بندرشهید بهشتی چگونه به موتور جدید تجارت دریایی ایران تبدیل شد؟

به گزارش برنا؛ چابهار به‌عنوان بزرگترین بندر اقیانوسی ایران و دروازه اتصال مستقیم کشور به آب‌های آزاد، همواره جایگاهی فراتر از یک بندر تجاری صرف در اسناد توسعه‌ای کشور داشته است.

با این حال، آمارهای جدید منتشرشده از عملکرد بندر شهید بهشتی در سالجاری نشان می‌دهد که این ظرفیت بالقوه اکنون به‌طور ملموس در حال بالفعل شدن است.

رشد ۶۸ درصدی صادرات، ثبت رکورد تاریخی بیش از ۱۰۰ هزار TEU عملیات کانتینری و عبور حجم تخلیه و بارگیری از چهار میلیون تن، مجموعه‌ای از شاخص‌هاست که حکایت از تغییر جایگاه چابهار در میان بنادر کشور دارد.

این تحولات نه‌تنها بیانگر افزایش فعالیت بندری است، بلکه نشانه‌ای از بهبود کارایی لجستیکی، افزایش جذابیت برای سرمایه‌گذاران و ارتقای نقش چابهار در زنجیره تأمین منطقه‌ای محسوب می‌شود.

کارشناسان اقتصادی معتقدند که هم‌زمانی این جهش عملکردی با سیاست‌های دولت در توسعه اقتصاد دریامحور، موجب شده بندر شهید بهشتی از یک پروژه زیرساختی بلندمدت، به یک بازیگر فعال در تجارت خارجی ایران تبدیل شود.

صادرات؛ بازگشت چابهار به نقشه تجارت منطقه

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان اظهار کرد: میزان بارگیری کالاهای صادراتی از بندر شهید بهشتی چابهار در هشت ماه سالجاری با رشد ۶۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، از مرز یک میلیون تن عبور کرده است.

قاسم عسکری‌نسب این جهش صادراتی را نتیجه مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ دانست و گفت: افزایش ظرفیت اسکله‌های صادراتی، جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، تسهیل فرآیندهای گمرکی و اجرای برنامه‌های هدفمند بازاریابی، بستر لازم برای افزایش سهم چابهار در صادرات غیرنفتی کشور را فراهم کرده است.

به گفته وی، ایجاد و تثبیت خطوط منظم کشتیرانی فله و کانتینری به بنادر مهم هند، چین و امارات متحده عربی، مسیر صادرات کالا از جنوب شرق کشور به بازارهای هدف را کوتاه‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر کرده است.

رکوردشکنی کانتینری؛ تغییر موازنه بنادر کشور

یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه بنادر، حجم عملیات کانتینری است؛ شاخصی که ارتباط مستقیم با تجارت مدرن و حمل‌ونقل ترکیبی دارد. بندر شهید بهشتی چابهار در این بخش نیز عملکردی کم‌سابقه را ثبت کرده است.

براساس آمارهای رسمی، برای نخستین بار در تاریخ فعالیت این بندر، میزان عملیات کانتینری در هشت ماهه سالجاری از ۱۰۰ هزار TEU عبور کرده و نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد ۷۸ درصدی داشته است. این رشد، بالاترین نرخ افزایش عملیات کانتینری در میان بنادر کشور محسوب می‌شود.

عسکری‌نسب با اشاره به ارتقای جایگاه بندر شهید بهشتی در رتبه‌بندی کشوری گفت: این بندر که سه سال پیش در جایگاه هفتم عملیات کانتینری کشور قرار داشت، اکنون با جهشی چهار پله‌ای، به رتبه سوم رسیده و به یکی از بنادر اصلی کانتینری ایران تبدیل شده است.

تخلیه و بارگیری؛ عبور از مرز چهار میلیون تن

هم‌زمان با رشد صادرات و کانتینر، مجموع عملیات تخلیه و بارگیری کالاهای نفتی و غیرنفتی در بندر شهید بهشتی چابهار نیز در هشت ماه امسال از چهار میلیون تن فراتر رفته است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان اعلام کرد: بندر شهید بهشتی در این دوره زمانی، با ثبت رشد قابل توجه در بخش‌های کالای عمومی، فله خشک، فله مایع و کانتینری، موفق شده رتبه سوم کشوری را در مجموع عملیات تخلیه و بارگیری به خود اختصاص دهد؛ جایگاهی که سه سال پیش، رتبه هفتم بود.

