بررسی کتاب‌های حوزه نقاشی در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران

به گزارش خبرگزاری برنا، در ابتدای این نشست جواد حسنجانی، منتقد هنری با اشاره به وضعیت نشر کتاب‌های هنری و به خصوص نقاشی، گفت: در این نشست به کارنامه نشر سال کاری گذشته در زمینه نقاشی می‌پردازیم.

سپس محمدحسن حامدی، سردبیر نشریه تندیس، در خصوص نشر کتب هنری در ایران و مشخصا کتاب‌های نقاشی به سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: به نظرم این حوزه یکی از حوزه‌های دشوار در نشر به حساب می‌آید به همین خاطر شاید ناشرین کمتری دل به این کار می‌دهند و موافق این هستند که سرمایه شان را در این خصوص صرف کنند. این یک واقعیت است که اکنون با توسعه فضای مجازی و اتفاقاتی که در اینترنت می‌افتد، بخش عمده‌ای از اطلاعات از طریق اینترنت توسط علاقه‌مندان به حوزه هنرهای تجسمی جذب می‌شود و این موضوع مشخصا هم بر جریان نشر و هم بر جریان مطبوعات هنری تأثیر مستقیم گذاشته که متاسفانه سبب شده که بخشی از جریان کاغذی اطلاعات هنری از دست برود.

مدیر نشر پیکره در ادامه افزود: من با توجه تجربه شخصی خودم در نشر، معتقدم که چاپ و نشر کتاب‌های هنری ایثار محسوب می‌شود زیرا عملا چندان اقبالی را به خودش جذب نمی‌کند. البته هستند کتاب‌هایی که شاید عامه‌پسند‌تر باشند و بتوانند مثل کتاب‌های آموزشی هنر از تیراژ بهتری بهره‌مند باشند ولی کتاب‌های دیگر مشمول زمان می‌شوند که به نظرم جای بازنگری دارد. قبلا امکانی وجود داشت که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخشی از این کتاب‌ها را خریداری می‌کرد ولی این امکان هم از اواسط دولت قبل منتفی شد. در نتیجه می‌توانم حداقل در مورد خودم بگویم که این کار یک اشتیاق شخصی است و عملا انتفاع مالی ندارد. امسال هم منتظریم که ببینیم در نمایشگاه کتاب چه اتفاقی خواهد افتاد و امیدواریم استقبال بیش از دو روز نخست باشد.

در ادامه دکتر بهنام کامرانی، هنرمند نقاش و منتقد هنری طی سخنانی گفت: من فکر می‌کنم که اصولا کتاب هایی که در مورد هنر منتشر می شوند به دسته های مختلفی تقسیم می شوند و  فکر می کنم چیزی که سال های اخیر کمتر منتشر شده، اتفاقا آن کتاب هایی است که خیلی عامه پسند تر است به عنوان مثال کتاب هایی که در دوران جوانی ما انتشارات بهار منتشر می کرد و اکنون هم انتشارات یساولی این کار را به عهده دارد، کتاب‌هایی که کیفیت ساده‌ای داشت و در دسترس همه بود و خیلی‌ها نقاشی را از روی همان کتاب‌های یاد می‌گرفتند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: شاخه دیگری از کتاب های هنری مربوط می‌شود به کتاب‌هایی که در واقع آلبوم های هنری هستند و به نظر من ما در این قسمت هم ضعف جدی داریم. اصولا هم هنرمندها هم کسانی که درباره هنر می‌نویسند ادبیات مخصوص به کار هنرمند را تولید نمی‌کنند و اکنون در شاخه دانشگاهی و نقد جدی بیشتر فعالیت ها انجام می‌شود. خیلی از هنرمندان بی‌اینکه نوشته‌ای از آنها باشد و یا چیزی درباره‌شان نوشته شود، آثارشان از دست می‌رود و این خلأ باید پر شود.

کامرانی ادامه داد: شاخه بعدی کتاب‌هایی هستند که کاربرد دانشگاهی دارد و پژوهشی است که خوشبختانه در سال‌های اخیر بیشتر چاپ شده ولی به همان نسبت هم خواننده‌اش کمتر است و افراد کمتری این کتاب‌ها را خریداری می‌کنند و ناشرین هم با مشکلات جدی این کتاب‌ها را منتشر می‌کنند که این موضوع هم به بحث‌های کلان‌تری مثل بودجه‌ای که برای پژوهش در نظر گرفته می‌شود و بودجه‌ای که خانوارها برای مطالعه و پژوهش کنار می‌گذارند، بازمی‌گردد.

این کیوریتور آثار هنری با اشاره به نشر کتب هنری در سال‌های اخیر، اظهار داشت: روند انتشار کتاب‌هایی که مربوط به مخاطب، هنرمند و گالری ها است، بیشتر سرعت گرفته است. در یکی دو سال اخیر کتاب‌های خوبی در عرصه مارکتینگ هنر ترجمه و چاپ شده است به عنوان مثال یک کتاب همین چند روز پیش منتشر شد که نمی‌دانم در نمایشگاه کتاب عرضه شده است یا خیر، به نام «کوسه شکم پر، ناقابل 12 میلیون دلار» که ساز و کارهای هنر معاصر را خیلی خوب و به زبان ساده  باز می‌کند.

