به گزارش خبرگزاری برنا، شرق نوشت: موضوع بازرسی از مراکز نظامی و هستهای و مصاحبه با دانشمندان هستهای جزء راههای پیشنهادی مذاکرهکنندگان ١+٥ با ایران است برای رفع «پیامدی» یا مطالعات ادعایی نظامی؛ آنچه مذاکرهکنندگان ایرانی آن را مسائل گذشته و حال مینامند و به نظر میرسد اکنون مذاکرات هستهای به آن گره خورده است. اگرچه از ابتدای مذاکرات هستهای در دولت یازدهم، مذاکرهکنندگان تأکید کردهاند که «به هیچوجه اجازه بازرسی از تاسیسات نظامی خود را به بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی نخواهند داد». علاوه برآن تأکید شده که «اجازه داده نخواهد شد که با ایران به شکل استثنا برخورد شود»؛ نکتهای که البته تاکنون سابقه داشته است. بدیهی است هر کشوری تأکید داشته باشد بازرسی از تاسیسات نظامیاش ممنوع باشد و آنچه در این تاسیسات وجود دارد جزء اسرار آن کشور باقی بماند. اما مسئله اینجاست که مذاکرهکنندگان هستهای برای رفع «مطالعات ادعایی نظامی» که از مذاکرهکنندگان پیشین باقیمانده است به چه راهحلی دست مییابند. مهمترین نقطه تمرکز غرب بر «پارچین» قرار دارد؛ مرکزی نظامی در اطراف تهران که تاکنون دوبار اجازه بازدید از این مرکز داده شده و تأکید شده که اینبار آخر خواهد بود.
بهعنوان مثال در گزارش مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در دسامبر ٢٠٠٥ به صراحت از بازدید بازرسان آژانس و نمونهبرداریهایی که انجام گرفته، نوشته شده است: «ایران در نوامبر ٢٠٠٥ (یعنی حدود آبانماه ١٣٨٤، در زمان دولت نهم) موافقت کرد که به آژانس اجازه بازدید از سایتی در تأسیسات نظامی پارچین را بدهد. آژانس توانست برای اثبات نبود مواد هستهای در آن سایت نمونهبرداریهای لازم را انجام دهد».
همچنین مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارش ماه ژوئن ٢٠٠٦ (تابستان ١٣٨٥، در زمان دولت نهم) از بازدید آژانس از یک دانشگاه فنی به تاریخ ژانویه ٢٠٠٥ گزارش میدهد و خواهان توضیحات بیشتری از ایران در خصوص نتایج بازرسی است».
در همینحال نباید از یاد برد که نمونههای متعددی از امکان مصاحبه با دانشمندان هستهای در دوران زعامت علی لاریجانی و سعید جلیلی بر مذاکره هستهای وجود دارد.
در این حال اکنون برای رفع این مشکل تنها راهحل باقیمانده استمداد جستن از مفاد پروتکل الحاقی است. حمید بعیدینژاد، عضو تیم مذاکرهکننده هستهای چندی پیش تأکید کرده که «پروتکل الحاقی به هیچوجه شامل مفادی در خصوص تعهد کشورها نسبت به پذیرش بازرسی از تاسیسات نظامی خود یا ضرورت بازجویی از دانشمندان هستهای نمیشود. نهایت چیزی که در پروتکل الحاقی آمده است، دسترسی مدیریتشده به سایتهای غیرهستهای با هدف انجام نمونهگیریهای محیطی برای اثبات عدم فعالیت هستهای در سایتهای اعلامنشده است». اگرچه روزهای گذشته بارها توضیحات عراقچی در مورد دسترسی مدیریتشده به تمسخر گرفته شد اما قواعد پروتکل نشان میدهد انجام بازرسیها تنها به شرط موافقت تهران عملی میشود و در صورت ایجاد، دسترسی مدیریتشده و موردی خواهد بود.