوس است، البته امیدواریم با تدابیر اتخاذ شده، بخشی از مشکلات مربوط به کمبود نیرو در این حوزه مرتفع شود.
برای رفع این مساله، اوایل سال جاری پنج نیروی محیط بان در استان زنجان جذب شدند و تعدادی هم تا پایان سال و با طی فرآیندها قانونی لازم به جمع فعالان در این حوزه ملحق می شوند.
بنابراین می توان گفت، با این روندهای معمولی اتفاق خاصی در ان بخش رخ نمی دهد چراکه تعدادی هم به مرحله بازنشستگی نایل می شوند، از طرفی باید توجه داشت که محیط بانی شغلی سخت و دشوار بوده، فرسودگی کاری به دنبال دارد همچنین این شغل به صورت شبانه روزی است.
امیدواریم تا دیر نشده بخشی از کمبود نیرو و پرسنل محیط بانی استان برطرف شود و باید توجه کرد که حفظ تنوع زیستی مناطق مختلف سال ها به زمان نیاز دارد اما نابودی آنها به سادگی و حتی در کمتر از ۶ ماه امکان پذیر است، بنابراین رها شدگی و بی توجهی و بروز دیگر مسائل در این حوزه، می تواند به نتایجی تلخ و ناخوشایندی منتهی شود.
به عنوان مثال، حتی بروز یک بیماری فراگیر و خاص نیز می تواند مشکل اساسی را در این بخش ایجاد کند که نمونه عینی آن در سال ۹۴ به وقوع پیوست و بخشی از جمعیت حیات وحش تلف شدند.
در مجموع باید گفت حفظ مناطق حیات وحش استان با تمامی مشکلات و چالش ها، با قوت انجام می شود هر چند نباید از محدودیت های اعتباری نیز غافل شد.
همچنین ناوگان خودرویی حفاظت از محیط زیست استان برای انجام عملیاتهای مختلف، فرسوده است به خصوص تعمیر و نگهداری موتورسیکلتها بسیار هزینهبر و نیازمند اعتبارات ویژه است.
