بازخوانی ۱۶ آذر و نقش دانشجویان در تحولات سیاسی، اجتماعی و علمی ایران
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، ۱۶ آذر در تقویم جمهوری اسلامی ایران به عنوان روز دانشجو شناخته میشود؛ روزی که یادآور شهادت سه دانشجوی دانشکده فنی دانشگاه تهران، یعنی مصطفی بزرگنیا، احمد قندچی و مهدی شریعترضوی در سال ۱۳۳۲ است. این سه دانشجو در اعتراض به سفر رسمی ریچارد نیکسون، معاون رئیسجمهور آمریکا، و ازسرگیری روابط ایران و بریتانیا تنها چند ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد، به دست نیروهای نظامی رژیم پهلوی به شهادت رسیدند؛ رخدادی که دانشگاه تهران را به نماد مقاومت در برابر دخالت بیگانگان و استبداد داخلی بدل کرد.
پس از کودتا، دانشگاه تهران که در آن سالها کانون اصلی فعالیتهای سیاسی بود، شاهد اعتراضات گسترده دانشجویان و نهضت مقاومت ملی شد. حادثه ۱۶ آذر نه تنها به عنوان واکنش خشن دولت کودتا ثبت شد، بلکه به شاخصی برای استقلالطلبی، آگاهیخواهی و استکبارستیزی دانشجوی ایرانی تبدیل شد؛ روزی که تا امروز جایگاه ویژهای در حافظه تاریخی ملت ایران دارد.
تأثیر ۱۶ آذر بر جنبش دانشجویی ایران
این واقعه تأثیری ماندگار بر جریان دانشجویی ایران داشت و به تثبیت هویت سیاسی دانشجویان کمک کرد. نسلهای بعدی دانشجویان با تکیه بر ارزشهای استقلال، عدالتخواهی و نقد سازنده مسئولان، مسیر فعالیتهای سیاسی و مطالبهگری را در دانشگاهها ادامه دادند.
در این زمینه، سید محمد خاتمی، رئیس دولت ششم و هفتم، در مراسم گرامیداشت روز دانشجو در دانشگاه تهران با یادآوری واقعه ۱۶ آذر ۱۳۳۲، این روز را نمادی از مبارزه دانشجویان با استبداد و دخالت بیگانگان خواند و تأکید کرد که دانشگاه همواره در پیشبرد امور اجتماعی و سیاسی کشور نقش پیشگامانه داشته است. خاتمی همچنین تصریح کرد که جنبش دانشجویی امروز باید میراثدار این روحیه و نقش فعال در مسیر پیشرفت و اصلاح کشور باشد.
نقش دانشجویان در تحولات اجتماعی ایران
دانشجویان ایرانی در طول تاریخ معاصر جزو عوامل اثرگذار بر تحولات اجتماعی و فرهنگی کشور بودهاند. فعالیتهای آنان محدود به محیط دانشگاه نیست و با مشارکت در اعتراضات صنفی، فعالیتهای مدنی، برنامههای فرهنگی و پژوهشی، بستر مناسبی برای ارتقای آگاهی اجتماعی و مطالبه حقوق مردم فراهم کردهاند.
جنبش دانشجویی به عنوان پل ارتباطی میان دانشگاه و جامعه عمل کرده و در انتقال ارزشهای جمعی، شکلدهی به نگرشهای اجتماعی و مشارکت مدنی تأثیرگذار بوده است. این نقش، هم در دوره پیش از انقلاب و هم پس از آن، نشاندهنده جایگاه ویژه دانشجویان در توسعه اجتماعی، ترویج عدالت و ایجاد فضایی برای نقد و گفتوگو در جامعه ایران است.
حسن روحانی، رئیس دولت دهم و یازدهم، در مراسم روز دانشجو با اشاره به حرکتهای ضداستبدادی و ضداستعماری دانشجویان، بر اهمیت امید، اعتماد و وحدت ملی تأکید کرد و دستاوردهای دولت در اقتصاد، اشتغال، علم و فناوری و سیاست خارجی را یادآور شد.
وی همچنین بر استقلال سیاسی کشور و توانمندی ملت ایران در مقابله با فشارهای خارجی تأکید کرده و نقش دانشگاهها در نقد سازنده و پرورش امید در جامعه را برجسته دانست. روحانی در ادامه بر ضرورت وحدت، نقد منصفانه و تلاش جمعی برای رسیدن به ایران توسعهیافته در چارچوب چشمانداز ۲۰ ساله نظام تأکید کرد.
