گلایه سیف از برخی بانک ها / نرخ سود باید با واقعیات اقتصادی و تورم تعیین شود

رئیس کل بانک مرکزی در جلسه تودیع دکتر دیواندری؛ مدیرعامل سابق بانک پارسیان و معارفه دکتر پرویزیان به عنوان مدیرعامل جدید این بانک، نکاتی را در خصوص عملکرد بانک‌ها و پیگیری جدی بانک مرکزی برای انطباق عملیات بانک‌ها با ضوابط و ابلاغیه‌های این بانک مطرح کرد.

به گزارش  خبرگزاری برنا به نقل از روابط عمومی بانک مرکزی، دکتر سیف در این جلسه ضمن انتقاد از عدم پایبندی برخی از بانک‌ها به نرخ‌های سود مورد توافق و رقابت مخرب موجود برای جذب سپرده، تاکید کرد : بانک مرکزی برنامه جدی برای اصلاح نرخ سود متناسب با اقتضائات فضای اقتصاد کلان دارد، اما ترجیح می‌دهیم قبل از ورود بانک مرکزی به موضوع، بانک‌ها با هماهنگی یکدیگر انضباط لازم را در زمینه نرخ‌های سود برقرار کنند.

ولی‌اله سیف در این جلسه که با حضور تعدادی از مدیران ارشد نظام بانکی کشور برگزار شد، اظهار داشت: در جلسه روز گذشته با اقتصاددانان، گزارشی از عملکرد متغیرهای کلیدی اقتصاد و نیز متغیرهای پولی و بانکی ارائه شد و وضعیت نرخ سود بانکی و برخی از مشکلات بانک‌ها مرور شد. در اینجا هم تاکید می‌کنم در دوره طولانی بعد از انقلاب اسلامی ، همیشه سرکوب مالی و محدودیت در نرخ های سود بانکی برقرار بود و اکثرا" نرخ های سود،کمتر از نرخ تورم بوده است و در حقیقت، نرخ واقعی سود منفی بود. نرخ سود واقعی منفی،‌ یکی از دلایل عدم تعادل منابع و مصارف در نظام بانکی شناخته می‌شد. همیشه تصور آن بود که نرخ سود بالا تقاضا برای تسهیلات را محدود می‌کند؛ بنابراین اگر نرخ سود تسهیلات کم باشد صف متقاضیان تسهیلات افزایش پیدا می‌کند.

البته لازم است هماهنگی میان نرخ سود تسهیلات و سپرده‌ها همواره برقرار باشد و اگر نرخ سود تسهیلات پائین است، قاعدتاً باید نرخ سود سپرده‌ها نیز کم شود.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه افزایش نرخ سود بانکی تقاضای تسهیلات را کاهش و عرضه منابع بانکی را افزایش می‌دهد، بر ضرورت بهبود نظارت بر مصرف تسهیلات اشاره و تصریح کرد: قبلاً اصل آن بود که اگر نرخ تورم ۱۰ درصد است و پروژه‌ای بیش از ۱۰ درصد خلق ارزش دارد، پروژه‌ای مثبت است ولی اگر کمتر از این میزان خلق ارزش داشته باشد، زیان‌ده تلقی می‌شد. تخصیص منابع به طرح‌های زیان‌ده، غیرکارآمد و بدون توجیه اقتصادی و فنی، در حقیقت هدررفت منابع کمیاب و ارزشمند اقتصادی است.

* انتقاد رئیس کل از توجیهات غیراقتصادی؛ نرخ سود کمتر از تورم به نفع تولید نیست

رئیس‌کل بانک مرکزی با انتقاد از رویکرد نرخ سود واقعی منفی،‌ اظهار داشت: در مقطع تورم ۲۵ درصدی، نرخ سود ۲۰ درصد تعیین می‌شد و به‌رغم منفی بودن نرخ واقعی سود، بانک‌ مرکزی و شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود اسمی تحت فشار قرار می‌گرفت؛ زیرا تصور این بود که تعیین نرخ سود بانکی در سطحی کمتر از نرخ تورم، به نفع تولید است. فرضیه چنین نسخه‌ای برای سیاست پولی آن بود که نرخ سود بانکی در حقیقت هزینه تجهیز منابع برای سرمایه‌گذاری و جزئی از هزینه‌های تولید است. پس کاهش نرخ سود بانکی زیر سطح واقعی به افزایش سرمایه‌گذاری و تولید کمک می‌کند.