چابهار؛ حلقه کلیدی کریدورهای ترانزیتی

تحلیلگران اقتصادی معتقدند رشد عملکرد بندر شهید بهشتی، فراتر از یک دستاورد آماری است و باید آن را در چارچوب نقش ترانزیتی چابهار ارزیابی کرد. اتصال این بندر به کریدورهای بین‌المللی شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب، امکان ترانزیت کالا به کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان و شبه‌قاره هند را فراهم کرده است.

موقعیت ژئوپلیتیکی خاص چابهار، در کنار دسترسی مستقیم به اقیانوس هند و معافیت‌های رقابتی هزینه‌ای، این بندر را به یکی از گزینه‌های جذاب برای شرکت‌های لجستیکی و تجاری منطقه تبدیل کرده است.

جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده

آنچه در عملکرد هشت ماه بندر شهید بهشتی چابهار در سال ۱۴۰۴ مشاهده می‌شود، فراتر از رشد مقطعی شاخص‌های بندری است و نشانه‌ای روشن از ورود این بندر به مرحله‌ای تازه از کارکرد اقتصادی و لجستیکی به‌شمار می‌رود.

افزایش هم‌زمان صادرات، عملیات کانتینری و تخلیه و بارگیری کالا، بیانگر شکل‌گیری یک چرخه فعال تجاری در این بندر اقیانوسی است؛ چرخه‌ای که می‌تواند نقش پیشران برای توسعه جنوب شرق کشور و تقویت تجارت خارجی ایران ایفا کند.

رشد پایدار بندر شهید بهشتی، در گرو تکمیل زنجیره لجستیک پس‌کرانه‌ای و تقویت اتصال این بندر به شبکه حمل‌ونقل ملی است.

توسعه راه‌آهن چابهار–زاهدان و پیوند آن با کریدور شمال–جنوب، می‌تواند هزینه و زمان انتقال کالا را به‌طور معناداری کاهش داده و مزیت رقابتی چابهار را در مقایسه با بنادر رقیب منطقه‌ای افزایش دهد.

در کنار آن، توسعه شهرک‌های لجستیکی، انبارهای مکانیزه و صنایع وابسته به بندر، می‌تواند ارزش افزوده فعالیت‌های تجاری را در داخل کشور تثبیت کند.

از منظر منطقه‌ای، چابهار ظرفیت تبدیل شدن به یکی از گلوگاه‌های اصلی ترانزیت کالا میان آسیای جنوبی، آسیای مرکزی و خاورمیانه را داراست.

تثبیت و گسترش خطوط منظم کشتیرانی به بنادر هند، چین و کشورهای حوزه خلیج فارس، در کنار جذب اپراتورهای بین‌المللی حمل‌ونقل، می‌تواند سهم ایران از بازار ترانزیت منطقه را افزایش داده و جایگاه ژئوپلیتیکی کشور را در معادلات تجارت دریایی ارتقاء بخشد.

همچنین تداوم سیاست‌های حمایتی دولت در حوزه اقتصاد دریامحور، تسهیل فرآیندهای گمرکی، ثبات مقررات و ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ شتاب رشد بندر شهید بهشتی خواهد داشت.

تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که هر جا زیرساخت، سیاست‌گذاری و مدیریت هماهنگ شده‌اند، چابهار توانسته به‌سرعت پاسخ مثبت به بازار بدهد.

در مجموع، بندر شهید بهشتی چابهار امروز در آستانه ایفای نقشی فراتر از یک بندر تجاری قرار دارد؛ نقشی که آن را به یکی از ارکان توسعه صادرات غیرنفتی، افزایش تاب‌آوری اقتصاد ملی و تقویت پیوند ایران با اقتصاد منطقه‌ای و جهانی تبدیل می‌کند.

استمرار این مسیر می‌تواند چابهار را در آینده‌ای نه‌چندان دور به یکی از قطب‌های اصلی تجارت و ترانزیت در شمال اقیانوس هند بدل سازد.