این نویسنده در ادامه عنوان کرد: من دو سال هم از داوران کتاب سال بوده‌ام، کتاب‌هایی در این دوران منتشر شده که برخی ادعای پژوهشی بودن داشته‌اند ولی اینطور نیستند و کتاب‌های دیگری که خیلی جدی پژوهشی هستند. خلأ دیگری که می‌توانم در این زمینه به آن اشاره کنم مربوط به کتاب‌های تألیفی هنر و به خصوص هنر معاصر ایران است در حالی که این کتاب‌ها حتی در خارج از کشور نیز بیشتر خواهان دارد و بیشتر می‌خواهند بدانند که در هنر معاصر ایران چه اتفاقاتی در حال رخ‌دادن است.

جواد حسنجانی در ادامه این نشست با بیان اینکه مسئله اصلی ما این است که در کل گروه‌های هنری جهان دو رشته مشخص وجود دارد؛ تئوری هنر و تاریخ هنر. رابطه این دو در دو دهه اخیر خیلی پیچیده‌تر شده و اینکه کجا هنر با تئوری برخورد می‌کند و کجا تئوری مجبور می‌شود خودش را تاریخی و انضمامی کند. ما متأسفانه و یا شاید خوشبختانه در ایران هیچ‌کدام از این دو رشته را تا به امروز در ایران نداشته‌ایم. فقط یک غول عجیبی تولید شده به نام پژوهش هنر که هیچ‌کدام از این دو رشته را هم نتوانسته پوشش دهد.

این منتقد هنری در ادامه افزود: درگیری این دو موضوع در ایران خیلی نکته قابل توجهی است در این مقطع موجی از روشنفکران و پژوهشگران دانشگاهی پیدا شده‌اند که اولویت را به تئوری‌های هنری داده اند و با ترجمه و تألیف کتاب‌هایی در این حوزه سعی کرده‌اند به ما بگویند که مسئله ما، مسئله تئوری است تا جایی که در مقالات، کتاب‌ها و مصاحبه‌های این افراد می‌توانیم از عبارتی به نام خلأ تئوری سراغ بگیریم. از سوی دیگری محققینی هم سال‌های سال است که اهتمام خود را بر روی تاریخ هنر گذاشته‌اند و دارند در این زمینه کار می‌کنند، افرادی چون روئین پاکباز، زنده‌یاد پرویز مرزبان که هم تاریخ نوشته‌اند و هم در این زمینه ترجمه داشته‌اند.

حسنجانی در ادامه اظهار داشت: این دو موضوع از آنجا اهمیت دارند که ناشرین یا کسانی که به حوزه نقاشی می‌پردازند معمولا به یکی از این دو حوزه علاقه‌نشان می‌دهند. به چند ناشر عمده در این زمینه می‌توانیم اشاره کنیم که به این دو موضوع هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی می‌پردازند؛ نشر نظر، نشر پیکره، نشر سوره مهر، یساولی، نشر نی و ناشران جدیدی چون نشر بنگاه، نشر حرفه نویسنده، نشر حرفه هنرمند، نشر شورآفرین، آبان، ققنوس و ...

در ادامه این نشست محمدحسن حامدی در زمینه اینکه انجام کار هنری بدون دانستن تاریخ آن، از نظر وی جای نقد دارد به سخنرانی پرداخت.

در پایان این نشست دکتر بهنام کامرانی نیز به بررسی مجلات و کتاب‌های هنری که درباره تئوری و نظریه هنر منتشر می‌شوند وتیراژ و مخاطبین آنها پرداخت و خلأ اصلی در این زمینه را تألیفاتی درباره تاریخ هنر، نقد هنری، تولید متن در مورد هنرمندان معاصر و ادبیات هنر دانست.

گفتنی است، از دیگر برنامه‌های خانه هنرمندان ایران در نمایشگاه کتاب امسال می‌توان به برگزاری پنل‌ها و میزگردهایی با محور بررسی کتاب‌های تئاتر، وضعیت چاپ و نشر کتاب‌های نمایشنامه، بازیگری تئاتر و سینما، کاریکاتور، کتاب‌های موسیقایی در ایران، تئوری فیلم، گرافیک و... با حضور هنرمندان و پژوهشگرانی چون ساعد مشکی، شیرین بزرگمهر، قطب‌الدین صادقی،‌ پیام فروتن، ایوب آقاخانی، فارس باقری، علی‌اکبر علیزاد، فرزاد ادیبی، حسین چنعانی، علیرضا سیداحمدیان، هومان اسعدی، حسین یاسینی و ... اشاره کرد.

علاقه‌مندان می‌توانند جهت شرکت در این برنامه‌ها به غرفه خانه هنرمندان ایران واقع در سالن کتاب و هنر در رواق شرقی نمایشگاه کتاب تهران مراجعه کنند.