جنبش دانشجویی؛ نقد سیاست و عدالتخواهی
جنبش دانشجویی ایران، از دل همان بستری که ۱۶ آذر ۱۳۳۲ را رقم زد، به یکی از مؤثرترین جریانهای نقاد در عرصه سیاست تبدیل شد. دانشگاه در جمهوری اسلامی به عنوان «وجدان بیدار جامعه» شناخته میشود و دانشجویان، به دلیل استقلال فکری، دسترسی به دانش روز و فاصله از منافع سیاسی و اقتصادی، توانستهاند نقش بیبدیلی در نقد عملکرد ساختارهای قدرت و مطالبه اصلاحات ایفا کنند.
در کنار نقد سیاست، عدالتخواهی و مقابله با فساد یکی از محورهای اصلی فعالیت جنبش دانشجویی پس از پیروزی انقلاب است. دانشجویان با اتکا بر آرمانهای انقلاب اسلامی و حمایت از محرومان، بارها نسبت به ناکارآمدیها، تبعیضها و فاصله گرفتن برخی مدیران از مردم هشدار دادهاند. این مطالبهگری صریح موجب شده جنبش دانشجویی نقشی حیاتی در شفافسازی، اصلاح رویهها و افزایش حساسیت اجتماعی نسبت به عدالت داشته باشد.
دانشگاهها و توسعه علمی کشور
دانشگاهها بهعنوان مراکز اصلی آموزش عالی، پژوهش و نوآوری نقش محوری در توسعه علمی و فناوری کشور ایفا میکنند. این مراکز با تربیت نیروی انسانی متخصص، انجام پژوهشهای کاربردی و تولید دانش نوین، زیرساخت لازم برای پیشرفت علمی و صنعتی را فراهم میآورند. علاوه بر آموزش، دانشگاهها با همکاری با صنعت و مراکز تحقیقاتی داخلی و بینالمللی، انتقال دانش و فناوری را تسهیل کرده و امکان بهرهبرداری عملی از یافتههای علمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور را مهیا میکنند.
به این ترتیب، دانشگاه نه تنها مرکز تولید علم است، بلکه نیروی محرک توسعه پایدار و نوآوری در جامعه به شمار میرود و زمینه ارتقای جایگاه علمی ایران در سطح منطقهای و جهانی را فراهم میکند.
شهید رئیسی و پزشکیان: تأکید بر نقش دانشگاهها و دانشجویان
شهید سید ابراهیم رئیسی در مراسم روز دانشجو بر نقش دانشگاهها بهعنوان اتاق فکر دولت و اهمیت جامعه دانشجویی در شناسایی و حل مسائل کشور تأکید کرد و بیان داشت که پیشرفتهای علمی و فناوری محصول تلاش دانشجویان و اساتید فرهیخته است. وی همچنین یادآور شد که جامعه دانشجویی صدای واقعی ضد استکباری ایران را نشان میدهد و با فعالیت جهادی و مستمر میتواند امید را در جامعه تقویت کند.
سال بعد، مسعود پزشکیان نیز در آیین گرامیداشت روز دانشجو در دانشگاه صنعتی شریف تأکید کرد که دانشجویان و دانشگاهیان سرمایههای کشور هستند و نقش کلیدی در پیشبرد علم، فناوری و تحقق چشمانداز توسعهای ایران دارند. او از دانشجویان خواست همواره حقطلب، حقیقتگو و الهامبخش باشند و با ارائه راهکارهای مستند علمی به دولت در بهبود مدیریت و اصلاح ساختارها کمک کنند.
دانشجو؛ موتور امید و توسعه پایدار ایران
روز دانشجو یادآور پایمردی و مسئولیتپذیری نسلی است که با اندیشه، تلاش و نقد سازنده مسیر پیشرفت و عدالت را هموار کرده است. دانشگاهها و دانشجویان نه تنها موتور تولید علم و فناوری هستند، بلکه صدای امید، استقلال و مشارکت اجتماعی در ایران محسوب میشوند. از یادگار مقاومت سه دانشجوی شهید ۱۶ آذر تا تلاشهای امروز جامعه دانشگاهی، این روز فرصتی برای تأمل در ارزشهای دانشجویی، تقویت همبستگی ملی و برنامهریزی برای آیندهای توسعهیافته و نوآورانه به شمار میرود.
انتهای پیام/