این در حالی است که نرخ سود تنها عامل تعیین کننده هزینه تولید و سرمایه‌گذاری نبوده و تجربه سال‌ها پیاده‌سازی این فرضیه، مؤید آثار زیان‌بار نرخ سود واقعی منفی برای اقتصاد است؛ زیرا نه تنها موجب کاهش جذب منابع به بانک‌ها و مانع تامین مالی سالم اقتصاد می‌شود، بلکه هدایت منابع به پروژه‌هایی که تخصیص بهینه ندارند و معیارهای ارزیابی فنی و مالی را تامین نمی‌کنند،‌ طرح‌های غیراقتصادی و غیرمولدی را به اقتصاد تحمیل می‌کند که با هزینه بالا و رقابت‌پذیری ناچیزی فعالیت خواهند کرد.

رئیس شورای پول و اعتبار در ادامه، به بهبود شرایط پس از استقرار دولت یازدهم اشاره و تصریح کرد: در این دوره تلاش می‌کنیم سیاستگذاری مبتنی بر کارشناسی و عقلانیت حاکم شده و از تجارب ارزشمند قبلی بهره گیریم؛ به همین دلیل اقتصاد در مسیر درست خود قرار گرفته است.

* نرخ تورم سال 1393در چه محدوده‌ای قرار می‌گیرد؟ 

دکتر سیف به استمرار روند کاهشی نرخ تورم اشاره کرد و گفت: برآورد می‌شود نرخ تورم سال جاری در سطحی کمتر از ۱۶ درصد و در حوالی ۵.۱۵درصد قرار بگیرد. متناسب با آن،‌ لازم است نرخ سود بانکی نیز روند نزولی مناسبی را طی نماید و این مطالبه عمومی را بانک مرکزی به طور جدی دنبال خواهد نمود.

رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه مشکلات ساختاری در نظام بانکی هنوز حل نشده، تصریح کرد: اصول رقابت میان بانکها باید به درستی تبیین و باور شود؛ زیرا رقابت‌های بیش از حد و غیرمنطقی، نظام بانکی را وارد فضای تخریبی و خودزنی می‌کند و سلامت و پایداری نظام بانکی را به مخاطره می‌افکند؛ در حالی که دستاورد اقتصادی خاصی نیز در بر نخواهدداشت.

وی ادامه داد: یکی از سنت‌ها و عادات نادرست به‌جا مانده از قبل این است که میزان جذب سپرده‌ها ملاک و معیار ارزیابی عملکرد بانک‌ها تلقی شده، در حالی که رشد سپرده به معنی رشد بانک و خدمات بانکی نیست؛ بلکه رشد سپرده یعنی رشد سودآوری بانک.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به تجارب بانکی خود در سال‌های گذشته اظهار داشت: من با این مشکل همواره برخورد داشتم که حتی در درون بانک مرکزی نیز،‌ بعضاً نرخ رشد سپرده‌های بانک ملاک ارزیابی و مورد توجه قرار می‌گرفت،‌ یا مثلا می‌گفتند احتمالا بانک تحت تصدی شما از جهت رشد سپرده‌ها،‌ رتبه بانک اول را در نظام بانکی از آن خود می‌کند. این ارزیابی بدون توجه به هزینه‌ای که بانک بابت رشد سپرده‌ها متقبل شده، صحیح نبود.

وی خطاب به مدیران عامل نظام بانکی گفت: از همکارانم در نظام بانکی می‌خواهم بررسی‌های تطبیقی داشته باشند و شیوه‌‌ها و مسیرهای پیشرفت بانک‌های حرفه‌ای را مطالعه کنند؛ با استفاده از نسبت‌ها و شاخص‌های صورت‌های مالی می‌توان ارزیابی‌های روشن‌تر و دقیق‌تری از عملکرد بانک‌ها ارائه کرد.

سیف ضمن انتقاد از این عادت نادرست مدیران بانکی که در هر سطحی از تجربه و دانش و حرفه‌ای‌گری که باشند، نخستین محور گفتگو‌ در ملاقات‌ها و دیدارها، پرسش از رشد سپرده‌های بانک‌های دیگر است، اضافه کرد که نباید صرفاً به بزرگ شدن اندازه بانک توجه کرد؛‌ حتی بزرگ کردن اندازه به صورت بی‌ضابطه و بدون رعایت اصول حرفه‌ای بانکداری، در مواردی به معنای تسریع در انحلال آن بانک نیز می‌تواند ‌باشد.

*نرخ سود بانکی باید درست شود

رئیس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه نرخ سود بانکی باید تصحیح شود و متناسب با تحولات نرخ تورم به عنوان برآیند تحولات متغیرهای اقتصاد کلان حرکت کند، اضافه کرد این پرسش جدی مطرح است که در فضای کنونی کدام فعالیت اقتصادی ۳۰ درصد سود دارد که موسسات اعتباری تسهیلات را با نرخ ۳۰ درصدی می‌دهند؟ مگر اینکه دریافت‌کننده تسهیلات اراده‌ای برای بازپرداخت آن نداشته باشد.

وی با بیان اینکه باید در نرخ سود به تعادل برسیم، گفت: بانک مرکزی به هیج وجه خواهان به هم ریختن ساختار بازار و از دست رفتن دستاوردهای اقتصاد نیست. به همین دلیل از بانک‌ها می‌خواهیم به طور آزادانه،‌ به توافقات صورت گرفته پایبند باشند و هماهنگی لازم را میان نرخ سود با دیگر متغیرهای بنیادین اقتصاد برقرار کنند تا هدف پشتیبانی از تولید، رشد اقتصادی و ثبات اقتصادی به نحو موثرتر و ملموس‌تری محقق شود.

سیف با اشاره به اینکه اهمیت و کارکردهای نرخ سود ایجاب می‌کند بانک‌ها در این زمینه مصالح و منافع ملی را دنبال کنند، اضافه کرد: بانک مرکزی برنامه‌های جدی برای اصلاح نرخ در دست تدوین دارد و اقدامات مناسبی را انجام خواهد داد،‌ لیکن علاقه‌مندیم پیش از اقدام این بانک،‌ این حرکت توسط بانک‌ها آغاز شود.

وی گفت: بانک‌ها می‌باید نرخ سود خود را متناسب با واقعیات اقتصادی و تورم تنظیم کنند.

*انتظارات سیف از حسابرسان

رئیس کل بانک مرکزی در بخش دیگری از سخنان خود به شفافیت و قابلیت پایش صورت‌‌های مالی اشاره کرد و گفت: دیروز جلسه‌ای با حسابرسان مستقل داشتیم و تاکید کردیم که باید اصولی تعیین شود که برمبنای آن، استانداردهای صورت‌های مالی بانک‌ها شامل چه مواردی است. بانک مرکزی در این جلسه انتظارات خود از حسابرسان را مطرح کرد و در نهایت، مقرر شد حسابرسان گزارش مستقلی از هر بانک به بانک مرکزی ارائه کنند.

سیف در بخش دیگر از سخنانش به مطالبات غیر جاری و معوق بانک ها پرداخت و گفت: سوء مدیریت، برخوردهای دستوری، تحریم‌ها، شرایط دشوار بین‌المللی، مشکلات واحدهای صنعتی و تولیدی، افزایش ناگهانی نرخ ارز، محدودیت‌های بودجه دولت و دیگر نوسان‌ها و تلاطم‌ها از عمده‌ترین دلایل افزایش معوقات بانکی می‌باشد. این قضاوت نادرستی است که به مجرد معوق شدن بدهی یک مشتری، وی و فعالیت‌هایش وارد لیست سیاه شود و از دریافت خدمات محروم شود؛ زیرا در برخی مواقع مشکلات غیرارادی و مسائل پیش‌آمده در فرآیند تولید،‌ موجب تاخیر در وصول اقساط شده است.

سیف در پایان این مراسم ضمن اشاره به عملکرد مناسب دکتر دیواندری مدیر عامل سابق بانک پارسیان گفت: وی از مدیران ارشد، با صلاحیت و موفق نظام بانکی است که دستاوردهای خوب وی در دوره مدیریت در بانک‌های ملت و پارسیان کماکان قابل مشاهده است.

وی افزود: مدیریت در نظام بانکی تجربه می‌خواهد و دانش به تنهایی کافی نیست. کم نبودند مدیرانی که دانش داشتند، ولی تجربه کافی نداشته‌اند و فقدان تجربه، موجب بروز ضررهای بسیاری برای بانک‌ها شده است.